Ανάπτυξη της διεθνούς γνώσης μέσα από το SANTORY

Ένα νέο ερευνητικό έργο ξεκινά στη Σαντορίνη, με στόχο την έρευνα και τη μελέτη στου πυθμένα της θάλασσας, του οικοσυστήματος, των εκπεμπόμενων αερίων, και την υδροθερμική δραστηριότητα, μεταξύ άλλων, στην περιοχή του ηφαιστείου Κολούμπο.

Με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.), ξεκινά το παρατηρητήριο του SANTORY, που αφορά σε ένα ερευνητικό έργο που στόχο έχει να μελετήσει και να συμβάλει στην ελαχιστοποίηση μελλοντικών, ενδεχομένως καταστροφικών επιπτώσεων από ηφαιστειακές εκρήξεις, κατολισθήσεις υδροθερμικά εξασθενημένων ηφαιστειακών δομών, σεισμούς, και απελευθερώσεις επικίνδυνων μετάλλων στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν το Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος και Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η Σχολή Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ, το Τμήμα Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το Τμήμα Γεωεπιστημών του γαλλικού ENS-PSL, το Ιταλικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας, καθώς και το γερμανικό GEOMAR.

Επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος, το οποίο χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ, έχει διάρκεια 36 μήνες και προϋπολογισμό 590.400 ευρώ, είναι η αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, Δρ. Παρασκευή Νομικού.

Τι είναι το SANTOR(ini’s seafloor volcanic observator)Υ

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του επιστημονικού προγράμματος, το SANTORY αφορά στην εγκατάσταση ενός υπερσύγχρονου παρατηρητηρίου για τον θαλάσσιο πυθμένα, χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες (ενσωματώνοντας υπερφασματικούς και θερμομετρικούς αισθητήρες, ένα φασματόμετρο ακτινοβολίας, δειγματολήπτες υγρών και αερίων καθώς και μετρητές πίεσης) μέσα στο πιο ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο της Μεσογείου, το Κολούμπο, που βρίσκεται επτά χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της γνωστής για την ηφαιστειακή δραστηριότητά της Σαντορίνη. Το υδροθερμικό του σύστημα εκλύει υγρά προερχόμενα από τον μανδύα της γης, που αποτελούνται από σχεδόν καθαρό διοξείδιο του άνθρακα σε αέρια μορφή, μαζί με υδατικά υγρά που εξαερώνονται στους 220 βαθμούς Κελσίου.

Μέσω του SANTORY θα δημιουργηθεί ένας κόμβος δεδομένων ανοιχτής πρόσβασης (open-access data hub), με την αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών οπτικοποίησης και εικονικής πραγματικότητας, όπου θα παρουσιάζεται η δυναμική του ηφαιστείου, αναπτύσσοντας την επιστημονική γνώση και επικοινωνώντας τους όποιους κινδύνους στο κοινό, με εύκολο και κατανοητό τρόπο.

Τα αποτελέσματα του SANTORY, αναμένεται να δώσουν την ώθηση για την απαραίτητη πολυτομεακή συνεργασία στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την ΕΕ και θα είναι το πρώτο βήμα για την κατανόηση τέτοιων φυσικών εργαστηρίων για την υποστήριξη της ανάπτυξης αντίστοιχων παρατηρητηρίων επόμενης γενιάς, στους ρηχούς ηφαιστειακούς θαλάσσιους πυθμένες.

Σε αυτό το πλαίσιο, μια ευρεία διεπιστημονική ομάδα ελλήνων και ξένων επιστημόνων και ερευνητών, μαζί με ειδικούς στην τεχνολογία και τη μηχανική, θα συνεργαστούν για την ανάπτυξη προσεγγίσεων και εξοπλισμού State of the Art (SoA), μεταδίδοντας έτσι ελεύθερα για όλους πολύτιμα δεδομένα, μεθόδους και πρακτικές παρακολούθησης.

Η SANTORY θα επενδύσει σε μια σημαντική προσπάθεια για την παροχή μεθοδολογιών και εργαλείων που θα επιτρέψουν τη μακροπρόθεσμη απόκτηση δεδομένων, την αποτελεσματική ανταπόκριση σε υπάρχοντες γεωλογικούς κινδύνους, θα διαμορφώσει μελλοντικές πολιτικές για την παγκόσμια κοινότητα και τελικά θα προσφέρει σε παγκόσμιο επίπεδο λύσεις σε ερευνητές, φορείς χάραξης πολιτικής και οργανισμούς.

Η ανεπτυγμένη τεχνολογία και ικανότητα παρακολούθησης θα είναι επεκτάσιμη τόσο ως προς το σύστημα των αισθητήρων, όσο και ως προς το βάθος ανάπτυξής τους, ενώ θα είναι εύκολα τροποποιήσιμη για διαφορετικά υποθαλάσσια ηφαίστεια και ενεργές ηφαιστειακές ζώνες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Οι δράσεις του παρατηρητηρίου

Προκειμένου να υλοποιηθεί το όραμα των εμπλεκόμενων φορέων, με έναν ολοκληρωμένο αλλά και συμπληρωματικό τρόπο, το SANTORY αναμένεται:

• Να επενδύσει καινοτόμες τεχνολογίες επόμενης γενιάς, εξοπλισμένες με καλά δοκιμασμένα όργανα στην εξερεύνηση βαθέων υδάτων και τις τελευταίες εξελίξεις στη θαλάσσια γονιδιωματική παρατήρηση, για την παρακολούθηση ενεργών ρηχών (<500m) υδροθερμικών πεδίων και την αξιολόγηση ηφαιστειακών και σεισμικών κινδύνων (π.χ. κατολισθήσεις, τσουνάμι).

• Να σχεδιάσει, να αναπτύξει, να εφαρμόσει και να επιβεβαιώσει νέους υποθαλάσσιους αισθητήρες και συστήματα παρακολούθησης, αυξάνοντας σημαντικά τις γνώσεις για τέτοιου είδους δραστηριότητες παγκοσμίως, προωθώντας ταυτόχρονα την αριστεία και την καινοτομία σε διεθνές επίπεδο μέσω της στενής συνεργασίας με διάσημους, κορυφαίους ερευνητές, εμπειρογνώμονες του τομέα και ινστιτούτα.

• Να δημιουργήσει έναν ολοκληρωμένο κόμβο δεδομένων ανοικτής πρόσβασης (που περιλαμβάνει οπτικά, ωκεανογραφικά, φυσικά, γεωχημικά και μικροβιολογικά σύνολα δεδομένων) για να εξυπηρετήσει την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα, τους φορείς πολιτικής προστασίας, τους πρωτοπόρους του βιομηχανικού τομέα, αλλά και την κοινωνία γενικότερα.

• Να συνδέσει το SANTORY Open Data Hub με σημαντικές παγκόσμιες πρωτοβουλίες, όπως το EMSO, το αμερικανικό υποθαλάσσιο καλωδιακό παρατηρητήριο (Regional Scale Nodes) και το καναδικό παρατηρητήριο (NEPTUNE Canada) που συνεργάζονται σε υποδομές, αρχιτεκτονική και διαλειτουργικότητα.

• Να δημιουργήσει νέα εργαλεία επικοινωνίας χρησιμοποιώντας αναπτυσσόμενες τεχνολογίες (όπως εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα και κινητές πλατφόρμες) για να προωθήσει τον συναρπαστικό κόσμο των ενεργών υποθαλάσσιων ηφαιστειακών οικοσυστημάτων στις ακτές της ΕΕ και διαφορετικές στρατηγικές και πρωτόκολλα για τον μετριασμό των κινδύνων, σε εξειδικευμένο και μη εξειδικευμένο κοινό.

• Να παρέχει στην επιστημονική κοινότητα, στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στα ενδιαφερόμενα μέρη (σε τοπικό, εθνικό και ΕΕ / Διεθνές επίπεδο) πρωτόκολλα διαπεριφερειακής παρακολούθησης για την αξιολόγηση των κωδίκων προειδοποίησης κινδύνου με βάση συνεχείς μηχανισμούς παρακολούθησης που περιορίζουν τις κοινωνικές επιπτώσεις (π.χ. έγκαιρη εκκένωση) φυσικών κινδύνων σε γειτονικές κατοικημένες περιοχές .