Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης τίθεται υπό διεξοδική μελέτη από την επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, η οποία συγκροτήθηκε αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό, προκειμένου να εντοπισθούν και να επιλυθούν οι παθογένειες του Καλλικράτη, με την αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων αλλά και των πόρων στους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης.

Στην επίσημη πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής παρούσα ήταν όλη η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΣΔΑ, Παν. Κουρουμπλής, Χρ. Βερναρδάκης και Γ. Μπαλάφας και οι αυτοδιοικητικοί εκπρόσωποι, εκ μέρους της ΚΕΔΕ οι Γ. Πατούλης, Απ. Κοιμήσης και Δημ. Μπίρμπας, από την ΕΝΠΕ οι Κ. Αγοραστός, Γ. Σγουρός, Σπ. Τζόκας και Δημ. Μαραβέλιας, ενώ την ΠΟΕ-ΟΤΑ εκπροσώπησε ο Γ. Τσούνης.

Την επιτροπή απαρτίζουν στελέχη του ΥΠΕΣΔΑ, εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης από την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (Κ.Ε.Δ.Ε.) και την Ένωση Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝ.Π.Ε.) και συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Π.Ο.Ε.-Ο.Τ.Α.) και την Ομοσπονδία Συλλόγων Υπαλλήλων Αιρετών Περιφερειών Ελλάδας (Ο.Σ.Υ.Α.Π.Ε.).

Έργο της Επιτροπής είναι η καταγραφή και αξιολόγηση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου που διέπει την οργάνωση και θεσμική και οικονομική λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης συνολικά και τις σχέσεις της με την Κεντρική και την Αποκεντρωμένη Δημόσια Διοίκηση, καθώς και η επεξεργασία και εισήγηση προς τον αρμόδιο υπουργό πρότασης για την αναμόρφωσή του, καθώς και η επεξεργασία και εισήγηση πρότασης για την αναμόρφωσή του, περιλαμβανόμενης και της κατάρτισης σχετικού σχεδίου νόμου.

Η Επιτροπή οφείλει να ολοκληρώσει το έργο της εντός 5 μηνών από τη συγκρότησή της, ενώ θα συγκροτηθούν 4 ομάδες εργασίας για επιμέρους ζητήματα του αντικειμένου της.

Ισοπολιτεία, οικονομική και ισόρροπη ανάπτυξη

Σε ότι αφορά στην ουσία του σχεδιασμού ανάπτυξης της περιφέρειας, προς την οποία στοχεύει η αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου του Καλλικράτη, ο υπουργός Εσωτερικών, Παναγιώτης Κουρουμπλής, σε τηλεοπτικές τους δηλώσεις μίλησε για ισόρροπη ανάπτυξη της περιφέρειας, βάσει της διαχείρισης των πόρων που θα ανατεθεί στις αυτοδιοικήσεις και ταυτόχρονη εμπέδωση του αισθήματος της ισοπολιτείας στην κοινωνία.

Σε ότι αφορά τις φήμες που όλο το τελευταίο διάστημα διοχετεύονταν μέσω του τύπου περί αλλαγής των ορίων των Δήμων, ο υπουργός ξεκαθάρισε πως σε αυτή τη φάση δεν ανοίγει το χωροταξικό θέμα, μεταφέροντας την σχετική συζήτηση, η οποία θα γίνει σε επίπεδο κομμάτων, όταν λήξει ο θεσμικός επαναπροσδιορισμός, που επιχειρεί να επιλύσει τα «πάρα πολλά προβλήματα που δημιουργούν καταστάσεις στασιμότητας στον χώρο της αυτοδιοίκησης και της αποκέντρωσης», όπως σημείωσε, εστιάζοντας στους πόρους της αυτοδιοίκησης που «μέχρι σήμερα επιμένει να διαχειρίζεται το κεντρικό κράτος».

Κατά την επίσημη εναρκτήρια συνεδρίαση της επιτροπής, οι θέσεις της κυβέρνησης διατυπώθηκαν από την ηγεσία του ΥΠΕΣΔΑ, με τον υπουργό να αναφέρει ότι υψηλής σημασίας ζητούμενο είναι η «απελευθέρωση δημιουργικών δυνάμεων στο πλαίσιο της αποκέντρωσης, αλλά και την ισόρροπη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της πατρίδας. Κάτι που αποτελεί έλλειμμα και αδυναμία της περιφερειακής και κεντρικής διοίκησης».

Οι στόχοι του εγχειρήματος, όπως τέθηκαν από τον κ. Κουρουμπλή συνοψίζονται στο τρίπτυχο ισοπολιτεία - οικονομική ανάπτυξη - ισόρροπη ανάπτυξη, με την επισήμανση πως «Οφείλουμε να μετουσιώσουμε την εμπειρία σε στοχευμένες προσπάθειες, ώστε να σπάσουμε τα γρανάζια της γραφειοκρατίας, να προχωρήσουμε στην κωδικοποίηση της νομοθεσίας, στην διαλειτουργικότητα του δημοσίου και στην επαναθεσμοποίηση», καταλήγοντας πως

«Είναι ανάγκη να δώσουμε σάρκα και οστά στο συνανήκειν και στο συναποφασίζειν».

Οι παθογένειες της αυτοδιοίκησης

Μιλώντας για τις μεταρρυθμιστικές αλλαγές της αυτοδιοίκησης ο πρόεδρος της επιτροπής, γ.γ. του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α., Κώστας Πουλάκης, επεσήμανε πως πρόκειται για «κεντρική κυβερνητική δέσμευση και προτεραιότητα, να σχεδιάσουμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση του 21ου αιώνα».

Σημείωσε πως «Η Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται σήμερα σε ένα σημείο καμπής. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν συσσωρευμένες παθογένειες, αδυναμίες και στρεβλώσεις, οι οποίες κατέστησαν ακόμα πιο ορατές και σε πολλές περιπτώσεις εκρηκτικές, υπό το βάρος των αντιδραστικών νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και των επιπτώσεων της μακρόχρονης οικονομικής και πολιτικής κρίσης. Από την άλλη, βέβαια, πλευρά, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες της χώρας βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες που θέτει ενώπιόν τους και ενώπιον των τοπικών κοινωνιών η τρέχουσα κρίση και, κυρίως, ο στόχος της υπέρβασής της με κοινωνικό πρόσημο».

Ειδική αναφορά έγινε στις παθογένειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες αφορούν στην απουσία προσανατολισμού και οράματος για την κινητοποίηση των τοπικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα οι πολίτες διαρκώς να απομακρύνονται από την αντίληψη της συμμετοχής και να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς, το απαρχαιωμένο και πολυδιασπασμένο θεσμικό πλαίσιο, που είναι απαγορευτικό στην αποτελεσματική και με ασφάλεια δικαίου λειτουργία των Δήμων και των Περιφερειών, με συνέπεια να γιγαντώνεται η γραφειοκρατία και τις αποσπασματικές και φοβικές πρωτοβουλίες που επιχειρήθηκαν, με σαφή νεοφιλελεύθερο προσανατολισμό, πολύ μακράν όμως από τον οραματισμό και την πρόταση ενός νέου, σύγχρονου, προοδευτικού αυτοδιοικητικού μοντέλου.

Οι άξονες των αλλαγών

Οι αλλαγές που επιχειρούνται στην τοπική αυτοδιοίκηση θα βασίζονται σε 4 άξονες, όπως αυτοί καθορίστηκαν στο σχετικό έγγραφο της επιτροπής και οι οποίοι είναι:

Αρμοδιότητες, προσωπικό και εποπτεία ΟΤΑ – Σχέσεις Τ.Α. και κρατικής διοίκησης, δηλαδή ενίσχυση της διοικητικής αποτελεσματικότητας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με κεντρικούς στόχους την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων κάθε βαθμίδας διοίκησης και την ουσιαστική άσκηση αυτών, καθώς και την ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των ΟΤΑ. Καίριο στοιχείο ως προς αυτό αποτελεί η αναβάθμιση της παρουσίας των δήμων στην καθημερινότητα των πολιτών μέσα από απτά και άμεσα ορατά αποτελέσματα. Ειδικότερα, η αναβάθμιση των εργαλείων της με τη στενή έννοια προνοιακής πολιτικής, αφ’ ετέρου με την προώθηση μίας ενιαίας κοινωνικής ατζέντας, που θα περιλαμβάνει και άλλες, με την ευρύτερη έννοια, κοινωνικές δράσεις στους τομείς της λαϊκής στέγης, της πρωτοβάθμιας υγείας, της παιδείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού κ.λπ., ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση όλων των πολιτών σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.

Θεσμική Συγκρότηση και Λειτουργία ΟΤΑ, που θα περιλαμβάνει και το νέο αναλογικό εκλογικό σύστημα, όπως και η καταστατική θέση αιρετών και τα Νομικά Πρόσωπα των ΟΤΑ, με ζητούμενο την ενίσχυση της δημοκρατίας, της αποκέντρωσης, της κοινωνικής συμμετοχής, της νομιμότητας και της διαφάνειας στη λειτουργία των Ο.Τ.Α..

Οικονομικά Τ.Α., που θα περιλαμβάνουν τους προϋπολογισμούς και τη διαχείριση της περιουσίας των ΟΤΑ.

Πόροι και αναπτυξιακή προοπτική της Τ.Α., σε ότι αφορά στην κρατική χρηματοδότηση και τα ευρωπαϊκά προγράμματα, μέσω θεσμικών, επιστημονικών και χρηματοδοτικών εργαλείων, που θα υποστηρίξουν τον αναπτυξιακό προγραμματισμό των ΟΤΑ, με την επισήμανση ότι πρέπει να αναβαθμιστεί ο ρόλος των Περιφερειών στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, στο πλαίσιο του εθνικού στόχου της δίκαιης ανάπτυξης.

Οι θέσεις της ΚΕΔΕ

Προτάσεις για μία τριετή στρατηγική μεταρρυθμίσεων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με αυστηρό χρονοδιάγραμμα, κατατέθηκαν από την ΚΕΔΕ, οι οποίες βασίζονται σε συγκεκριμένα συμπεράσματα και θέσεις και προκύπτουν από μελέτη που εκπόνησε για λογαριασμό της το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της ΚΕΔΕ, Γ. Πατούλη, οι αναγκαίοι βασικοί άξονες για την υλοποίηση του προγράμματος αλλαγής του θεσμικού πλαισίου είναι τρεις: Η οικονομική αυτοτέλεια και δημοσιονομική αποκέντρωση, οι εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης των Δήμων και ο εξορθολογισμός των δαπανών.

Ειδική αναφορά έκανε στον προσδιορισμό και την οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων όλων των επιπέδων διοίκησης, ενώ σημειώθηκε πως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η διεθνής και Ευρωπαϊκή εμπειρία και να μελετηθούν τα μοντέλα που μπορούν, με την ανάπτυξή τους, να συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ, αφού τόνισε την ανάγκη ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων σημείωσε πως δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη στη χώρα και αποτελεσματικό κράτος, χωρίς ισχυρή θεσμικά και οικονομικά αυτάρκη Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως αποδεικνύει η διεθνής εμπειρία, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί.