Έντονες οι αντιδράσεις του ΥΠΕΚΑ για τα πρόστιμα των χωματερών

Σε «λεπτό σχοινί» ισορροπεί το ζήτημα των ανεξέλεγκτων και μη αξιοποιήσιμων στερεών αποβλήτων που χαρακτηρίζει την χώρα κατά τόπους, το οποίο τέθηκε ως αφορμή και βασική αιτία επιβολής προστίμου από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Πρόστιμο- μαμούθ είχε επιβληθεί από το την ΕΕ για τις παράνομες χωματερές της Ελλάδας, οι οποίες, όπως εκτιμάται φτάνουν στις 60-70 εν λειτουργία χωματερές και εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στα νησιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της υπόθεσης, η χώρα καταδικάστηκε το 2005 για τη λειτουργία 1.125 παράνομων χωματερών ωστόσο της δόθηκε παράταση χρόνου έως το 2011 προκείμενου να συμμορφωθεί. Εν τούτοις οι νέες έρευνες που διεξήχθησαν, απέδειξαν πως ακόμη και αν ο αριθμός των παράνομων χώρων ταφής των απορριμμάτων έχει μειωθεί αισθητά, συνεχίζει να υφίσταται μη θεσμοθετημένη πρακτική χωματερών, ιδιαίτερα σε περιφερειακούς δήμους, στους οποίους κατεβλήθη πρόστιμο το οποίο σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία καλούνται να ξεπληρώσουν. Βάση των αρχικών εκτιμήσεων, το πρόστιμο ανήλθε στα 22 εκατομμύρια ευρώ εφάπαξ, και 54.450 ευρώ για κάθε ημέρα λειτουργίας των παράνομων χωματερών. Ωστόσο, αποδεικνύεται πως η απόφαση αυτή ενδέχεται τροποποιήσεις με ευνοϊκότερο χαρακτήρα για τους αποδέκτες της.

Οι «τρέχον» αποφάσεις των αρμόδιων

Σύμφωνα με τις επιταγές και τις αποφάνσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, οι αρχικές αποφάσεις πρέσβευαν την επιβολή ημερήσιου πρόστιμου το οποίο θα ανέρχεται στα 54.500 ευρώ ωσότου τερματιστεί και αποκατασταθεί η λειτουργία των παράνομων χώρων ταφής αποβλήτων. Παράλληλα στην ποινή συμμόρφωσης σε νησιά και περιφέρειες, συγκαταλέγεται εξίσου, η μείωση του ποσού, κατά 150 ευρώ ημερησίως, με την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα αποδεικνύει την παύση λειτουργίας κάποιου παράνομου χώρου ταφής. Βάση των περιβαλλοντολογικών νόμων, η οδηγία για τα στερεά απόβλητα των κρατών- μελών της ΕΕ, εξασφαλίζει ότι η διάθεση ή η αξιοποίηση των αποβλήτων πραγματοποιείται χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του ανθρώπου και με σεβασμό προς το περιβάλλον, γεγονός που προϋποθέτει την απόρριψη και την ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων από τις επιχειρήσεις. Για τον συγκεκριμένο λόγο το Ευρωδικαστήριο έκρινε πρόσφορο να εκτελεστή η εν λόγω απόφαση των προστίμων, με στόχο την παύση της ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων καθώς και την δημιουργία των αναγκαίων εγκαταστάσεων, προς εξασφάλιση της διαρκούς τήρησης της οδηγίας ενώ ταυτόχρονα η καταβολή της χρηματικής ποινής δύναται να προσδιορίζεται σε εξαμηνιαία βάση ώστε η Επιτροπή να εκτιμά την πρόοδο των μέτρων εκτέλεσης.

Από την πλευρά του, το ΥΠΕΚ εστιάζοντας στις συνολική πρόοδο, σχολιάζει την απόφαση των προστίμων δηλώνοντας ότι «Διαχρονικά η συνολική πρόοδος των ενεργειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων είναι συστηματική και αξιόλογη και το πρόγραμμα ολοκληρώνεται. Η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε τον Ιούνιο 2014 και επειδή είχαν ήδη αποκατασταθεί στο μεταξύ 103 ΧΑΔΑ». Αναφορικά με την εκ νέου απόφαση του Δικαστηρίου επιβάλλεται στη χώρα, κατ’ αποκοπήν πρόστιμο 10 εκατομμυρίων ευρώ, για τη μη συμμόρφωση με την πρώτη δικαστική απόφαση, δηλαδή εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης από το 2005 ως το 2009. Σημειώνεται ότι η εισήγηση της ΕΕ και της Εισαγγελέως ήταν 22 εκατ ευρώ, αλλά αναγνωρίζεται ότι η περιβαλλοντική ζημία που προκαλείται από τους εναπομείναντες ΧΑΔΑ δεν είναι τόσο σημαντική όσο πριν. Την ίδια στιγμή, εφαρμόζεται και Εξαμηνιαίο πρόστιμο 14.520.000 ευρώ, που υπολογίσθηκε για τους 293 ΧΑΔΑ που υπήρχαν το Μάϊο 2014, απομειούμενο αναλόγως των ΧΑΔΑ που θα υπάρχουν τον Ιούνιο 2015. Η εισήγηση της ΕΕ ήταν 71.180/ημέρα αλλά το Δικαστήριο θεώρησε ότι πρέπει να συνδεθεί με την πρόοδο των έργων.

Συμπερασματικά, προβλέπεται δραστική απομείωση του προστίμου, με ενδεχόμενο μάλιστα μηδενισμού του, δεδομένου ότι στο μεσοδιάστημα μέχρι σήμερα, αποκαταστάθηκαν πλήρως 48 ΧΑΔΑ, έπαυσε η λειτουργία 31 ΧΑΔΑ και παράλληλα δρομολογήθηκε η αποκατάσταση όλων των υπολοίπων με τις ελληνικές Αρχές να επιδιώκουν την ολοκλήρωση του προγράμματος όπως και την χρηματοδότηση έργων κατασκευής υποδομών υποκατάστασης των χωματερών. Όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου, οι ενεργοί ΧΑΔΑ μειώθηκαν στους 39 εκ των οποίων το 54% του συνόλου βρίσκονταν σε νησιά. Ταυτόχρονα, δηλώνεται πως οι ανενεργές παράνομες χωματερές μειώθηκαν στις 206, την ίδια στιγμή που το ποσοστό αποκατάσταση τους ανέρχεται στο 92%, γεγονός που επιβεβαιώνει την πρόοδο αντιμετώπισης του προβλήματος. «Για όλες τις περιοχές υπάρχουν δρομολογημένα ή υλοποιούμενα έργα τελικής ή/και μεταβατικής διαχείρισης. Το σύνολο των 245 ΧΑΔΑ έχει διασφαλισμένη χρηματοδότηση» σημειώνει το Υπουργείο.

Αυτοδιοίκηση: αναλαμβάνοντας την ευθύνη

Η εξέλιξη της ολοκλήρωσης των έργων αποκατάστασης εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί τον επόμενο χρόνο, καθώς 25 ΧΑΔΑ αποκαθίστανται εντός του 2014 ενώ 220 ΧΑΔΑ θα αποκατασταθούν εντός του 2015. Εν τούτοις, όπως χαρακτηριστικά τονίζει και το Υπουργείο Περιβάλλοντος «Η διαχείριση των αστικών αποβλήτων αποτελεί ευθύνη και αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης με την κεντρική διοίκηση να διατηρεί ρόλο επιτελικό, νομοθέτησης, περιβαλλοντικής αδειοδότησης ανάλογα με την κατηγορία, ελεγκτικό, χρηματοδοτικό και εν γένει παρακολούθησης της ορθής εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας». Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή εξάλειψη του φαινομένου αποτελεί η λειτουργία δικτύου υποδομών ώστε κάθε Δήμος να έχει πρόσβαση σε νόμιμη εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων, γεγονός που προαπαιτεί τη μεταφορά των απορριμμάτων σε νόμιμα λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης γειτονικών περιοχών, τη λειτουργία προσωρινών έργων διαχείρισης, όπως π.χ. μεμονωμένες εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής στερεών αστικών αποβλήτων, συστήματα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών ή διαχωρισμένων στερεών αστικών αποβλήτων, δεματοποιητές υπολειμμάτων και χώροι προσωρινής αποθήκευσης, και την εντατικοποίηση της Διαλογής στην Πηγή και της ανακύκλωσης.

«Η επιλογή της προσφορότερης εναλλακτικής λύσης εξαρτάται από το συνολικό κόστος διαχείρισης, τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής και την κρισιμότητα του εκάστοτε χρονοδιαγράμματος σε συνάρτηση με το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των υποδομών του ΠΕΣΔΑ προς τελική εξυπηρέτηση των Δήμων» δηλώνει ενδεικτικά του Υπουργείο. Από την πλευρά του, το ΥΠΕΚΑ εστιάζοντας στην κρισιμότητα του ζητήματος, προβαίνει σε βοηθητικές ενέργειες όπως η αποτύπωση της περιβαλλοντικής κατάστασης πολλών περιοχών, μέσω των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, η εξεύρεση προσωρινού αποδέκτη για τη νόμιμη διάθεση των απορριμμάτων, με την έγκριση, από κοινού με το Υπουργείο Εσωτερικών, της προσωρινής μεταφοράς των απορριμμάτων, η εκκίνηση ή/και επιτάχυνση τοπικών προγραμμάτων της ανακύκλωσης συσκευασιών και η χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων, των έργων αποκατάστασης ΧΑΔΑ και της δημόσιας δαπάνης για πολλά έργα περιφερειακών σχεδιασμών. Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες και θεσμικές ρυθμίσεις αποτελούν απαραίτητο στοιχείο ενίσχυσης των ήδη υπαρχόντων υποδομών καθώς λειτουργούν 75 Χώροι Υγειονομικής Ταφής, δίκτυο 54 Σταθμών Μεταφόρτωσης, συστήματα διαλογής στην πηγή συσκευασιών για περίπου 85% του πληθυσμού, 31 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, καθώς και 4 Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων ενώ ταυτόχρονα υλοποιούνται 19 νέοι ΧΥΤΑ, 17 επεκτάσεις ΧΥΤΑ και 34 ΣΜΑ και προβλεπόμενοι διαγωνισμοί για τα υπόλοιπα κέντρα της χώρας, βρίσκονται σε εξέλιξη.