Η περίπλοκη διαχείριση των συνόρων

Ολόκληρη η ΕΕ ήταν και ουσιαστικά παραμένει απροστάτευτη από τις μετακινήσεις ανθρώπων και αγαθών. Ψήγματα δράσεων και προτάσεις κανονισμών είναι στον αέρα για να μπει ένα τέλος στην παγκόσμια ασυδοσία του τι γίνεται με την προστασία των συνόρων της ΕΕ. Η χώρα μας ευρισκόμενη στο τρίστρατο με άλλους κόσμους, διαρκώς αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα διαχείρισης συνόρων. Στόχος του σημειώματος αυτού είναι να δούμε συνολικά ποια είναι η ευρωπαϊκή δομή αντιμετώπισης του προβλήματος διαχείρισης των συνόρων. Όπως επίσης στόχος μας είναι να δούμε κατά πόσον ξεφεύγει από το πλαίσιο της δημόσιας διαχείρισης των συνόρων και εμπίπτει στον ιδιωτικό τομέα.

Δεν αποτελεί στόχο μας η εθνική διαχείριση των συνόρων, ούτε έχει εκχωρηθεί η ασφάλεια του κράτους σε κανένα εκτός κεντρικής διοίκησης φορέα. Ο στόχος μας είναι να δούμε πως και για ποιους λόγους εκχωρούνται κεφάλαια για τη διαχείριση των συνόρων. Αλλά και τι γινόταν μέχρι πρόσφατα.

Δεν ομολογείται από δημόσια πρόσωπα ποιος είναι ο λόγος σημαντικής καθυστέρησης υιοθέτησης πολιτικής προστασίας των συνόρων της ΕΕ. Εμείς από την πλευρά μας θέλουμε να αναλύσουμε τι υπάρχει στο θεσμικό πεδίο και τι έχει προταθεί για την άλλη μέρα. Όπως επίσης, δεν ομολογείται αν τα ποσά που διατίθενται ικανοποιούν τους στόχους που έχουν τεθεί για την προστασία των συνόρων και τη διαχείριση της. Η Συνθήκη προβλέπει ότι, προς ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της, η Ένωση πρέπει να αποσκοπεί στη μείωση των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και στη μείωση της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών ή νήσων και ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στις αγροτικές περιοχές, στις περιοχές στις οποίες συντελείται βιομηχανική μετάβαση και στις περιοχές που πλήττονται από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα. Οι περιοχές αυτές επωφελούνται ιδιαίτερα από την πολιτική συνοχής. Η αναφορά μας αυτή γίνεται για να μπούμε στην ουσία του τι σημαίνει η λέξη «σύνορα» στην ευρωπαϊκή πολιτική.

Έπρεπε λοιπόν, και βρέθηκε, και υιοθετήθηκε συντονισμένη και εναρμονισμένη υλοποίηση των Ταμείων της Ένωσης στο πλαίσιο επιμερισμένης διαχείρισης, συγκεκριμένα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ) και του Μέσου για τη Χρηματοδοτική Στήριξη της Διαχείρισης των Συνόρων και την Πολιτική των Θεωρήσεων (ΜΔΣΘ).

Θα πρέπει να θεσπιστούν δημοσιονομικοί κανόνες βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ για όλα αυτά τα Ταμεία (από κοινού αναφερόμενα ως «Ταμεία»), όπου να προσδιορίζεται σαφώς το πεδίο εφαρμογής των συναφών διατάξεων.

Οι δαπάνες που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ για η διαχείριση των συνόρων, ανέρχονται για το 2023 σε 2,1 δις € και οι πληρωμές που αναμένεται να εγκριθούν και να εκταμιευτούν ανέρχονται σε 1,6 δις € περίπου.

Τέσσερα είναι τα κεντρικά κονδύλια που αφορούν τη «Διαχείριση των συνόρων»:

1. Δαπάνες διοικητικής στήριξης της ομάδας, με ποσόν 2 εκατ. €,

2. Ταμείο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων (ΤΟΔΣ) - Μέσο χρηματοδοτικής στήριξης για τη διαχείριση των συνόρων και των θεωρήσεων, με ποσόν 945 εκατ. €

3. Ταμείο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων (ΤΟΔΣ) - Μέσο χρηματοδοτικής στήριξης για τον εξοπλισμό τελωνειακών ελέγχων, με ποσόν 141 εκατ. €, και

4. Αποκεντρωμένοι οργανισμοί με ποσόν 1.051 εκατ. €.

Το μικρό κονδύλι των 2 εκατ. € προορίζεται να καλύψει δαπάνες διοικητικού χαρακτήρα (όπως μελέτες, συνεδριάσεις εμπειρογνωμόνων, πληροφόρηση και δημοσιεύσεις), οι οποίες συνδέονται άμεσα με την υλοποίηση των στόχων των προγραμμάτων. Πρόκειται για μέτρα τεχνικής βοήθειας (άρθρου 35 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060).

Το Ταμείο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων (ΤΟΔΣ) - Μέσο χρηματοδοτικής στήριξης για τη διαχείριση των συνόρων και των θεωρήσεων, με τα 945 εκατ. € για το 2023, θα χρηματοδοτήσει τις δράσεις που εξασφαλίζουν ισχυρή και αποτελεσματική ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση στα εξωτερικά σύνορα, διασφαλίζοντας παράλληλα την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στο εσωτερικό τους, σε πλήρη συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις της Ένωσης όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμβάλλοντας έτσι στη διασφάλιση υψηλού επιπέδου ασφάλειας στην Ένωση.

Για την ορθή εφαρμογή του θεμελιώδους αυτού θέματος ισχύει ο Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 2021, για τον καθορισμό κοινών διατάξεων, μεταξύ άλλων και το μέσο για τη χρηματοδοτική στήριξη της διαχείρισης των συνόρων και την πολιτική των θεωρήσεων

Τονίζεται ότι ταυτόχρονα, ισχύει και ο Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1133 όσον αφορά τον καθορισμό των προϋποθέσεων για την πρόσβαση σε άλλα συστήματα πληροφοριών της ΕΕ για τους σκοπούς του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις.

Στο θεσμικό πλαίσιο που έχει προταθεί στην ΕΕ σημειώνουμε και την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τη θέσπιση ελέγχου διαλογής υπηκόων τρίτων χωρών στα εξωτερικά σύνορα. Επίσης την πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου, που υποβλήθηκε από την Επιτροπή στις 2 Ιουνίου 2021, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία ενός μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν.

Οι τελωνειακοί έλεγχοι αφορούν έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους στόχους:

• μη επεμβατική επιθεώρηση,

• εντοπισμό κρυμμένων αντικειμένων στους ανθρώπους,

• ανίχνευση ακτινοβολίας και εντοπισμός ραδιονουκλεϊδίου,

• ανάλυση δειγμάτων σε εργαστήρια,

• δειγματοληψία και ανάλυση δειγμάτων επί τόπου,

• έλεγχο με φορητό εξοπλισμό χειρός.

Οι αποκεντρωμένοι οργανισμοί (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής [Frontex]) και Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη λειτουργική διαχείριση συστημάτων ΤΠ στον χώρο ελευθερίας, δικαιοσύνης [«eu-LISA»], προικοδοτούνται για το 2023 με 1 δις και 51 εκατ. €, που αφορούν στην κάλυψη δαπανών προσωπικού και διοικητικής λειτουργίας των αποκεντρωμένων οργανισμών.

Αυτά είναι τα ελάχιστα των ελαχίστων που αφορούν μια από τις πλέον στραπατσαρισμένες πολιτικές για τη διαχείριση και προστασία των συνόρων της ΕΕ.