Στρατηγική μηδενικών αποβλήτων 2020

του Νίκου Χρυσόγελου

ευρωβουλευτή των Οικολόγων Πράσινων/

Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο

Τα απορρίμματα είναι πρώτες ύλες σε λάθος τόπο και χρόνο αλλά και χρήμα πεταμένο στα ...σκουπίδια. Η λάθος διαχείρισή τους κοστίζει ακόμα περισσότερο σε οικονομικούς και φυσικούς πόρους. Οι πολιτικές μηδενικών αποβλήτων που εφαρμόζονται εδώ και 20 χρόνια έχουν επιδείξει θεαματικά αποτελέσματα σε όλη την Ευρώπη (και στο Βορρά και στο Νότο), τόσο σε περιβαλλοντικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Με την βελτίωση της διαχείρισης των πρώτων υλών που χρησιμοποιούμε, τη μείωση των απορριμμάτων και την πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση μπορούμε να πετύχουμε, μέχρι το 2020, μέχρι και 80-85% μείωση των απορριμμάτων. Και σταδιακά να εξαλείχουμε χώρους ταφής και εγκαταστάσεις καύσης απορριμμάτων.

Η στρατηγική μηδενικών αποβλήτων αποβλέπει στη δημιουργία ενός “κλειστού συστήματος” το οποίο δίνει τη δυνατότητα να μειωθεί η σπατάλη πρώτων υλών, να προστατευτεί μακροχρόνια το περιβάλλον και να εξοικονομηθούν ενέργεια και πολύτιμοι οικονομικοί πόροι. Η πολιτική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία ανεξαρτήτως από το μέγεθος και τη γεωγραφική κατανομή των πόλεων, ενώ σε Ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να δημιουργήσει μέχρι και 400.000 νέες, πράσινες θέσεις εργασίας. Είναι πιο αποτελεσματική από τη σκοπιά κόστους- ωφέλειας καθώς είναι πιο οικονομική και φιλική προς το περιβάλλον σε σχέση με άλλες τεχνικές λύσεις (πχ. καύση).

Πρόσφατα οργανώσαμε ορισμένοι ευρωβουλευτές μια ημερίδα για να παρουσιαστούν καλά παραδείγματα από την εφαρμογή της στρατηγικής για μηδενικά απόβλητα, με επικέντρωση στις χώρες του νότου. Τα παραδείγματα είναι πολύ ενθαρρυντικά και στον νότο πλέον της Ευρώπης, όχι μόνο στο Βορρά.

Η Ιταλική πόλη Capannori, που βρίσκεται στην Τοσκάνη, είναι η πρώτη Ευρωπαϊκή πόλη που δεσμεύτηκε πριν από 6 χρόνια για πολιτική μηδενικών αποβλήτων μέχρι το 2020. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε ως αντίθεση στα σχέδια εγκατάστασης εργοστασίων καύσης και πλέον υπολείπεται μόνο 15% ανάκτησης υλικών για να φτάσει τα μηδενικά απόβλητα. Η κοινοτική εταιρία ανακύκλωσης και κομποστοποίησης απασχολεί 60 άτομα που κάνουν τη συλλογή πόρτα-πόρτα και όλα τα κέρδη επανα-επενδύονται στη κοινή προσπάθεια. 135 Δήμοι και κοινότητες στην Ιταλία έχουν δεσμευτεί για μια πολιτική μηδενικών αποβλήτων και σε αυτή τη προσπάθεια συμμετέχουν περισσότεροι από 3.5 εκατομμύρια Ιταλοί πολίτες.

Στο Βέλγιο λειτουργεί κοινωνική επιχείρηση που αποτελείται από 31 κέντρα επαναχρησιμοποίησης, 10 κέντρα επιδιόρθωσης και 118 καταστήματα που καλύπτουν ολόκληρη την Φλαμανδία. Η επιχείρηση έχει 4968 εργαζόμενους και περίπου 4.8 εκατομμύρια πελάτες. Το 2011 συλλέχθηκαν 59694 τόνοι και οδηγήθηκαν προς επαναχρησιμοποίηση περίπου οι μισοί (27866 τόνοι), ενώ ο κύκλος εργασιών ήταν 35.3 εκατομμύρια ευρώ.

Στην ΕΕ αντιστοιχούν 500 κιλά αποβλήτων ανά κάτοικο το χρόνο. Από αυτά το 37% καταλήγουν σε χωματερές και μόνο το 25% ανακυκλώνεται. Υπάρχει βέβαια πρόοδος καθώς πριν μερικά χρόνια περισσότερο από το 55% κατέληγαν σε χωματερές. Μέχρι το 2020 προβλέπεται η σταδιακή κατάργηση των χωματερών και περιορισμός της καύσης μόνο στα απόβλητα που δεν μπορούν να ανακτηθούν. Το πρώτο βήμα για την πολιτική μηδενικών αποβλήτων είναι η μείωση των πλαστικών αποβλήτων, καθώς και η εκτεταμένη δημόσια διαβούλευση με όλους τους κοινωνικούς εταίρους.

Σύμφωνα με τον Επίτροπο Περιβάλλοντος κ. Ποτότσνικ, «η οικονομική ορθολογικότητα επιτάσσει να αντιμετωπίσουμε τα απόβλητα ως πόρους οι οποίοι μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και θα μας οδηγήσουν σε μια πολιτική μηδενικών αποβλήτων που μπορεί να δημιουργήσει στην ΕΕ μέχρι και 400.000 νέες θέσεις εργασίας».

Και στην Ελλάδα χρειαζόμαστε ένα άλμα από τις υπάρχουσες αναποτελεσματικές τεχνικές προς μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση. Να μελετήσουμε τον τρόπο εφαρμογής της πολιτικής μηδενικών αποβλήτων, καθώς είναι οικονομικά αποδοτικότερη και ταυτόχρονα πιο φιλική προς το περιβάλλον. Δυστυχώς, το σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων που προωθείται από την ελληνική κυβέρνηση δεν έχει σχέση με τη στρατηγική μηδενικών αποβλήτων, έχει υψηλό κόστος και δεν δίνει έμφαση στην διαλογή στην πηγή και στη συμμετοχή των πολιτών.

Υπάρχει εναλλακτική «πράσινη πρόταση» που έχουν παρουσιάσει περιβαλλοντικοί φορείς και εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης, πρόταση που στηρίζουν και οι Οικολόγοι Πράσινοι, για λύση πιο οικονομική, περιβαλλοντικά ωφέλιμη και συμβατή με τη στρατηγική μηδενικών αποβλήτων. Η εμμονή της ελληνικής κυβέρνησης και η άρνησή της να προσαρμόσει πολιτικές που επανειλημμένα έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές, δημιουργεί ερωτηματικά.

Τα οικονομικά προβλήματα της χώρας δεν μπορεί να αποτελούν «δικαιολογία» αφού παραδείγματα προγραμμάτων μηδενικών αποβλήτων από χώρες με οικονομικά προβλήματα όπως η Ιταλία και η Ισπανία αποδεικνύουν ότι όταν κάποιος έχει ένα όραμα, κουράγιο και πάθος, τότε μπορεί να πετύχει πολλά.

Είναι βέβαιο ότι μπορούμε και πρέπει να τελειώσουμε οριστικά με το πρόβλημα των χωματερών στην Ελλάδα. Ο πήχυς όμως δεν μπορεί να παραμένει τόσο χαμηλά δηλαδή αποκλειστικά στο κλείσιμο των χωματερών. Η στρατηγική μηδενικών αποβλήτων δεν αρχίζει και τελειώνει στις χωματερές. Μπορεί πέρα από τα περιβαλλοντικά οφέλη, να συμβάλλει στη δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας και να μειώσει τα κόστη διαχείρισης των απορριμμάτων τόσο για τους δήμους όσο και για τους δημότες.