Ακόμα ένα όπλο

Μία απόφαση ενισχυμένης πλειοψηφίας εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περί της εφαρμογής της νησιωτικότητας και κατ’ επέκταση της κατάργησης των ειδικών φορολογικών δεδομένων τους, έρχεται ως ενισχυτικό στοιχείο στην προσπάθεια που καταβάλλεται περί προσβολής της συγκεκριμένης απόφασης.

Ψήφισμα περί ισχύος της νησιωτικότητας και των ειδικών συνθηκών που ισχύουν στις νησιωτικές περιοχές, πέρασε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επί του οποίου τροπολογία του ευρωβουλευτή Ν. Χουντή έλαβε ενισχυμένη πλειοψηφία 495 ψήφων επί συνόλου 750 ευρωβουλευτών.

Σύμφωνα με την τροπολογία, η οποία αναφέρεται στο θέμα του ΦΠΑ των νησιών, σημειώνεται ότι «σε ορισμένα ευρωπαϊκά νησιά έχουν χορηγηθεί ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις», με την επισήμανση ότι πρέπει «οι ρυθμίσεις αυτές να συνεχίσουν να υφίστανται, ιδίως σε εκείνα τα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής».

Ένας από τους φορείς που ενεργεί υπέρ της εφαρμογής της νησιωτικότητας και της επαναφοράς του ειδικού φορολογικού καθεστώτος στα νησιά είναι και το Επιμελητήριο Κυκλάδων, το οποίο άμεσα εξέφρασε, μέσω ανακοίνωσης του, την ικανοποίηση του για τη συγκεκριμένη εξέλιξη, αναφέροντας πως «Η υπερψήφιση – και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία - της συγκεκριμένης τροπολογίας είναι ένα σημαντικό βήμα προς την αντιμετώπιση των μόνιμων μειονεκτημάτων που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές περιοχές» και σημειώνοντας πως «είναι, σε πρώτη φάση, θετική η υπερψήφιση της εν λόγω τροπολογίας, καθώς ενισχύει την επιχειρηματολογία όλων των φορέων στην κοινή προσπάθεια ανατροπής των αρνητικών δεδομένων που επηρεάζουν τα νησιά».

Ελήφθησαν υπόψη

Προς τεκμηρίωση των προτάσεων της απόφασης του ευρωκοινοβουλίου, ελήφθη υπόψη η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία, ενώ συνυπολογίστηκαν τα κοινά και μόνιμα ειδικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν σαφώς τα νησιά από τις ηπειρωτικές περιφέρειες. Επίσης τα μόνιμα μειονεκτήματα που οφείλονται στη φυσική και γεωγραφική θέση, τα οποία συνιστούν την ειδική κατάσταση των νησιών, η μείωση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών ανισοτήτων μεταξύ περιφερειών και πολυκεντρικής και αρμονικής ανάπτυξης που αποτελούν τους κύριους στόχους της πολιτικής για τη συνοχή.

Σημειώθηκε ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει δραματικά στους εθνικούς και περιφερειακούς προϋπολογισμούς πολλών κρατών μελών περιορίζοντας τη διαθεσιμότητα χρηματοδότησης σε πολλούς τομείς και επιφέροντας μία πτώση κατά 20% των δημόσιων επενδύσεων και το ότι ο αντίκτυπος της κρίσης έχει πλήξει σοβαρά τις δυνατότητες ανάπτυξης πολλών μειονεκτουσών περιφερειών, συμπεριλαμβανομένων των νήσων.

Συνεκτιμήθηκε ότι τα νησιά της ΕΕ είναι περιφερειακές περιοχές που σε ορισμένες περιπτώσεις βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, όπως η παγκοσμιοποίηση, οι δημογραφικές προκλήσεις, η κλιματική αλλαγή, η προμήθεια ενέργειας και, ιδιαίτερα, για τις νότιες περιοχές, η έκθεση σε αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές.

Παράλληλα, ότι τα ευρωπαϊκά νησιά συμβάλλουν στην πολυμορφία της Ένωσης τόσο από περιβαλλοντικής άποψης και πολιτιστικής άποψης, ότι τα ευρωπαϊκά νησιά μπορούν να συμβάλει στην ενίσχυση της αειφόρου ανάπτυξης στην Ένωση, δεδομένου του σημαντικού ρόλου τους για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Επισημάνθηκε επίσης ότι υπάρχει ανάγκη προσέλκυσης επενδύσεων, δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης και μείωσης του κόστους των θαλάσσιων και αεροπορικών ναύλων για τη μεταφορά ατόμων και αγαθών, σύμφωνα με την αρχή της εδαφικής συνέχειας.

Επίσης ότι σημαντικό στοιχείο των τοπικών νησιωτικών οικονομιών αποτελούν η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αλιεία, τα προϊόντα των οποίων συνιστούν πηγή εφοδιασμού για σημαντικό τμήμα της βιομηχανίας μεταποίησης γεωργικών προϊόντων, και λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εν λόγω τομείς πλήττονται από την έλλειψη προσβασιμότητας, ιδίως για τις ΜΜΕ, από χαμηλό επίπεδο διαφοροποίησης προϊόντος, και από τις κλιματικές συνθήκες.

Τέλος ότι ο εντατικός τουρισμός συνιστά για τα περισσότερα νησιά σημαντικό τμήμα της τοπικής τους οικονομίας αλλά συχνά τείνει να επικεντρώνεται μόνο σε ορισμένες περιόδους του έτους.

Στήριξη βάση της αναγνώρισης των μειονεκτημάτων

Μέχρι τώρα ο όρος νησιωτικότητα έχει υποστηριχθεί από διάφορους θεσμικούς φορείς, είτε αυτό αφορά στην τοπική αυτοδιοίκηση, είτε ευρωπαϊκούς, όπως το Δίκτυο Νησιωτικών Επιμελητηρίων Ευρώπης, είτε αφορά κυβερνήσεις οι οποίες άλλοτε με μικρές επιτυχίες και άλλοτε καθόλου, προσπάθησαν να αναδείξουν τις μειονεξίες που έχει η περιοχή και γιατί χρειάζεται προστασία ο νησιωτικός χώρος σε σχέση με την ηπειρωτική χώρα.

Αυτό άλλοτε έγινε αντιληπτό, με αποτέλεσμα να θεσμοθετηθούν στην Ευρώπη διαδικασίες τέτοιες που να δίνουν το δικαίωμα να μειωθούν αυτές οι ανισότητες, άλλες φορές όχι.

Στο ψήφισμα κρίνεται αναγκαίο να δοθεί από την Επιτροπή ένας σαφής ορισμός της μορφής των γεωγραφικών, δημογραφικών και εκ της φυσικής θέσεως μόνιμων μειονεκτημάτων που μπορεί να πλήττουν τις νησιωτικές περιφέρειες και καλεί την Επιτροπή να αναφέρει με ποιον τρόπο προτίθεται να εφαρμόσει το σχετικό άρθρο (174 ΣΛΕΕ) σχετικά με τα μόνιμα μειονεκτήματα των νησιωτικών περιφερειών που δυσχεραίνουν τη φυσική τους ανάπτυξη και παρακωλύουν την επίτευξη οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

Ζητεί από την Επιτροπή να εκπονήσει μία εις βάθος μελέτη/ανάλυση σχετικά με τα επιπλέον έξοδα που συνεπάγεται η ζωή σε νησιωτικές περιοχές, σε ό,τι αφορά το σύστημα μεταφορών για πρόσωπα και εμπορεύματα, τον ενεργειακό εφοδιασμό και την πρόσβαση σε αγορές, ιδίως για τις ΜΜΕ.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα στη χώρα μας, όποια θετικά αποτελέσματα είχαν επιτευχθεί για τη νησιωτικότητα αποδομούνται και μάλιστα σε μία περίοδο υψηλής κρίσης, με κάποια νησιά να αντιμετωπίζουν επιπλέον μεγάλα θέματα όπως οι μεγάλες μεταναστευτικές ροές, οι ανάλογες παρόμοιες δυσκολίες.

Ένα από τα κύρια σημεία του ψηφίσματος, ίσως και το σημαντικότερο είναι η αναφορά στο ότι περιοχές, όπως η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, είναι εκτός του στόχου 1, γιατί έχει υπολογιστεί βάσει του ΑΕΠ, που επηρέασε κατά πολύ το σύνολο των νησιών, λόγω του υψηλού κατά κεφαλήν εισοδήματος που παρουσίαζαν 5 νησιά.

Το γεγονός αυτό άλλωστε οδήγησε και στο να διατίθενται προς την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου πολύ λιγότεροι πόροι του ΕΣΠΑ, συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.

Το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο επισημαίνει ότι οι ανάλογοι υπολογισμοί δεν πρέπει να γίνονται με αυτό τον τρόπο, αλλά να συνυπολογίζονται και λοιπές συνθήκες, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα.

Η Επιτροπή ζητείται να δημιουργήσει μια ομοιογενή ομάδα αποτελούμενη από όλες τις νησιωτικές περιοχές και να λάβει υπόψη, εκτός από το ΑΕΠ και άλλους στατιστικούς δείκτες που να αντικατοπτρίζουν την οικονομική και κοινωνική τρωτότητα ως αποτέλεσμα των φυσικών μόνιμων μειονεκτημάτων.

Εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας για το ΦΠΑ

Το δεύτερο σημαντικό σημείο που αναφέρεται στο ψήφισμα είναι ότι καλώς υπάρχει η ευρωπαϊκή οδηγία για μειωμένο καθεστώς ΦΠΑ αφού προκύπτουν αυτές οι ανισότητες, αλλά πέρα αυτού και σε χώρες, όπως η Ελλάδα, που βρίσκονται σε προγράμματα, εκεί πρέπει όχι μόνο να διατηρούνται αλλά και να ενισχύονται.

Υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με την οδηγία (2006/112/ΕΚ), έχουν χορηγηθεί σε ορισμένα ευρωπαϊκά νησιά ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις ως αντιστάθμισμα στα μόνιμα φυσικά-γεωγραφικά και δημογραφικά τους μειονεκτήματα, ενώ τονίζει τη σημασία που έχουν οι εν λόγω ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, και ζητεί οι ρυθμίσεις αυτές να συνεχίσουν να υφίστανται, ιδίως σε εκείνα τα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής.

Μία σειρά άλλων θεμάτων που θίγονται είναι εξίσου σοβαρά, αλλά όχι όπως τα δύο προαναφερόμενα στοιχεία που τίθενται στην πρώτη γραμμή σημαντικότητας.

Μεταξύ αυτών είναι η παροχή στήριξης για να αντιμετωπισθεί η σημαντική τάση συρρίκνωσης του πληθυσμού σε νησιωτικές περιοχές, η ανάγκη για καλύτερες συνδέσεις μέσω θαλάσσιων οδών, για βελτιωμένη πρόσβαση σε λιμένες και καλύτερες υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών, οι επενδύσεις στον τομέα των υποδομών είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση ευρυζωνικής πρόσβασης στα νησιά και της πλήρους συμμετοχής των νησιωτικών περιοχών στην ενιαία ψηφιακή αγορά.

Επιπλέον να υπάρξει ολιστική προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ που θα πρέπει να περιλαμβάνει αφενός στήριξη από την ίδια την ΕΕ και αφετέρου μια κοινή προσπάθεια από όλα τα κράτη μέλη για τον τεράστιο αριθμό μεταναστών που καταφθάνουν στα νησιά.

Επίσης να παρέχεται εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα και, εφόσον απαιτηθεί, κάνοντας μεγαλύτερη χρήση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Στο ψήφισμα τονίζεται η σημασία που έχουν οι πολιτικές χαμηλής φορολογίας και μείωσης της γραφειοκρατίας ως σημαντικά κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων και αναφέρει, στο πλαίσιο αυτό, την ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού σε συνδυασμό με τον εποχιακό τουρισμό, επικεντρώνοντας την προσοχή στην προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και συγκεκριμένων βιοτεχνικών και παραδοσιακών οικονομικών δραστηριοτήτων μικρής κλίμακας.

Τονίζει επίσης το τεράστιο δυναμικό που προκύπτει από την ωκεάνια, την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, καθώς και το δυναμικό των νησιών να αποτελέσουν σημαντικές πηγές εναλλακτικής ενέργειας, να καθίστανται, στα πλαίσια του δυνατού, ενεργειακά αυτόνομα και, πάνω από όλα, να εξασφαλίζουν φθηνότερο ενεργειακό εφοδιασμό για τους κατοίκους τους.

Με βάση τα ανωτέρω καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη της την ειδική κατάσταση των νήσων κατά την εκπόνηση της προτάσεως για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.

«Ο δρόμος είναι μακρύς»

Με συνυπολογισμό αυτών των παραμέτρων ζητήθηκε η εκτίμηση του προέδρου του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, Γιάννη Ρούσσου, για την εν λόγω απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος έκρινε πως «Σήμερα έρχεται μία απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου και μάλιστα με ισχυρή πλειοψηφία, η οποία είναι σαν να την έχουμε γράψει εμείς. Περιγράφει πολύ εύγλωττα τα προβλήματα που υπάρχουν και δίνει καίριες κατευθύνσεις».

Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για την εξέλιξη της προσπάθειας υπέρ της επαναφοράς των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά;

Γ. Ρ.: «Είναι μία πολύ καλή απόφαση του ευρωκοινοβουλίου, χωρίς αυτό να σημαίνει όμως ότι αύριο το πρωί κάτι άλλαξε ή ότι θα επιστρέψει το παλιό καθεστώς ΦΠΑ στα νησιά ή ότι θα βγούμε από τον στόχο 1. Είναι πολύ απλά άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα όσων ασχολούνται για να ανατρέψουν αυτή την αρνητική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με την αρνητική απόφαση για τα νησιά. Δεν είναι ούτε κάτι παραπάνω ούτε κάτι λιγότερο. Απλά είναι θετικό ένας τέτοιος θεσμός όπως το ευρωκοινοβούλιο να συνδράμει υπέρ, χωρίς όμως να είναι κάτι που μπορεί να μειώσει τον αγώνα που πρέπει να κάνουμε ως φορείς υπέρ της νησιωτικότητας και της επαναφοράς των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος γιατί έχουμε να κινηθούμε προς δύο κατευθύνσεις. Κατ’ αρχήν να πείσουμε την ελληνική κυβέρνηση ότι πρέπει να διεκδικήσει και να έρθει στο ίδιο επίπεδο επικοινωνίας με τους νησιωτικούς φορείς και αφού αυτό γίνει να αναφερθούμε στους δανειστές. Έχουμε δει πολλά μέτρα που έχουν ληφθεί, τα οποία έχουν ζητηθεί από τους δανειστές, όμως και άλλα τα οποία δεν ήταν κοινά με τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Οι δανειστές έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς που πολλές φορές ξεφεύγει. Κατά συνέπεια εμείς σαν Επιμελητήριο ανακοινώσαμε ότι υπάρχει αυτή η επιχειρηματολογία, η οποία είναι ένα ευχάριστο γεγονός, όχι όμως να νομίσουμε ότι κάτι λύθηκε ή ότι αυτό έχει σχέση με το αποτέλεσμα. Απλά ενισχύει τις προσπάθειες για το αποτέλεσμα».

Αυτό δεν έρχεται να προσθέσει τίποτε καινούργιο, όταν επί χρόνια υπάρχει και υφίσταται η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία περί νησιωτικότητας, μη εφαρμόσιμη όμως στην περίπτωση της χώρας μας, η απόφαση αυτή έρχεται δράσει ενισχυτικά υπέρ της εφαρμογής της.

Γ. Ρ.: «Περιγράφεται με μεγάλη σαφήνεια και με έναν ξεκάθαρο τρόπο, που δεν είμαστε συνηθισμένοι να συναντάμε από τέτοιου μεγέθους θεσμούς όπως το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, οι βασικές θέσεις περί νησιωτικότητας και ζητάει το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πάρει θέση. Δεν είναι μικρό σαν γεγονός αλλά ως προς το να φέρει αποτέλεσμα για κάποια από αυτά που αναφέρονται στη συγκεκριμένη απόφαση είναι ακόμα μακρύς ο δρόμος».

Συζητάμε για μία υποχρεωτική δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας με δείκτες οι οποίοι έχουν οριστεί από τους δανειστές, με μέτρα μεταξύ των οποίων είναι και η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ των νησιών. Σύμφωνα με τα λεγόμενα σας αυτό δεν ήταν εντολή των θεσμών αλλά ο τρόπος Που βρήκε η ελληνική κυβέρνηση για να παρουσιάσει ένα αμφιλεγόμενο δημοσιονομικό όφελος.

Γ. Ρ.: «Οι κυβερνήσεις όλες, και οι προηγούμενες και η τωρινή, πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές όταν θέτουν μέτρα, γιατί ορισμένα από αυτά, ακόμα και εάν οι θεσμοί δεν τα έχουν σκεφτεί, αφού τα συμπεριλάβουν στη συνέχεια τα ενισχύουν και τα υποστηρίζουν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και βάσει της πληροφόρησης που έχω ήταν ότι υπήρξε μεγάλη πίεση σε υψηλό επίπεδο, περί άρσης των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά».

Η Ευρώπη προδίδει η ίδια τον εαυτό της;

Γ. Ρ.: «Την ίδια χρονική στιγμή που οι ανισότητες στα νησιά έχουν μεγαλώσει, το πνεύμα της ευρωπαϊκή πολιτικής είναι περί άρσης των ανισοτήτων, ερχόμαστε να αφαιρέσουμε κάποιο πλεονέκτημα, όπως αυτό που είχαν τα νησιά, ενώ την ίδια στιγμή που ισχύει σε άλλα νησιά της Ευρώπης, τα οποία είναι μεγαλύτερα, με λιγότερα προβλήματα, που η χώρα τους δεν είναι σε κρίση, αποδεικνύεται ότι ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά για το ίδιο πρόγραμμα».