Χωρικός Σχεδιασμός - Βιώσιμη Ανάπτυξη

Η τοπική αυτοδιοίκηση αναλαμβάνει πλέον την ευθύνη καθορισμού των χρήσεων γης, στο πλαίσιο της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, σύμφωνα με σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος, υπό τον τίτλο «Χωρικός Σχεδιασμός - Βιώσιμη Ανάπτυξη».

Τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τον χωρικό σχεδιασμό, το οποίο, όπως υποστηρίζει το υπουργείο Περιβάλλοντος, αφορά στη «δημιουργία μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την οργάνωση του εθνικού χώρου, με τρόπο που θα υποστηρίζει την αναπτυξιακή διαδικασία και παράλληλα θα προστατεύει και καλλιεργεί το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον».

Στις 11 Νοεμβρίου ξεκίνησε η δημόσια διαβούλευση επί του νομοσχεδίου, η οποία θα λήξει στις 18 Νοεμβρίου και στη συνέχεια το νομοσχέδιο θα κατατεθεί στη Βουλή.

Το νομοσχέδιο αυτό έρχεται να καταργήσει τον ν. 4269/2014, κίνηση που αποτελούσε και προεκλογική δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς, βάσει των θέσεων του, με τα νομοθετήματα εκείνης της περιόδου «απορυθμίστηκε σαρωτικά το πλαίσιο του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και οι μηχανισμοί εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Με τα μνημονιακά νομοθετήματα, ζωτικά αγαθά δέχθηκαν σημαντικότατα πλήγματα και το περιβάλλον βρέθηκε πολιτικά υποσκελισμένο, αλλά κοινωνικά ηχηρό και ισχυρό με δεκάδες κινήματα και δικτυώσεις γύρω από το περιβάλλον και τα κοινά αγαθά που βρέθηκαν υπό απειλή».

Αυστηρότεροι όροι τίθενται πλέον σε ότι αφορά στην πολεοδόμηση, ενώ σημαντικό στοιχείο αποτελεί και η διεύρυνση των περιοχών προστασίας, όπου θα εντάσσονται ο αιγιαλός, η παραλία, οι ποταμοί, οι λίμνες και τα ρέματα.

Διάρθρωση συστήματος χωρικού σχεδιασμού

1. Ο χωρικός σχεδιασμός ασκείται σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και διακρίνεται, ανάλογα με τον χαρακτήρα του, σε στρατηγικό ή ρυθμιστικό.

2. Στην κατηγορία του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού υπάγονται τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια και τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια.

3. Στην κατηγορία του ρυθμιστικού χωρικού σχεδιασμού υπάγονται τα πολεοδομικά σχέδια που εκπονούνται σε τοπική κλίμακα και τα οποία διακρίνονται σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο περιλαμβάνονται: α) τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία ρυθμίζουν τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση της εδαφικής περιφέρειας ενός ΟΤΑ, και β) τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία αποτελούν υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων ανεξαρτήτως διοικητικών ορίων. Στο δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνονται τα Πολεοδομικά Σχέδια Εφαρμογής, τα οποία αποτελούν την εξειδίκευση και εφαρμογή του πρώτου επιπέδου.

Η Εθνική Χωροταξική Στρατηγική αποτελεί κείμενο αρχών και περιλαμβάνει βασικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης, τους βασικούς άξονες, τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους χωρικής ανάπτυξης στο επίπεδο της Γενικής Κυβέρνησης και των επιμέρους φορέων της, καθώς και τα προτεινόμενα μέτρα και δράσεις για την υλοποίηση της επιδιωκόμενης ανάπτυξης.

Η Στρατηγική αποτελεί βάση για τον συντονισμό των στρατηγικών χωρικών Πλαισίων, των επιμέρους επενδυτικών σχεδίων και προγραμμάτων του κράτους, των ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού και των δημοσίων νομικών προσώπων που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και συνοχή του εθνικού χώρου.

Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια προσδιορίζουν τις στρατηγικές κατευθύνσεις σε εθνικό επίπεδο, ιδίως, για α) τη χωρική διάρθρωση και δομή του οικιστικού δικτύου της χώρας, β) τη χωρική διάρθρωση τομέων ή κλάδων παραγωγικών δραστηριοτήτων και γενικότερα τομέων ανάπτυξης εθνικής σημασίας σε εξειδίκευση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, γ) τη διαμόρφωση πολιτικής γης, δ) την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου, ε) τη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση περιοχών του εθνικού χώρου που έχουν ιδιαίτερη σημασία από χωροταξική, περιβαλλοντική, αναπτυξιακή ή κοινωνική άποψη, όπως είναι ιδίως οι παράκτιες, θαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές, οι ορεινές και προβληματικές ζώνες και στ) την προώθηση σχεδίων, προγραμμάτων ή έργων χωρικής ανάπτυξης μείζονος σημασίας ή/και διακρατικής, διαπεριφερειακής εμβέλειας.

Τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια αφορούν στη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση σε περιφερειακό επίπεδο, ιδίως, για: α) την αποτίμηση, ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερων αναπτυξιακών και γενικότερα χωρικών χαρακτηριστικών κάθε Περιφέρειας για την ισότιμη ένταξη της στον διεθνή, κοινοτικό και εθνικό χώρο, β) τη χωρική διάρθρωση των βασικών παραγωγικών τομέων και κλάδων, γ) τη χωρική διάρθρωση των περιφερειακών δικτύων μεταφορών και της λοιπής τεχνικής υποδομής περιφερειακού ενδιαφέροντος, δ) τη διάρθρωση του περιφερειακού χώρου (πρότυπο χωρικής οργάνωσης) καθώς και τη χωρική οργάνωση και δομή του οικιστικού δικτύου, ε) την οικιστική ανάπτυξη και ανασυγκρότηση του αστικού χώρου, στ) την ανάδειξη, προβολή και προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και του οικιστικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος, εκάστης Περιφέρειας, ζ) τον προσδιορισμό ενεργών παρεμβάσεων και προγραμμάτων χωροταξικού και αστικού χαρακτήρα, όπως ιδίως οι Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων και τα Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων και η) την προστασία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου.

Επίσης στα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια περιλαμβάνονται και οι εγκεκριμένοι οργανωμένοι υποδοχείς δραστηριοτήτων καθώς και τα εγκεκριμένα σχέδια δημόσιων ή ιδιωτικών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας σύμφωνα με τις διατάξεις που τις διέπουν.

Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια καθορίζουν το πρότυπο χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης, τις χρήσεις γης, τους όρους και περιορισμούς δόμησης, καθώς και κάθε άλλο μέτρο, όρο ή περιορισμό που απαιτείται για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση της περιοχής ενός πρωτοβαθμίου ΟΤΑ.

Τα Τ.Χ.Σ καλύπτουν την έκταση ενός Δήμου ή μίας ή και περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων του οικείου Δήμου. Δύναται επίσης να εκπονούνται σε διαδημοτικό επίπεδο, έπειτα από σχετικές αποφάσεις των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων.

Με τα Τ.Χ.Σ καθορίζονται για εκάστη δημοτική ενότητα οι ακόλουθες κατηγορίες περιοχών:

α) Οικιστικές Περιοχές, στις οποίες περιλαμβάνονται όλες οι πολεοδομημένες, εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων περιοχές της οικείας δημοτικής ενότητας, οι οικισμοί προ του 1923 ή με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, καθώς και οι προς πολεοδόμηση περιοχές. Περιλαμβάνονται επίσης και οι Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης με χρήση πρώτης ή δεύτερης κατοικίας, οι Περιοχές Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ιδιωτικής Πολεοδόμησης, οι Περιοχές Πολεοδομικής Επιβάρυνσης καθώς και ζώνες συγκέντρωσης δόμησης και υποδοχής συντελεστή δόμησης.

β) Περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, που νοούνται οι εντός ή και εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές της οικείας δημοτικής ενότητας, οι οποίες, εν όψει της θέσης, των υφιστάμενων χρήσεων, λειτουργιών και υποδομών καθώς και των λοιπών χωρικών τους χαρακτηριστικών, προσφέρονται για τη χωροθέτηση, μεμονωμένων ή οργανωμένων παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Οι περιοχές αυτές είναι δυνατό να πολεοδομούνται ανάλογα με το ιδιαίτερο καθεστώς που τις διέπει.

γ) Περιοχές Προστασίας, δηλαδή οι περιοχές μελέτης των Τ.Χ.Σ, οι οποίες διαθέτουν ιδιαιτέρως αξιόλογα φυσικά ή πολιτιστικά στοιχεία που χρήζουν προστασίας, προβολής και ανάδειξης.

δ) Περιοχές ελέγχου χρήσεων γης, που νοούνται οι μη πολεοδομημένες και προς πολεοδόμηση (εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών) περιοχές της οικείας δημοτικής ενότητας, ιδίως πέριξ των οικιστικών περιοχών ή των περιοχών παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, στις οποίες καθορίζονται ειδικοί περιορισμοί στις χρήσεις γης και στους όρους δόμησης με σκοπό την ορθολογική κατανομή και συσχέτιση των χρήσεων γης, ώστε να αποφεύγονται πιθανές μεταξύ τους συγκρούσεις και ανεξέλεγκτη κατανάλωση φυσικών πόρων.

Τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια καταρτίζονται για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών ανεξαρτήτως διοικητικών ορίων που μπορεί να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας ή για τις οποίες απαιτείται ειδική ρύθμιση των χρήσεων γης και των λοιπών όρων ανάπτυξής τους. Επίσης Ειδικά Χωρικά Σχέδια μπορούν να καταρτιστούν και για προγράμματα αστικής ανάπλασης, ή/και περιβαλλοντικής προστασίας ή αντιμετώπισης των συνεπειών από φυσικές καταστροφές.

Ειδικά Χωρικά Σχέδια αποτελούν οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), τα Επιχειρηματικά Πάρκα, τα Εμπορευματικά Κέντρα, τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ), τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ).

Κατά τη διαδικασία εκπόνησης του Ε.Χ.Σ και εφόσον η προτεινόμενη ανάπτυξη αφορά σε δημόσιο ή δημοτικό φορέα, δύναται να επιβάλλεται, οπωσδήποτε μετά τη γνώμη του αρμόδιου Κεντρικού Συμβουλίου και σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, αναστολή χορήγησης αδειών δόμησης για ορισμένες χρήσεις, είτε σε όλη την περιοχή του σχεδίου, είτε σε μέρος αυτής, έπειτα από αιτιολογημένη εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕN.

Πολεοδομικά Σχέδια Εφαρμογής (Π.Σ.Ε.) απαιτούνται για την πολεοδόμηση ορισμένης περιοχής, με τα οποία εξειδικεύονται, σε κλίμακα πόλης ή οικισμού ή τμημάτων αυτών ή σε ζώνες και περιοχές ειδικών χρήσεων, οι ρυθμίσεις των Τοπικών ή Ειδικών Χωρικών Σχεδίων περί χρήσεων γης και όρων δόμησης και καθορίζονται επακριβώς οι κοινόχρηστοι, κοινωφελείς και οικοδομήσιμοι χώροι της προς πολεοδόμηση περιοχής καθώς και τα διαγράμματα των δικτύων υποδομής.

Η κίνηση της διαδικασίας σύνταξης των Πολεοδομικών Σχεδίων Εφαρμογής γίνεται από τον οικείο Δήμο. Η διαδικασία μπορεί επίσης να κινηθεί και από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, ύστερα από σχετική ενημέρωση του οικείου Δήμου.

Η έγκριση των Πολεοδομικών Σχεδίων Εφαρμογής γίνεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ύστερα από γνώμη του οικείου Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥΠΟΘΑ), μετά από εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.