Αρχίζει να πιέζει η κρίση την Ευρώπη

Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ολοένα και περισσότερο ότι η καλπάζουσα κρίση λόγω ενεργειακής και επισιτιστικής ανασφάλειας, με επίταση στην αύξηση των τιμών, είναι γεγονός. Παρά το σημαντικό αριθμό επισημάνσεων που έχουν αναδειχθεί από τον ευρωπαϊκό τύπο και τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, προστίθεται και ένας παράγοντας ειδικής σημασίας που αφορά το ότι εκείνοι που πληρώνουν είναι για μια ακόμη φορά οι Ευρωπαίοι, ενώ οι Αμερικάνοι βρίσκονται στο πεδίο των κερδισμένων. Και χωρίς κρίση.

Σε προηγούμενα σημειώματά μας έχουμε προειδοποιήσει. τα λεχθέντα από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος ήδη από το Μάρτιο του 2022, προειδοποίησε για έναν «τυφώνα πείνας και κατάρρευση του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων» μετά την κρίση στην Ουκρανία. Ο Γ.Γ. είπε ότι οι τιμές των τροφίμων, των καυσίμων και των λιπασμάτων εκτοξεύονται στα ύψη με τις αλυσίδες εφοδιασμού να διαταράσσονται και πρόσθεσε ότι αυτό πλήττει περισσότερο τους φτωχότερους και φυτεύει τους σπόρους για πολιτική αστάθεια και αναταραχή σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τα Βιώσιμα Συστήματα Τροφίμων, υπάρχουν επί του παρόντος επαρκή τρόφιμα και δεν υπάρχει κίνδυνος παγκόσμιων ελλείψεων εφοδιασμού τροφίμων.

Οι πρώτοι που ανακάλυψαν από τους πολιτικούς της Ευρώπης ότι τα πράγματα είναι ανισομερώς κατανεμημένα μεταξύ Αμερικανών και Ευρωπαίων είναι η Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων (ECON) και συγκεκριμένα από 6 ευρωβουλευτές που πήγαν στην Αμερική. Ο πρόεδρος της επιτροπής αυτής, επιστρέφοντας από την Ουάσινγκτον για τις ετήσιες διασκέψεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, δήλωσε: «Ενώ η Ευρώπη και οι ΗΠΑ στέκονται δίπλα-δίπλα στην υποστήριξή τους στην Ουκρανία και ενάντια στη ρωσική εισβολή, οι συνέπειες του πολέμου και των κυρώσεων, ιδιαίτερα της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου και του ενεργειακού κόστους, είναι διαφορετικές στις δύο ηπείρους και ιδιαίτερα βαριές για την Ευρώπη. Ομοίως, ενώ ο πληθωρισμός αυξάνεται και στις δύο πλευρές του ωκεανού, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη σύνθεσή του που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ο τρέχων πληθωρισμός στις ΗΠΑ καθοδηγείται κυρίως από τη ζήτηση, ενώ ο πληθωρισμός της Ευρώπης οφείλεται κυρίως στο ενεργειακό κόστος, το οποίο ωθεί τον πληθωρισμό τόσο άμεσα όσο και έμμεσα αυξάνοντας το κόστος παραγωγής σε πολλούς τομείς. Αυτό αποτελεί μεγάλη πρόκληση τόσο για τη νομισματική όσο και για τη δημοσιονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ».

Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους που ασχολούνται με το σημαντικό αυτό θέμα, ότι πρέπει να αποφευχθεί η προκυκλική επίδραση που επιδεινώνει περαιτέρω τη δύσκολη κατάσταση των επιχειρήσεων και των ευάλωτων νοικοκυριών της Ευρώπης. Και ενώ υπάρχει αφθονία τροφίμων η εκτίναξη των τιμών κινδυνεύει να μετατρέψει σημαντικά τμήματα εύπορων Ευρωπαίων σε ευάλωτους οικογενειάρχες.

Για να γίνει κατανοητό αυτό πρέπει να δούμε μερικά σοβαρά σχεδιαγράμματα που δημοσιοποίησε το ΔΝΤ μόλις στις 14 Οκτωβρίου:

Το δολάριο βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2000, έχοντας ανατιμηθεί 22% έναντι του γιεν, 13% έναντι του ευρώ και 6% έναντι των νομισμάτων των αναδυόμενων αγορών από την αρχή του τρέχοντος έτους. Μια τέτοια απότομη ενίσχυση του δολαρίου μέσα σε λίγους μήνες έχει σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις για όλες σχεδόν τις χώρες, δεδομένης της κυριαρχίας του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο και τη χρηματοδότηση.

Στο σχήμα 1 φαίνεται η αποδυνάμωση νομισμάτων σε σχέση με το δολάριο.

Με εξαίρεση Ουγγαρία και Τουρκία που έχουν σημειώσει σημαντικές πτώσεις της ισοτιμίας των νομισμάτων τους έναντι ου δολαρίου, οι αναδυόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν καλύτερα τις τάσεις του ισχυρού δολαρίου, έναντι αναπτυγμένων χωρών, όπως η ΕΕ και η Ιαπωνία.

Στο σχήμα 2 που φαίνονται οι εξελίξεις στις διαφορές επιτοκίων βλέπουμε ξεκάθαρα το τεράστιο σοκ των όρων του εμπορίου που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που είναι ο δεύτερος μεγάλος μοχλός πίσω από την ισχύ του δολαρίου. Η ζώνη του ευρώ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ενέργειας, ιδίως φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου έχει φέρει τους όρους συναλλαγών του στο χαμηλότερο επίπεδο στην ιστορία του κοινού νομίσματος.

Η ευρωζώνη, η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεινοπαθούν σε αντίθεση με τις αναδυόμενες οικονομίες που τα καταφέρνουν μια χαρά.

Τέλος, στο σχήμα 3 που δείχνει τους όρους συναλλαγών βλέπουμε την κατρακύλα της ευρωζώνης έναντι του δολαρίου, που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλο τρόπο, παρά μόνο με την Ενίσχυση της ανθεκτικότητας:

Σε αυτό το εύθραυστο περιβάλλον, είναι συνετό να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα. Αν και οι κεντρικές τράπεζες των αναδυόμενων αγορών έχουν αποθηκεύσει αποθέματα σε δολάρια τα τελευταία χρόνια, αντανακλώντας τα διδάγματα που αντλήθηκαν από προηγούμενες κρίσεις, αυτά τα αποθέματα ασφαλείας είναι περιορισμένα και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση.

Αν θα ήταν χρήσιμο να επισημανθεί ένα συμπέρασμα, θα υποστηρίζαμε ότι είναι καιρός να συνέλθουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και να αντισταθούν στην αυξημένη πίεση των ΗΠΑ για τη διατήρηση του πολέμου στην Ουκρανία. Οι κίνδυνοι, όχι μόνο από την επερχόμενη πείνα των λαών και κυρίως μεγάλων μαζών, είναι ορατοί, όπως και ο αφανισμός της οικουμένης αν τα πράγματα βαδίσουν προς αδιέξοδες κατευθύνσεις.