Ενδοοικογενειακή βία και προσβολή γενετήσιας ελευθερίας

Το Ηράκλειο είναι ένα από τα τρία κέντρα της Ελλάδας (μαζί με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη) που επιλέχθηκε πιλοτικά για την ανάπτυξη του «εργαλείου εκτίμησης κινδύνου» και το οποίο εφαρμόστηκε σε όλους τους φορείς πρώτης υποδοχής, δηλαδή Εισαγγελία, Αστυνομία, Υγεία, Κοινωνικές Υπηρεσίες, σε σχέση με την ενδοοικογενειακή βία και τα αδικήματα προσβολής γενετήσιας ελευθερίας.
Την Παρασκευή η αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου «Νίκου Σακλαμπάνη» ήταν ασφυκτικά γεμάτη, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν, καθώς δεν υπήρχε σημείο ακόμα και να σταθούν όρθιοι. Εισαγγελείς, δικαστές, δικαστικοί υπάλληλοι, αστυνομικοί, ψυχολόγοι, δικηγόροι, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί, ακόμα και πολίτες που έχουν βιώσει στο οικογενειακό τους περιβάλλον καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας σε όλες τις εκφάνσεις ήταν εκεί για να ακούσουν.
Η Βρετανίδα εισαγγελέας και οι Βρετανοί αξιωματικοί της Scotland Yard-και όχι μόνο-παρακολουθούσαν προσεκτικά από την πρώτη γραμμή των καθισμάτων τις εισηγήσεις και τις παρεμβάσεις ομιλητών στην εκδήλωση για την ενδοοικογενειακή βία και τα αδικήματα σε βάρος της γενετήσιας ελευθερίας που συνδιοργάνωσαν η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ηρακλείου και ο Δικηγορικός Σύλλογος.
Βρέθηκαν στο Ηράκλειο γιατί θέλησαν να γνωρίσουν από κοντά τα πρόσωπα που «τρέχουν» όλο αυτό το εγχείρημα, αλλά και να ενημερωθούν για τη δουλειά που γίνεται σε τοπικό επίπεδο πάνω στο πρότζεκτ του «εργαλείου εκτίμησης κινδύνου».
Η δικαστική ψυχολόγος, κ. Ελένη Φώτου, εμπνεύστρια του risk project, σε παρέμβασή της στην εκδήλωση εξήγησε πώς προέκυψε η επίσκεψη των βρετανών στο Ηράκλειο και η συνεργασία των ελληνικών Αρχών με τη βρετανική πρεσβεία. Όπως είπε, όταν η βρετανική Πρεσβεία στην Αθήνα έμαθε ότι «το εργαλείο εκτίμησης κινδύνου» αναπτύσσεται στην Ελλάδα, ανέλαβε να εκπαιδεύσει δέκα επαγγελματίες, οι οποίοι θα συμμετείχαν στην πρώτη γραμμή αυτού του πιλοτικού προγράμματος.
Οι τρεις ήταν από το Ηράκλειο. Τον Απρίλιο του 2022 ταξίδεψαν στο Λονδίνο όπου εκπαιδεύτηκαν πάνω στην εκτίμηση κινδύνου και σε πρακτικές που εφαρμόζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις οποίες θα είναι σε θέση να τις εφαρμόσουν και στην Ελλάδα το αμέσως επόμενο διάστημα. Όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, ήθελαν πολύ να έρθουν στο Ηράκλειο για να δουν πώς κινούνται οι Αρχές, Εισαγγελία και Αστυνομία.
Όπως είναι ήδη γνωστό, η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ηρακλείου με πρωτοβουλία του απερχόμενου προϊσταμένου της κ. Θανάση Γαλήνα, λειτουργεί αυτοτελές Γραφείο Ανηλίκων και Ενδοοικογενειακής Βίας που στελεχώνεται από εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο προσωπικό και ειδικότερα από δύο αντεισαγγελείς και δύο δικαστικούς υπαλλήλους. Αυτό καταδεικνύει αφενός το μέγεθος του προβλήματος, αφετέρου τη βαρύτητα που προσδίδουν οι αρμόδιες Αρχές ώστε να υπάρξει ουσιαστική διαχείριση και αντιμετώπιση.
Στην έναρξη της εκδήλωσης, η εισαγγελέας Πρωτοδικών Ηρακλείου κ. Ροζίνα Πολυχρονάκη υπογράμμισε ότι για την ανίχνευση, διάγνωση, διαχείριση και αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται-και είναι κοινός τόπος-επιστημονική προσέγγιση, συντονισμός και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων επαγγελματιών αλλά και διακρατική συνεργασία των αρμοδίων Αρχών.
Από το 2006, οπότε και ψηφίστηκε στην Ελλάδα ο νόμος περί ενδοοικογενειακής βίας, έχουν παρέλθει 16 έτη. Όπως ανέφερε, «το συγκεκριμένο νομοθέτημα θεωρήθηκε καινοτόμο καθώς μεταξύ άλλων καθιέρωσε την αυτεπάγγελτη δίωξη της ενδοοικογενειακής βίας και εισήγαγε την ποινική διαμεσολάβηση, θεσμό της αποκαταστατικής δικαιοσύνης για τα τιμωρούμενα σε βαθμό πλημμελήματος εγκλήματα». Η κ. Πολυχρονάκη επισήμανε ότι σκοπός του θεσμού αυτού δεν είναι η τιμωρία του δράστη αλλά να συνειδητοποιήσει πραγματικά τις συνέπειες της πράξης του.
Η ίδια υπογράμμισε ότι «η προσπάθεια που γίνεται αποδίδει καρπούς αν λάβει κανείς υπόψη ότι μόνο το έτος που πέρασε εκδόθηκαν 90 διατάξεις ποινικές διαμεσολάβησης, σχεδόν διπλάσιες από τα προηγούμενα έτη, δίνοντας έμφαση στην αποκατάσταση και όχι στην τιμωρία».
Η διευθύνουσα την Εισαγγελία Εφετών Ανατολικής Κρήτης κ. Μαρία Τιντικάκη στον χαιρετισμό της εξήρε την πρωτοβουλία της Εισαγγελίας Πρωτοδικών για τη λειτουργία αυτοτελούς Γραφείου Ανηλίκων και Ενδοοικογενειακής Βίας, αναφέροντας ότι «δίνει πνοή και ουσιαστική κατεύθυνση και βελτίωση στον σημαντικό θεσμό της ποινικής διαμεσολάβησης και αποσκοπεί στη μη αντιμετώπιση του θεσμού αυτού ως μίας ακόμα αναποτελεσματικής γραφειοκρατικής διαδικασίας».
Από την πλευρά της η πρόεδρος Πρωτοδικών κ. Μαρία Δαμιανάκη, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα της εκδήλωσης, τόνισε ότι μεγάλο μέρος των ποινικών υποθέσεων στο 4ο μεγαλύτερο Πρωτοδικείο της χώρας αφορά υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας και προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας και ελευθερίας.

Ακολούθησαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από:

-την αντεισαγγελέα Πρωτοδικών κ. Μαρία Κανιαδάκη, η οποία ανέλυσε το νομικό πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας. Έχει ενδιαφέρον ότι στην ομιλία της χρησιμοποίησε ως χαρακτηριστική περίπτωση ενδοοικογενειακής κακοποίησης αυτήν της 57χρονης σε χωριό της Μεσσαράς, την οποία αστυνομικοί και διασώστες του ΕΚΑΒ βρήκαν αναίσθητη, γυμνή, χτυπημένη, βρεγμένη και το δέρμα της «ποτισμένο» από τη μυρωδιά υγραερίου.
Και είναι τραγική ειρωνεία ότι δύο 24ωρα πριν, στο περιθώριο αναβολής της δίκης με κατηγορούμενο ακόμα και για απόπειρα ανθρωποκτονίας τον 63χρονο σύζυγο της 57χρονης, η παθούσα μιλώντας στην «Π», δήλωσε ότι δεν επιθυμεί να τιμωρηθεί ο άνδρας της για απόπειρα και γι’ αυτό ταξίδεψε από τη Γερμανία στην Κρήτη, για να καταθέσει στη δίκη καθώς θεωρεί άδικο να τιμωρηθεί γι’ αυτή την πράξη.
-την εισαγγελική πάρεδρο κ. Ευτυχία Ταβουλαρέα, η οποία αναφέρθηκε στο νομικό πλαίσιο της ποινικής διαμεσολάβησης και της διαχείρισης ανήλικων θυμάτων.
-την πρωτοδίκη-ανακρίτρια κ. Αμαλία Μανουσάκη, η οποία προσέγγισε με προσοχή το θέμα της «δικανικής εξέτασης ανηλίκων και θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας».
Ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου κ. Νίκος Λογοθέτης, ενώ στο πάνελ βρίσκονται η αντεισαγγελέας Πρωτοδικών κ. Μαρία Κανιαδάκη, η πρωτοδίκης-ανακρίτρια κ. Αμαλία Μανουσάκη και η εισαγγελέας Πρωτοδικών κ. Ροζίνα Πολυχρονάκη.
Ακόμα ο δικηγόρος κ. Ελευθέριος Κάρτσωνας μίλησε για τα εγκλήματα γενετήσιας ελευθερίας σε βάρος ανηλίκων. « Η διεξαγωγή της παρούσας εκδήλωσης λαμβάνει χώρα σε μία δυστοπική κοινωνική και δικαιοπολιτική συγκυρία όπου καθημερινώς άπαντες οι κοινωνοί του δικαίου παρακολουθούμε εμβρόντητοι-μεταξύ άλλων-μια κατά κύματα αυξανόμενη αποκάλυψη εγκλημάτων, στρεφόμενων κατά της γενετήσιας ελευθερίας ανηλίκων…».
Παρέμβαση έκανε και η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου κ. Μαρία Παπαδακάκη. Όπως είπε το Τμήμα και το Εργαστήριο που διευθύνω οργάνωσε και προσφέρει το τελευταίο διάστημα ένα «πρόγραμμα διακοπής της βίας, το οποίο στοχεύει στη θεραπεία του δράστη αλλά και στην ευρύτερη συμβουλευτική, ψυχοκοινωνική υποστήριξη της οικογένειας και των ευάλωτων μελών της.
Το πρόγραμμα παρουσιάζει σημαντική καινοτομία καθώς προσφέρεται από μία πανεπιστημιακή δομή που έχει συνδέσει τη θεωρία με την πράξη. Εστίαση στην οικογένεια (όχι το άτομο) γιατί παρεμβαίνουμε στο δράστη αλλά υποστηρίζουμε τόσο το θύμα όσο και τα άλλα μέλη της οικογένειας, πάντα κατά περίπτωση. Παρεμβαίνουμε ολιστικά, μεριμνώντας για την ασφάλεια και την ευημερία των γυναικών, των παιδιών και των ανδρών που πλήττονται από την ενδοοικογενειακή βία».
Τέλος, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου κ. Νίκος Λογοθέτης, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του φαινομένου, όμως, δεν μπορούμε να αξιώσουμε χωρίς εξωστρέφεια. Και αυτό γιατί η ενδυνάμωση των θυμάτων βίας στην κατεύθυνση άσκησης των δικαιωμάτων τους, δεν μπορεί να λάβει χώρα εάν δεν εξασφαλιστεί η ευαισθητοποίηση και εξειδίκευση του νομικού κόσμου καθώς και των Αρχών και η δημιουργία φιλικών συνθηκών πρόσβασης σε αυτές».
Παρούσα στην εκδήλωση ήταν και η αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου κ. Ελένη Φραγκάκη.
Να σημειωθεί ότι, όπως αναφέρθηκε στο περιθώριο της εκδήλωσης από παριστάμενους που ζήτησαν τον λόγο, μόνο στο δήμο Ηρακλείου κλήθηκαν να χειριστούν 250 περιστατικά έναντι των 300 του δήμου Αθηναίων, με τη διαφορά ότι το αποδεκατισμένο προσωπικό του Ηρακλείου, εκτός από την κοινωνική έρευνα, καλείται και να υποστηρίξει αυτές τις περιπτώσεις. Μάλιστα, υπογραμμίστηκε ότι είναι καιρός πια να ενεργοποιηθεί στα Πρωτοδικεία της χώρας η κοινωνική υπηρεσία που ναι μεν έχει θεσμοθετηθεί, αλλά παραμένει στα χαρτιά.