Σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τα πλαστικά μιας χρήσης

Από την 21η Αυγούστου 2020 τέθηκε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο: «Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον».

Με την ανάρτηση του σχεδίου νόμου, καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους κοινωνικοί φορείς και ενδιαφερόμενοι. Η διαβούλευση θα διαρκέσει μέχρι την Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου 2020, ώρα 17.00.

Η Αιτιολογική Έκθεση

Σύμφωνα με ευρωπαϊκές και εθνικές μελέτες, το 80-85 % των θαλάσσιων απορριμμάτων που συναντώνται στις παραλίες αποτελούν πλαστικά, το 50%, δε, του συνόλου των πλαστικών αντιστοιχεί σε πλαστικά αντικείμενα μίας χρήσης, ενώ το 27% σε είδη αλιείας. Τα είδη αυτά ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη υγεία και βλάπτουν δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός, η αλιεία και η ναυτιλία. Η κατάλληλη διαχείριση των αποβλήτων εξακολουθεί να έχει καίρια σημασία για την πρόληψη όλων των απορριμμάτων που συναντώνται διάσπαρτα στο περιβάλλον, περιλαμβανομένων των θαλάσσιων απορριμμάτων. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο δηλαδή οι ν. 4042/2012 (Α’ 24), 3983/2011 (Α’ 144), 3199/2003 (Α ́ 280) και η Οδηγία (ΕΕ) 2019/883 (L151) παρέχουν ορισμένες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των θαλάσσιων απορριμμάτων, οι οποίες ωστόσο δεν κρίνονται επαρκείς. Για την επίλυση του προβλήματος εξεδόθη η Οδηγία 2019/904/ΕΕ (L155), στην ενσωμάτωση της οποίας στην εθνική έννομη τάξη αποσκοπεί το παρόν νομοσχέδιο. Στόχος της εν λόγω Οδηγίας και κατ’ επέκταση του προτεινόμενου νομοσχεδίου είναι η πρόληψη και η μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον, ιδίως στο υδάτινο, και στην ανθρώπινη υγεία, καθώς και η προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά. Για να επικεντρωθούν οι προσπάθειες εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαίες, η Οδηγία, και ως εκ τούτου το παρόν νομοσχέδιο, καλύπτουν μόνον εκείνα τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης που εμφανίζονται συχνότερα σε παραλίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), καθώς επίσης τα αλιευτικά εργαλεία που περιέχουν πλαστική ύλη και προϊόντα από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη. Για ορισμένα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης υπάρχουν διαθέσιμες κατάλληλες και πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Προκειμένου να περιοριστούν οι δυσμενείς συνέπειες αυτών στο περιβάλλον, λαμβάνονται μέτρα για την απαγόρευση της διάθεσής τους στην αγορά. Με τον τρόπο αυτό προωθείται η χρήση διαθέσιμων και πιο βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, καθώς και καινοτόμων λύσεων για πιο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα. Για ορισμένες κατηγορίες πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης, δεν υπάρχουν ακόμη κατάλληλες και πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, ενώ η κατανάλωση αυτών αναμένεται να αυξηθεί. Για να αναστραφεί η τάση αυτή και να προωθηθούν προσπάθειες για πιο βιώσιμες λύσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο φιλόδοξα μέτρα, με σκοπό να υπάρξει σημαντική αντιστροφή των τάσεων κατανάλωσης και μετρήσιμη ποσοτική μείωση. Επίσης, λαμβάνονται μέτρα οικολογικού σχεδιασμού και σήμανσης. Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», θεσπίζονται προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για την κάλυψη του κόστους διαχείρισης αποβλήτων και περισυλλογής απορριμμάτων, καθώς και του αναγκαίου κόστους των μέτρων ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και τη μείωση τέτοιου είδους απορριμμάτων. Η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων μέτρων θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, βάσει της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων. Ως εκ τούτου η συνολική μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων αποτελεί τον βασικό δείκτη αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας του προτεινόμενου νομοσχεδίου.

Εισφορά και επιχειρήσεις

Επιβολή εισφοράς προστασίας θαλάσσιου περιβάλλοντος για όλα τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης, που διατίθενται ως συσκευασία των τροφίμων και των ποτών κατά την πώλησή τους από επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, για τον σκοπό της μείωσης της κατανάλωσης αυτών. Το ποσό της εισφοράς ορίζεται στα 4 λεπτά του ευρώ, πλέον Φ.Π.Α. Η υποχρέωση καταβολής της εισφοράς εκκινεί από την 1η Ιανουαρίου του 2022 και επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος, το οποίο συμπεριλαμβάνει τα πλαστικά καλύμματα και τα καπάκια. Για τα πλαστικά καλύμματα ή καπάκια μίας χρήσης που συνοδεύουν προϊόντα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος, η εισφορά εφαρμόζεται μόνο στο κάλυμμα ή το καπάκι. Επίσης, καθορίζονται οι υποχρεώσεις των επιχειρήσεων μαζικής εστίασης και των παραγωγών των εν

λόγω προϊόντων σχετικά με τη σήμανση που πρέπει να φέρουν τα προϊόντα που υπόκεινται στην εισφορά. Περαιτέρω ορίζεται ο σκοπός της διάθεσης των εσόδων από την εισφορά, ήτοι η χρηματοδότηση δράσεων προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Από τις ανωτέρω δράσεις εξαιρούνται ρητά αυτές που αφορούν στις δράσεις καθαρισμού από τα απορρίμματα των προϊόντων, το πλήρες κόστος των οποίων αναλαμβάνουν οι παραγωγοί των εν λόγω προϊόντων.

Θεσπίζεται υποχρέωση για τις επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, εξαιρουμένων των επιχειρήσεων παρασκευής ή και προσφοράς τροφίμων και ποτών σε κινητούς ή προσωρινούς χώρους, να διαθέτουν στα σημεία πώλησης προς τον καταναλωτή κατ’ ελάχιστον 30 τεμάχια για κάθε είδος επαναχρησιμοποιήσιμων εναλλακτικών προϊόντων των πλαστικών μίας χρήσης. Περαιτέρω, προβλέπεται υποχρέωση των ως άνω επιχειρήσεων, αφενός να προωθούν τα επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα των πλαστικών μίας χρήσης με σχετική αναγραφή της διάθεσης αυτών στα καταστήματά τους και της ωφελιμότητας της χρήσης τους για το περιβάλλον και αφετέρου να ενημερώνουν τον καταναλωτή για τη διαθεσιμότητα επαναχρησιμοποιήσιμων λύσεων, κατά τη διανομή των προϊόντων.

Θεσπίζονται υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και μαζικής εστίασης κατά την πώληση μη συσκευασμένων τροφίμων και ποτών να εξυπηρετούν τον καταναλωτή σε δικό του επαναχρησιμοποιήσιμο σκεύος εφόσον το ζητήσει, υπό την προϋπόθεση το σκεύος να μην είναι προδήλως ακάθαρτο ή ακατάλληλο κατά την κοινή πείρα προς τη συγκεκριμένη χρήση, να διαθέτουν σε χαμηλότερη τιμή τα μη συσκευασμένα τρόφιμα και ποτά, όταν πωλούνται σε επαναχρησιμοποιήσιμο προϊόν του καταναλωτή και να ενημερώνουν τον καταναλωτή για την τιμή πώλησης των τροφίμων και ποτών που διατίθενται χωρίς συσκευασία. Ανάλογες υποχρεώσεις προβλέπονται και για τις επιχειρήσεις ή τους μεμονωμένους ιδιώτες που εκμεταλλεύονται αυτόματους πωλητές τροφίμων ή ροφημάτων κάθε κατηγορίας.

Επιπλέον, θεσπίζεται απαγόρευση χρήσης των προϊόντων μίας χρήσης για τις επιχειρήσεις τροφοδοσίας (catering) με απευθείας διάθεση τροφίμων και ποτών στον καταναλωτή και τις επιχειρήσεις παρασκευής ή και προσφοράς τροφίμων και ποτών σε κινητούς ή προσωρινούς χώρους, οι οποίες οφείλουν να συμμορφώνονται παράλληλα με τις απαιτήσεις της κείμενης υγειονομικής νομοθεσίας. Σε αντικατάσταση των ανωτέρω προϊόντων οι ως άνω επιχειρήσεις δύνανται να χρησιμοποιούν εναλλακτικά προϊόντα.

Τέλος, από την 1ηΙουλίου 2021, θεσπίζεται υποχρέωση στους Δήμους να διαθέτουν κοινόχρηστες βρύσες προς δωρεάν διάθεση πόσιμου νερού σε αθλητικές εγκαταστάσεις και παιδικές χαρές της αρμοδιότητάς τους, παρέχοντας παράλληλα κατάλληλη σήμανση στο κοινό για την ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων δοχείων νερού.

Καθολική απαγόρευση

Καθιερώνεται από τις 3 Ιουλίου 2021 καθολική απαγόρευση διάθεσης στην ελληνική αγορά των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης, καθώς και των προϊόντων που κατασκευάζονται από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη. Αναφορικά με τα προϊόντα που ήδη είναι διαθέσιμα στην αγορά κατά την έναρξη ισχύος της απαγόρευσης, τίθεται προθεσμία δέκα μηνών από τον χρόνο της απαγόρευσης, ήτοι από τις 3 Ιουλίου 2021, για την εξάντληση των αποθεμάτων. Περαιτέρω, από την 1η Ιανουαρίου 2021 θεσπίζεται απαγόρευση στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης να προμηθεύονται με οιονδήποτε τρόπο τα ανωτέρω προϊόντα μίας χρήσης και αντίστοιχη υποχρέωση να περιλαμβάνουν στα εν γένει έγγραφα συμβάσεων μίσθωσης ή εκμετάλλευσης ή παροχής υπηρεσιών λειτουργίας κυλικείων, όρο περί απαγόρευσης της προμήθειας, της χρήσης και της διάθεσης των εν λόγω προϊόντων από τον ανάδοχο της σύμβασης.