Να μπει τέλος στις μεγάλες εκπτώσεις σε έργα και μελέτες

Το έντονο πρόβλημα των υπερβολικών εκπτώσεων που παρατηρούνται στις κατατιθέμενες προσφορές για συμβάσεις δημοσίων έργων, προσπαθεί να επιλύσει το υπουργείο Υποδομών, με μία ορθολογική αντιμετώπιση της κατάστασης, ενώ την ίδια στιγμή έντονη είναι και η αντίδραση που καταγράφεται εκ μέρους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) και εργοληπτικών και μελετητικών οργανώσεων.

Ο αριθμός έργων και μελετών που δημοπρατούνται, εξ αιτίας των περιορισμένων οικονομικών πόρων, έχει υποστεί τεράστια μείωση, με αποτέλεσμα να παρατηρείται το φαινόμενο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών (ΑΧΠ), με το υπουργείο Υποδομών να σημειώνει ότι «Το φαινόμενο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών (ΑΧΠ) αναγνωρίζεται ευρέως ως ένα σημαντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις έργων».

Για νόθευση του ανταγωνισμού στην αγορά, σε ότι αφορά στο φαινόμενο των ανεξέλεγκτων εκπτώσεων, κάνει λόγο το ΤΕΕ, το οποίο ζητά την απόσυρση του συγκεκριμένου σχεδίου εγκυκλίου και την έναρξη ουσιαστικού διαλόγου.

Θετικό προς αυτή την κατεύθυνση εμφανίζεται το υπουργείο Υποδομών, προκειμένου να γίνουν βελτιωτικές κινήσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, γεγονός που προσανατολίζει σε έναρξη διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών.

Η υπουργική εγκύκλιος

Προς αντιμετώπιση του ιδιαίτερου προβλήματος των ΑΧΠ εκ μέρους του υπουργείου έχει συνταχθεί ένα προσχέδιο εγκυκλίου σχετικά με το άρθρο 88 του ν. 4412/2016, που αφορά στην εναρμόνιση με την κοινοτική νομοθεσία των διαδικασιών περί των δημοσίων συμβάσεων.

Στο προσχέδιο αυτό αναφέρεται ότι το σημείο εκκίνησης για την προσέγγιση των ΑΧΠ είναι ότι μια καθοδική πίεση στις προσφορές στο ανταγωνιστικό περιβάλλον ενός διαγωνισμού δεν θα πρέπει να επηρεάσει τη δυνατότητα υλοποίησης του αντικειμένου της σύμβασης, την ποιότητα των υποδομών και έργων που παραδίδονται και να μη παραβιάζει το εθνικό και κοινοτικό δίκαιο στους τομείς της εργασίας και του περιβάλλοντος.

Επισημαίνεται δε πως λόγω των συνεχώς μειούμενων τιμών, αυξάνεται ο αριθμός των προσφορών που είναι σημαντικά χαμηλότερες από τους προϋπολογισμούς ή από τις άλλες ανταγωνιστικές προσφορές.

Οι προσφέροντες στοχεύουν να κερδίσουν τη σύμβαση και μπορεί ακόμη και να αποφασίσουν για την υποβολή υποκοστολογημένων προσφορών με κάποια απώλεια. Για τις ΑΑ που προσπαθούν να επιτύχουν την αποδοτικότητα των πόρων τους  κάποιες  τέτοιες πολύ  χαμηλές  προσφορές  μπορεί  να  είναι  ευπρόσδεκτες και αποδεκτές μέχρι κάποιο επίπεδο.

Οι προσφορές που φαίνονται αφύσικα χαμηλές σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες ενδέχεται να βασίζονται σε τεχνικά, οικονομικά ή νομικά αβάσιμες παραδοχές ή πρακτικές. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι πραγματικές συνθήκες αποκαλύψουν το αβάσιμο των παραδοχών οι προσφορές αυτές μπορεί να αποδειχθούν ότι είναι οικονομικά μη βιώσιμες και οι ΑΑ θα βρεθούν αντιμέτωπες με την κλιμάκωση του κόστους και μια επίδοση που έχει αρνητικές επιπτώσεις για την υλοποίηση του έργου.

Προκειμένου να εντοπίζονται οι ΑΧΠ το «μέσο κόστος» του αντικειμένου της σύμβασης θα προσεγγίζεται με το μέσο όρο των προσφορών και συνεπώς κριτήριο για το χαρακτηρισμό μιας προσφοράς ως ΑΧΠ θεωρήθηκε ένα περιθώριο από αυτό το μέσο όρο.

Όταν οι προσφορές είναι περισσότερες των 8 ο μέσος όρος  αντικαθίσταται από τον προσαρμοσμένο μέσο όρο, χωρίς δηλαδή να  λαμβάνεται υπόψη η χαμηλότερη και η υψηλότερη προσφορά, προς εξάλειψη ακραίων τιμών και συμπεριφορών και προς αποφυγή διακρίσεων μεταξύ πολύ κοντινών προσφορών ως στοιχείο διασφάλισης θα χρησιμοποιείται το περιθώριο εγγύτητας, δηλαδή του ποσοστού1% της χαμηλότερης αποδεκτής προσφοράς με βάση την χαμηλότερη αποδεκτή τιμή.

Στις περιπτώσεις όπου οι προσφορές φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές, σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες,οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς να εξηγήσουν την τιμή ή

το κόστος που προτείνουν στην προσφορά τους, εντός αποκλειστικής  προθεσμίας, κατά ανώτατο όριο 10 ημερών από την κοινοποίηση της σχετικής πρόσκλησης.

Η αξιολόγηση των εξηγήσεων γίνεται σταδιακά και ανεξάρτητα για κάθε μια προσφορά, από αυτές που έχουν χαρακτηριστεί ως ΑΧΠ, αρχίζοντας από την χαμηλότερη.

Αν οι εξηγήσεις αξιολογηθούν ότι εξηγούν κατά τρόπο ικανοποιητικό το χαμηλό επίπεδο της τιμής ή του κόστους που προτείνεται, δεν προχωρά η εξέταση των εξηγήσεων των υπολοίπων προσφορών.

Αν τα παρεχόμενα στοιχεία δεν εξηγούν κατά τρόπο ικανοποιητικό το χαμηλό επίπεδο της τιμής ή του κόστους που προτείνεται τότε η προσφορά απορρίπτεται.

Στην περίπτωση ανάθεσης του έργου, όταν οι παρασχεθείσες εξηγήσεις κρίνονται ικανοποιητικές, τότε αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη  Διευθύνουσα Υπηρεσία και την Προϊσταμένη Αρχή για τον έλεγχο της εκτέλεσης της σύμβασης, ενώ η υπογραφή της σύμβασης ανακοινώνεται αμελλητί, με αντίγραφο του υπογραφέντος συμφωνητικού, στο Σώμα Επιθεωρητών Δημόσιων Έργων.

Η αντίδραση του ΤΕΕ

Να αντιμετωπιστεί με ορθολογικό τρόπο το πρόβλημα των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών και των προσφορών κάτω του κόστους σε διαγωνισμούς έργων, μελετών και τεχνικών – επιστημονικών υπηρεσιών ζητούν με κοινή τους ανακοίνωση οι εκπρόσωποι του κατασκευαστικού και μελετητικού τομέα της χώρας.

Το κείμενο της κοινής ανακοίνωσης του ΤΕΕ και των εργοληπτικών και μελετητικών οργανώσεων απέστειλε ήδη με επιστολή του ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός προς τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Δημοσίων Έργων / Τμ. Κατασκευών, Αντώνιο Κοτσώνη, τον Γενικό Γραμματέα Υποδομών, Γιώργο Δέδε και τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστο Σπίρτζη, ζητώντας διάλογο για την αντιμετώπιση του φαινομένου, ενόψει της εφαρμογής του νέου νόμου 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις και την έκδοση των σχετικών εγκυκλίων.

Η κοινή ανακοίνωση των ΤΕΕ, ΣΤΕΑΤ, ΠΕΔΜΕΔΕ, ΠΕΣΕΔΕ, ΣΥΝΓΕΜΕ, ΣΜΕΔΕΚΕΜ, ΣΕΓΜ, ΣΑΤΕ και ΣΜΥΕ – ΔΥΠ έχει ως εξής:

«Κοινή ανακοίνωση για την απόσυρση προσχεδίου εγκυκλίου για τις ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές έργων – μελετών και συναφών υπηρεσιών»

Το ΤΕΕ και οι εργοληπτικές και μελετητικές οργανώσεις χαιρετίζουν, κατ’ αρχήν, την αναγνώριση του προβλήματος των ανεξέλεγκτων εκπτώσεων και την πρόθεση επίλυσης αυτού.

Είναι γεγονός ότι η παρατεινόμενη οικονομική κρίση και η συνεχής μείωση της εγχώριας ζήτησης συμβάσεων έργων και μελετών έχει οδηγήσει στη γενίκευση και παγίωση του φαινομένου και έχει δημιουργήσει απαράδεκτες συνθήκες νόθευσης του ανταγωνισμού στην αγορά, που λειτουργούν εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος και έχουν οδηγήσει τον τεχνικό κλάδο σε τροχιά παρακμής, αγγίζοντας πλέον τα όρια του ευτελισμού.

Η αναχαίτιση όμως του φαινομένου αυτού απαιτεί λήψη προληπτικών μέτρων και αντικινήτρων και δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της προτεινόμενης εγκυκλίου, η οποία επί της ουσίας ουδόλως εισφέρει, καθόσον το σύνολο των υποβαλλόμενων σήμερα προσφορών είναι εκτός των ευλόγων ορίων. Ως εκ τούτου ο χαρακτηρισμός μιας προσφοράς ως «ασυνήθιστα χαμηλής» καθίσταται άνευ ουσιαστικού νοήματος.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΤΕΕ και οι τεχνικοί φορείς ζητούν την απόσυρση του συγκεκριμένου σχεδίου εγκυκλίου και την έναρξη ουσιαστικού και γόνιμου διαλόγου για την εξεύρεση ρεαλιστικών λύσεων αναχαίτισης του προβλήματος και εξορθολογισμού των εκπτώσεων, υιοθετώντας, μεταξύ άλλων, τη βασική και απαρέγκλιτη αρχή της μη αποδοχής προσφορών κάτω του κόστους».