Ευαίσθητες γεωπολιτικές ισορροπίες

Οι εκατοντάδες νεκροί, οι χιλιάδες διωκόμενοι και συλληφθέντες είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την πραγματική εικόνα πίσω από την μυθολογία του πραξικοπήματος στην Τουρκία.

Το θέατρο ανάπτυξης των πάσης φύσεως πολιτικών σεναρίων γύρω από την εκδήλωση της πραξικοπηματικής κίνησης κατά του Ταγίπ Ερντογάν, με τη συνωμοσιολογία να ανθεί, τις ευκαιριακές αναλύσεις στον τύπο να βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στην πολιτική άγνοια της μάζας, τους ανέξοδους σχολιασμούς του διαδικτύου να μην επιτρέπουν την πραγματική απεικόνιση της κατάστασης, ενισχύοντας τη σύγχυση που επικρατεί.

Σε κάθε περίπτωση όμως υπάρχει η γενική παραδοχή της ενίσχυσης του ηγετικού ρόλου του Ερντογάν, ο οποίος χρησιμοποίησε την εν λόγω στρατιωτική κίνηση για να εδραιώσει την μονοκρατορία του.

Το ενδιαφέρον πλέον πρέπει να επικεντρωθεί όχι στο γεγονός, όπως αυτό εκτυλίχθηκε σε ζωντανή μετάδοση από τα μέσα ενημέρωσης, αλλά στις επόμενες στρατηγικής σημασίας κινήσεις του Τούρκου προέδρου, σε ότι αφορά τις εκκαθαρίσεις των ανοιχτών θεμάτων, όπως το Κουρδικό και τον τρόπο που θα επιλέξει για να τα κλείσει, αλλά και των συμμαχιών που θα επιλέξει να ενισχύσει.

Εσωτερικές εκκαθαρίσεις

Η ρητορία της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της Τουρκίας, η οποία χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο από την πλευρά Ερντογάν αλλά και από το σύνολο των ηγετών του κόσμου, επιχειρεί να του παραχωρήσει το άλλοθι που χρειάζεται για την επιβολή ακόμα σκληρότερων μέτρων κατάργησης και των τελευταίων ψηγμάτων ελευθερίας στη χώρα.

Προς αυτό συνηγορούν τόσο η προοπτική που ανοίγει ο Τούρκος πρόεδρος για την επαναφορά της θανατικής ποινής, αλλά και οι μαζικότητα των διώξεων που έχει ήδη επιβάλλει στη χώρα, χρησιμοποιώντας προσχηματικά το εκδηλωθέν πραξικόπημα, κάνοντας λόγο για «κάθαρση» σε όλες τις κρατικές δομές, που θα του επιτρέψει τον απόλυτο έλεγχο τους.

Μόλις μέσα στο πρώτο τριήμερο από το επιχειρούμενο πραξικόπημα, υπό μορφή καταιγίδας προχώρησε η τουρκική κυβέρνηση σε ριζική εκκαθάριση σε στρατό και κάθε δημόσιο τομέα, επιβεβαιώνοντας την προσχηματική χρήση του όρου «δημοκρατία», με την κατάλυση κάθε είδους ελευθερίας στη χώρα.

Οι κινήσεις αυτές επιβεβαιώνουν πως ήδη ήταν στοχοποιημένα τα άτομα που υπέστησαν τις διώξεις, καθώς ο μεγάλος αριθμός τους προϋποθέτει μία εκ των προτέρων στοχοποίηση τους και την ύπαρξη της ανάλογης ετοιμότητας για την εφαρμογή του σχεδίου εξόντωσης κάθε αντιτιθέμενου στο καθεστώς.

Χαρακτηριστικό και ίσως το πλέον ανησυχητικό στοιχείο, αποτελεί η πρόσκρουση στις δικαστικές αποφάσεις της συνταγματικής αναθεώρησης που επιχείρησε να επιβάλλει ο Ερντογάν, γεγονός που οδήγησε να παυθούν από τα καθήκοντα τους 2.800 δικαστικοί.

Η κίνηση αυτή υποδηλώνει την κυβερνητική πρόθεση για μία ελεγχόμενη δικαιοσύνη, ενώ να σημειωθεί ότι πολλοί δικαστικοί συνελήφθησαν, καθώς οι τουρκικές αρχές τους συνέδεσαν με τον ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος στοχοποιείται ως υποκινητής του πραξικοπήματος.

Για συλλήψεις τουλάχιστον 30 αξιωματούχων και 50 δημοσίων λειτουργών κάνει λόγο το CNN Turk, ενώ πλήρης κατάλογος των διωκόμενων ανωτάτων στρατιωτικών από όλα τα σώματα, που υπηρετούν σε όλη την τουρκική επικράτεια, δημοσιοποιήθηκε από το πρακτορείο Ανατολή, με τους συληφθέντες στρατιωτικούς να φτάνουν μέχρι στιγμής στους 2.839.

Ήδη έχουν παυθεί από τα καθήκοντα τους περί τους 9.000 αστυνομικούς, με τον Ταγίπ Ερντογάν να αναφέρει ότι θα υπάρξουν εκκαθαρίσεις «σε όλους τους κρατικούς θεσμούς», λέγοντας συγκεκριμένα πως στοχεύει στην «εξάλειψη από όλους τους κρατικούς θεσμούς του "μικροβίου" που ευθύνεται για την προχθεσινή απόπειρα πραξικοπήματος».

Από τις εκκαθαρίσεις δεν έλλειψε και η φίμωση κάθε αντικυβερνητικής φωνής, καθώς η τουρκική κυβέρνηση στράφηκε και στο διαδίκτυο διατάζοντας το κλείσιμο των σχετικών ιστοσελίδων.

Φυσικά να μην λησμονείται το γεγονός πως πάνω περίπου 300 είναι οι νεκροί και 1.400 οι τραυματίες, βάσει των στοιχείων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, από τα πρόσφατα γεγονότα.

Το αίτημα πολιτικού ασύλου

Την έκδοση των 8 Τούρκων στρατιωτικών που αιτήθηκαν πολιτικό άσυλο από την Ελλάδα ζητά η Άγκυρα, με τον Ταγίπ Ερνογάν να κρίνει ως τετελεσμένη την εν λόγω ενέργεια, και το πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίμ να αναφέρει ότι «η Ελλάδα θα εκδώσει τους οκτώ στρατιώτες στην Τουρκία, μέσα σε 15 μέρες».

Η διπλωματία της Ελλάδας κινείται σε λεπτές ισορροπίες, με την κυβέρνηση να μην αποκλείει την έκδοση, όπως διαφαίνεται από τις δηλώσεις της κυβερνητικής εκπροσώπου Όλγας Γεροβασίλη, όμως σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση δεσμεύεται να δράσει σύμφωνα με τα όσα ορίζει το διεθνές δίκαιο.

Προβληματισμός φυσικά εγείρεται με την πρόθεση του Ερντογάν για επαναφορά της θανατικής ποινής, γεγονός που λειτουργεί δυσμενώς προς το τουρκικό αίτημα έκδοσης, με την Ελληνική διπλωματία να καλείται σε λεπτούς χειρισμούς της υπόθεσης, προκειμένου να αποφευχθεί ευθεία αντιπαράθεση των δύο χωρών.

Ανησυχία των Τούρκων στρατιωτικών για την ασφάλεια τους με την επιστροφή τους στην Τουρκία εκφράζεται δια μέσου της δικηγόρου τους, Λία Μαρινάκη, η οποία μιλώντας στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu είπε ότι «Είναι βέβαιο ότι δεν θέλουν να επιστρέψουν στην Τουρκία. Φοβούνται την εκτέλεση».

Όπως ενημέρωσε η δικηγόρος, οι κατηγορίες που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα οι Τούρκοι αξιωματικοί είναι της παράνομης εισόδου στη χώρα και της πρόκλησης κινδύνου διατάραξης των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.

Σύμφωνα πάντως με τα όσα ορίζονται στη Συνθήκη της Γενεύης, για όσους αιτούνται πολιτικό άσυλο, αυτό χορηγείται εάν υπάρχει απειλή «σοβαρής βλάβης σε περίπτωση επιστροφής στη χώρα τους και ως τέτοια θεωρείται η θανατική ποινή, τα βασανιστήρια ή σοβαρή απειλή κατά της ζωής.

Όμως, η έκδοση στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να αποκλειστεί καθώς η παροχή ασύλου δεν αφορά στρατιωτικούς, καθώς όπως αναφέρεται στη Συνθήκη της Γενεύης «Ο πρόσφυγας είναι πολίτης. Ένα άτομο που συνεχίζει να παίρνει μέρος σε στρατιωτικές δραστηριότητες δεν μπορεί να λάβει άσυλο».

Πρωτίστως καλούνται οι νομικές αρχές να εξετάσουν το αίτημα το αίτημα ασύλου και σε δεύτερο χρόνο το αίτημα έκδοσης των 8 στην Τουρκία, με την απόφαση να λαμβάνεται από το Συμβούλιο Εφετών και να επικυρώνεται από το αρμόδιο τμήμα του Αρείου Πάγου και από τον υπουργό Δικαιοσύνης.

Εάν υπάρξει θετική απόφαση έκδοσης τότε δίνεται η δυνατότητα στους 8 στρατιωτικούς να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο, επικαλούμενοι κίνδυνο κατά της ζωής τους.

Ακυρώνεται στην πράξη η μεταρρυθμιστική πρόοδος της Τουρκίας

Μία σκληροπυρηνική ισλαμική δημοκρατία επιχειρεί να επιβάλλει στην Τουρκία ο Ταγίπ Ερνοτγάν, ακυρώνοντας κάθε μεταρρυθμιστικό βήμα των προηγούμενων χρόνων που σημειώθηκε από τους Κεμαλιστές, ενισχύοντας τον ρόλο του ως ισχυρή δύναμη συσπείρωσης των ισλαμικών δυνάμεων.

Σαφής είναι πλέον η κατάργηση των δικαιωμάτων των γυναικών που θα επέλθει, καθώς είναι εμφανής η απουσία τους εάν υπάρξει μία προσεκτικότερη παρατήρηση των εικόνων του τελευταίου τριημέρου από τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην Τουρκία.

Αναμενόμενη είναι μία εθνικιστική έξαρση, η οποία αποτελεί και πάγιο στοιχείο των πεποιθήσεων διοίκηση του Ερντογάν, καθώς προπαγανδίζεται και καλλιεργείται η σχετική ρητορία, με τη χρησιμοποίηση του κοινωνικού αισθήματος περί προστασίας του έθνους, μετακυλίοντας το βάρος της ευθύνης για την ανάληψη δράσης στους πολίτες.

Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας, το οποίο σε ανακοίνωση του αναφέρει ότι «Μόλις εκδηλώθηκε η απόπειρα πραξικοπήματος, ο λαός μας που πληροφορήθηκε την κατάσταση βγήκε στους δρόμους για να προστατεύσει τα πραγματικά στελέχη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και να εμποδίσει το πλήγμα εναντίον του δημοκρατικού νομικού μας συστήματος, δίνοντας έτσι το πιο ωραίο μάθημα στους προδότες. Ο μεγαλύτερος ρόλος στην απώθηση της προδοτικής πρωτοβουλίας, ανήκει στο έθνος μας. Οι πραξικοπηματίες που είναι στελέχη παράνομης οργάνωσης, έχουν εξουδετερωθεί και θα τιμωρηθούν με την ποινή που τους αρμόζει εντός του νομικού συστήματος».

Άλλωστε πρώτη κίνηση του Τούρκου προέδρου κατά την εκδήλωση του πραξικοπήματος ήταν να απευθύνει έκκληση στους πολίτες να ξεχυθούν στους δρόμους για το αποτρέψουν, ενώ συνεχίζει να τους παροτρύνει να βρίσκονται στους δρόμους «για μία εβδομάδα ακόμα», όπως είπε, μέχρι να ολοκληρωθούν οι εκκαθαρίσεις προκειμένου να αποφευχθεί νέα πραξικοπηματική κίνηση.

Επιπλέον στοιχείο της λογικής του νέου καθεστώτος που επιθυμεί να εδραιώσει η κυβέρνηση Ερντογάν αποτελεί και η πρόθεση επαναφοράς της θανατικής ποινής, για την οποία απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση, με τον Τούρκο πρωθυπουργό, Μπιναλί Γιλντιρίμ, να την παρουσιάζει ως λαϊκή βούληση λέγοντας ότι «πρέπει να σεβαστούμε τη βούληση του λαού».

Ανάλογος λόγος αρθρώθηκε και από τον Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος ανέφερε σε συγκεντρωμένο πλήθος που ζητούσε την εκτέλεση των πραξικοπηματιών πως «Ως κυβέρνηση και ως κράτος, εμείς γνωρίζουμε και ακούμε αυτό το αίτημα που είναι δικό σας. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε αυτό το αίτημα».

Το ενδεχόμενο επαναφοράς της θανατικής ποινής, η οποία είχε καταργηθεί το 2004 στην Τουρκία, ως υποχρεωτικότητα της χώρας για να ξεκινήσει η διαδικασία υποψηφιότητας ένταξης της στην Ε.Ε., συναντά και τις αντιδράσεις του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.

Τόσο το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών, αρνείται να παράσχει στήριξη σε μία τέτοια πρόταση, όσο και το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, κάνει λόγο για παραπομπή στη δικαιοσύνη των πραξικοπηματιών.

Γεωπολιτική αστάθεια

Τα γεγονότα της Τουρκίας έδωσαν στον Ερντογάν την αιτιολογία που χρειαζόταν για την επισημοποίηση της μεταστροφής της πολιτικής της χώρας του, μακράν της Κεμαλικής μεταρρύθμισης, αναλαμβάνοντας τον ηγετικό ρόλο στον μουσουλμανικό κόσμο, που μεθοδεύει την τελευταία 10ετία.

Από το 2006, το σχέδιο της επιχείρησης «Βαριοπούλα» περί ανατροπής του Ερντογάν, με πρόκληση επεισοδίων σε ελληνικό έδαφος, του είχε δώσει την πρώτη αφορμή για εκκαθαρίσεις στο εσωτερικό του τουρκικού στρατεύματος, με τους Κεμαλιστές του στρατού να αντικαθίστανται από έμπιστους ισλαμιστές.

Πάντως στον τουρκικό στρατό υπάρχει ισχυρός πυρήνας Κεμαλιστών, όπως και στις πόλεις στα τουρκικά παράλια αλλά και την Ανατολική Θράκη, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η δυναμική των 25 εκατομμυρίων Κούρδων, που επιβεβαιώνουν την πληθυσμιακή διάσπαση.

Από την «Αραβική Άνοιξη» έως την στόχευση δημιουργίας μίας Οθωμανικής Κοινοπολιτείας, το μέτωπο του αραβικού κόσμου και της Μέσης Ανατολής, φέρνει κυριαρχικά την Τουρκία στην θέση του πυρήνα του Σουνιτικού μουλσουμανισμού.

Οι ιδεολογικές ισορροπίες εκσυγχρονισμού που προσπάθησε να διατηρήσει χάριν της προσπάθειας προσέγγισης με την Ε.Ε., αλλά και την τήρηση συγκεκριμένης στάσης ως μέλος της Νατοϊκής συμμαχίας, που επέβαλαν οι ΗΠΑ, τέθηκαν σε μέγα κλυδωνισμό μετά και την άμεση συσχέτιση της Τουρκίας με τους Τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, βάσει των στοιχείων της Ρωσίας, που αποδεικνύουν τον ρόλο της Τουρκίας στον πόλεμο της Συρίας.

Ο διασπασμένος κόσμος της Τουρκίας, μετά και την εξέγερση της πλατείας Ταξίμ, που γενικεύτηκε σε ολόκληρη τη χώρα το καλοκαίρι του 2013, δεν μπορεί να εγγυηθεί σταθερότητα στο εσωτερικό της, γεγονός που θορυβεί τόσο την Ευρώπη όσο και τις ΗΠΑ, για την προσέγγιση πλέον Ερντογάν-Πούτιν.

Οι γεωπολιτικές ισορροπίες αναμένεται να αλλάξουν στην περιοχή, καθώς η Τουρκία δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα, οπότε κρίνεται πιθανότερη η στροφή της προς την Ευρασιατική Ένωση, γεγονός που φαίνεται να αποδέχεται και η πλευρά της Ρωσίας, όπως υποδηλώνει η απόφαση κατάργησης των κυρώσεων στην Τουρκία, που είχε ληφθεί μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU-24.

Ήδη ο Ερντογάν δεν δείχνει να τον απασχολεί η διατήρηση θετικών σχέσεων με τις ΗΠΑ, καθώς απαγόρευσε κάθε πρόσβαση στον εναέριο χώρο της, αποκλείοντας έτσι και τις Νατοϊκές δυνάμεις από την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, με τα μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ να κάνουν λόγο για ασφάλεια των πυρηνικών όπλων, αφού 50 πυρηνικές βόμβες Β61 φιλοξενούνται στη βάση.

Σε κάθε περίπτωση η Ουάσιγκτον θέλει ισχυροποίηση της θέσης της και της επιχειρησιακής της δυνατότητας στην περιοχή, με τις γύρω χώρες να χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό, όπως το Ιράκ, η Συρία, ακόμα και το ουδέτερο προς στιγμή Ιράν, χωρίς να αγνοείται η δυναμική της σε Ελλάδα και Κύπρο.

Από την πλευρά του ο Ερντογάν αναμένεται να κινηθεί άμεσα προκειμένου να διασφαλίσει πως δεν θα βρεθεί αντιμέτωπος ένα νέο και ίσως ακόμα δυσμενέστερο γι’ αυτόν πραξικόπημα.