Παρατηρητήριο εθνικού πολιτισμικού κεφαλαίου

Το Παρατηρητήριο Εθνικού Πολιτισμικού Κεφαλαίου σύμφωνα με τους στρατηγικούς στόχους του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για τον σύγχρονο πολιτισμό εξαγγέλθηκε από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μυρσίνη Ζορμπά.

Λόγος δημιουργίας και αποστολή

Αναφορικά με τον λόγο της δημιουργίας, η Υπουργός στην ομιλία της ανέφερε τα παρακάτω: Πώς θα ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός του πολιτισμικού συστήματος που χρόνια τώρα κατανέμει αγαθά και υπηρεσίες με ασύμμετρο τρόπο; Πώς θα προκαλέσουμε και θα διευρύνουμε την ανταπόκριση της κοινωνίας στην πολιτισμική συμμετοχή, χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς διακρίσεις; Πώς θα καταφέρει ο πολιτισμικός και ο δημιουργικός τομέας να μπουν σε τροχιά ανάπτυξης; Πώς θα αναζωογονηθούν οι μικρότεροι και οι μεγαλύτεροι πολιτιστικοί οργανισμοί και τα δραστήρια πολιτιστικά κύτταρα της κοινωνίας; Η πολιτισμική ανάλυση και πολιτική, που φιλοδοξεί να εμπεριέχει κοινωνική δικαιοσύνη και διαχειριστική αποτελεσματικότητα, χρειάζεται καινούργια πολιτικο-επιστημονικά εργαλεία για να απαντήσει σε αυτά και σε άλλα παρόμοια ερωτήματα. Γι' αυτό το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αποφασίζει να δημιουργήσει το Παρατηρητήριο Εθνικού Πολιτισμικού Κεφαλαίου, με στόχο τη συνεχή καταγραφή και εξέλιξη της ιδιαίτερης οικονομίας του πολιτισμού και της δημιουργικότητας σε εθνικό επίπεδο. Η αποστολή του Παρατηρητηρίου είναι να παράγει τις απαραίτητες επιστημονικές αναλύσεις που θα επιτρέψουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού να ασκήσει δίκαιη και αποτελεσματική πολιτική με την ευρεία έννοια, με στόχο την πολιτισμική δημοκρατία. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την αρχαία κληρονομιά και τις τέχνες αλλά και τη βιωμένη εμπειρία, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, τις νοοτροπίες και πολιτιστικές πρακτικές που διαμορφώνουν την κουλτούρα της καθημερινής ζωής. Αυτό θα γίνει με τη δημιουργία κατάλληλων εργαλείων και δομών στην υπηρεσία του αναγκαίου σχεδιασμού και της εφαρμογής του”.

Σχέδιο

Όπως η ίδια πρόσθεσε, “το ζητούμενο είναι ένα σχέδιο ικανό να καταμετρήσει, να σταθμίσει και να διευρύνει το ρόλο του πολιτισμού στην ελληνική κοινωνία και οικονομία. Ένα σχέδιο που θα επιτρέψει να διαφανούν και να αντιμετωπιστούν τα πιο διαφορετικά προβλήματα και φαινόμενα του πολιτισμικού πεδίου, παρακολουθώντας τις μεταβολές και την εξέλιξή τους. Τέτοια είναι: α. η συμμετοχή ορισμένων πληθυσμιακών ομάδων και η αποχή άλλων από τη, με τη στενή έννοια, πολιτιστική ζωή, β. η πρόσληψη πολιτισμικών φαινομένων, όπως είναι ο σεξισμός, η επιθετικότητα, η βία , η ξενοφοβία, ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός, κ.ά., γ. η έλλειψη υποδομών και δικτυώσεων και η άνιση περιφερειακή κατανομή τους, δ. η απουσία διαδικασιών και εργαλείων αποτίμησης των αποτελεσμάτων της εν γένει πολιτιστικής δραστηριότητας, ε. η επισφαλής εργασία στις καλλιτεχνικές παραγωγές και στ. οι αποκλεισμοί, οι ανισότητες και οι διακρίσεις”.

Πολιτικές μεταρρυθμίσεων

Παρακάτω, επισημάνθηκε πως, “Το Παρατηρητήριο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για να αναπτυχθούν στοχευμένες πολιτικές μεταρρυθμίσεων, με άξονα τις αρχές μιας σύγχρονης πολιτισμικής δημοκρατίας. Ειδικότερα, μπορεί να οδηγήσει στην επαναξιολόγηση των πολιτισμικών πόρων της χώρας και στη δικαιότερη κατανομή τους, ώστε να διαχυθεί και να καλλιεργηθεί η πολιτισμική ώσμωση και η τόνωση της ανάγκης για πολιτισμικά αγαθά. Ζητούμενο, παράλληλα, είναι να ενισχυθεί η θέση της Ελλάδας στο διεθνές πολιτισμικό πεδίο και στη διεθνή ισορροπία δυνάμεων, έτσι όπως αυτή οργανώνεται μέσα από το σύστημα κυριαρχίας σε θέματα πολιτισμικής ηγεμονίας”.

Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε, “Η καινοτομία του Παρατηρητηρίου έγκειται στον επιστημονικά θεμελιωμένο τρόπο με τον οποίο θα συγκροτήσει την έννοια και τη σύνθεση του Εθνικού Πολιτισμικού Κεφαλαίου και θα προσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο θα μετριούνται οι μεταβολές του. Το Παρατηρητήριο θα συνδέει οργανικά τη συμβολική με την οικονομική αποτίμηση του πολιτισμικού κεφαλαίου, όπως αυτή διαμορφώνεται σύμφωνα με τη δομή της ελληνικής κοινωνίας και τη θέση της χώρας στο διεθνές περιβάλλον. Τέλος, το Παρατηρητήριο θα αποτιμά τα μείζονα πολιτισμικά ζητήματα, που πρέπει να αποτελούν βασικό αντικείμενο πολιτικής διαχείρισης και αποφάσεων”.

Επιστημονικό εργαλείο

Η νέα Υπουργός υπογράμμισε πως, “Επιστημονικό εργαλείο που θα αποτελέσει διοικητικο-πολιτική κληρονομιά του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Παρατηρητήριο θα διαχειρίζεται ένα σύστημα δεικτών τροφοδοτούμενο από συνεχείς ροές δεδομένων που θα προέρχονται από ήδη υπάρχουσες πηγές, όπως είναι λ.χ. τα στοιχεία για τους χρήστες πολιτισμικών υπηρεσιών, οι αναγνωστικές πρακτικές, στοιχεία για τη δομή της εργασίας και για τα χαρακτηριστικά των απασχολούμενων στον πολιτιστικό τομέα, δεδομένα για το χώρο όσων παράγουν πολιτισμικά αγαθά κ.ά. Παράλληλα, θα «διαβάζει» δεδομένα από πηγές που έχουν μείνει σχετικά αναξιοποίητες ως τώρα, όπως: α. τα επιδοτούμενα προγράμματα των κρατικών και ιδιωτικών πολιτιστικών οργανισμών, β. οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών, γ. η εξαγωγή πολιτιστικών δράσεων στο εξωτερικό, δ. ειδικές έρευνες εστιασμένες σε κρίσιμους τομείς της παραγωγής και πρόσληψης των πολιτισμικών αγαθών, ε. έρευνες για τη δομή του πολιτισμικού κεφαλαίου σε επιμέρους χώρους παραγωγής, διακίνησης και διάδοσης των πολιτιστικών αγαθών”.

Οι αναλύσεις του Παρατηρητηρίου θα αποτυπώνονται σε Ετήσιες Απολογιστικές Εκθέσεις καθώς και σε περιοδικά δελτία για ειδικότερες τεχνικές αλλά και ευρύτερες κοινωνικο-πολιτισμικές χρήσεις. Η πολιτική λογική της δημιουργίας αυτού του νέου θεσμικού εργαλείου που είναι το Παρατηρητήριο εμφορείται από την πεποίθηση πως, προκειμένου να ασκηθεί αποτελεσματική διακυβέρνηση του πολιτισμού, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται και να αποτιμώνται συστηματικά τα συμβολικά, κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα που συνθέτουν το πεδίο του.

Στρατηγικοί στόχοι

Σχετικά με τους στρατηγικούς στόχους του Υπουργείου Πολιτισμού, η Μυρσίνη Ζορμπά, ανέφερε μεταξύ άλλων, πως, “Θεωρούμε σημαντικό να καθιερώσουμε στο διάλογο του υπουργείου Πολιτισμού με τους θεσμικούς και τους ανεξάρτητους δημιουργικούς δρώντες, καθώς και τις κοινότητες πολιτιστικής παραγωγής, χρήσης και κατανάλωσης, ένα σύγχρονο λόγο για τον πολιτισμό όσον αφορά την εννοιολόγηση, τις στρατηγικές προτεραιότητες, τη διαχείριση. (...)”.

Ειδικότερα, αναφερόμενη στα θεμελιώδη σχέδια του Υπουργείου Πολιτισμού, εκτός από το Παρατηρητήριο Εθνικού Πολιτισμικού Κεφαλαίου, έκανε λόγο για την περιφερειακή πολιτική σύγχρονου πολιτισμού ως απαραίτητη παράμετρο συγκρότησης ενός νέου πολιτισμικού μοντέλου αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικο-πολιτισμικής συνοχής, ενώ ανακοίνωσε την ίδρυση ενός νέου οργανισμού βιβλίου και ανάγνωσης. Έμφαση έδωσε στην έρευνα που ξεκινά από κοινού με το ΕΚΠΑ για τη σχέση πολιτισμού και παιδιών, όπως επίσης, για τη συνύπαρξη πολιτισμού και αθλητισμού, με στόχο την ανάπτυξη μορφών πολιτισμικής έκφρασης και πρακτικών εντός κι εκτός γηπέδων.