Νέες προοπτικές για τα λιμάνια

Οι λιμενικές υποδομές και οι θαλάσσιες μεταφορές διαμορφωμένες υπό σχεδιασμό περιβαλλοντικής προοπτικής για το μέλλον, αποτέλεσαν το αντικείμενο του διεθνούς συνεδρίου «Λιμάνια, θαλάσσιες μεταφορές και νησιωτικότητα», που διοργανώθηκε στη Μήλο.

Το συνέδριο έδωσε τη δυνατότητα για συζήτηση και κατάθεση προτάσεων, αλλά και διερεύνηση τρόπων χρηματοδότησης για νέες δράσεις, με πεδίο εφαρμογής τα νησιά, εξειδικεύοντας στη δυνατότητα ανάπτυξης νέων καινοτομικών τεχνολογιών και εφαρμογών.

Τα συγκεκριμένα θέματα που απασχόλησαν το συνέδριο έρχονται να προσκρούσουν στις τεράστιες λιμενικές ελλείψεις που καταγράφονται στο μεγαλύτερο μέρος της νησιωτικής χώρας, καθώς οι, σε πολλές περιπτώσεις, μηδενικές λιμενικές υποδομές και η ακαταλληλότητα πολλών λιμένων, είναι δεδομένη.

Ηχηρή η απουσία από το συνέδριο των εκπροσώπων τόσο του Α΄ βαθμού αυτοδιοίκησης των νησιών, όσο και των δημοτικών λιμενικών ταμείων.

Οι νέες προοπτικές για τα λιμάνια

Η νέα εποχή στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειες, των εναλλακτικών καυσίμων, των ροών εντός των λιμένων, διαμορφώνουν τη νέα προοπτική για τα λιμάνια υποχρεώνοντας σε έγκαιρο σχεδιασμό, υπό την αναγκαιότητα των συμπράξεων, για την δημιουργία έργων που θα διαμορφώσουν το ενδεικνυόμενο λιμενικό περιβάλλον.

Το σύνολο των εμπλεκόμενων φορέων και των τοπικών αυτοδιοικήσεων οφείλει να έχει ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση των πολιτικών που θα λειτουργήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, όπως και των επενδυτικών προτάσεων που θα λειτουργήσουν υπέρ της αναβάθμισης της πρόσβασης στα νησιά, με ταυτόχρονα θετικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα για τα λιμάνια και τις θάλασσες.

Η χρήση του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στα πλοία τέθηκαν ως οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας για τα πλοία, με προτάσεις σύμφωνα με παραδείγματα διεθνούς εφαρμογής τους.

Επισημάνθηκε δε πως οι αναπτυξιακές προτάσεις οφείλουν να τελούν σε σχέση με τις πρακτικές που υιοθετήθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς έχουν δώσει θετικά αποτελέσματα, όμως πάντοτε υπό τον σχεδιασμό της κλίμακας κάθε νησιού, χωρίς να θίγουν τα χαρακτηριστικά και τη φυσιογνωμία του.

Ανάπτυξη με πολιτικές διεκδικήσεις

Ο υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Νεκτάριος Σαντορινιός, κατά την τοποθέτηση του στο συνέδριο σημείωσε ότι το περιβάλλον, η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα είναι στοιχεία που σχετιζόμενα με τα λιμάνια και τις θαλάσσιες μεταφορές διαμορφώνουν ένα σύνολο που έχει βαρύνουσα σημασία για την επόμενη μέρα των νησιών, δηλαδή «τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, που χρειάζεται η νησιωτική πολιτική».

Εκτενώς συζητήθηκαν στο συνέδριο τα ζητήματα της καινοτομίας και πως αυτά μπορούν να εφαρμοστούν στις νησιωτικές περιοχές όλης της χώρας, καθώς όπως σημείωσε και ο κ. Σαντορινιός «τα νησιά είναι χώροι καινοτομιών και πιλοτικών δράσεων, οι οποίες θα μπορέσουν να αποτελέσουν καταλυτικούς πυλώνες ανάπτυξης για τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες».

Ειδική αναφορά έγινε στην εκμετάλλευση ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε σχέση με το περιβάλλον και την ενέργεια, για τα οποία ο αρμόδιος υπουργός ενημέρωσε πως ήδη εκ μέρους του υπουργείου ασκούνται πιέσεις για έξοδο των νησιών από τον στόχο 2, με τους δείκτες όλων των παραμέτρων που αφορούν στα προγράμματα να υπολογίζονται με τον στόχο 1, ώστε να μη θεωρούνται όλα τα νησιά πλούσια, αλλά γίνεται εμφανής ο αποκλεισμός που βιώνουν.

Ειδικά ως προς αυτό έκανε αναφορά στην ανάληψη της προεδρίας της Ε.Ε., δύο φορές από την Ελλάδα, χωρίς όμως σε καμία να τεθεί το συγκεκριμένο θέμα, ενώ τώρα οι ελπίδες ισχύος των συγκεκριμένων δεδομένων να εναποτίθενται στη νέα προγραμματική περίοδο μετά το 2020.

«Τα νησιά δεν έχουν χρόνο για άλλες νησιωτικές πολιτικές που έμειναν εδώ και χρόνια στα χαρτιά», είπε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός, συμπληρώνοντας ότι «δεν έχουν άλλη υπομονή ώστε να βρίσκονται συνεχώς πίσω από τις εξελίξεις και να βρίσκονται οι κοινωνίες τους σε οικονομική αδυναμία. Τα νησιά έχουν φτάσει στα όρια τους».

Όπως σημείωσε, «η βούληση της κυβέρνησης είναι να δώσει στα νησιά την ευκαιρία για ανάπτυξη και να καταστεί η νησιωτικότητα θελκτικό κίνητρο για επενδύσεις».

Τα πρώτα έργα και οι ακτοπλοϊκές μεταφορές

Στο πλαίσιο ενίσχυσης της νησιωτικότητας, τίθενται τα δύο ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα, για το Βόρειο και το Νότιο Αιγαίο, τα οποία ξεκινούν με προϋπολογισμό 50 εκ. ευρώ για την περίοδο 2017-2020 και για τα οποία έχει ήδη το υπουργείο Ναυτιλίας ζητήσει την κατάθεση προτάσεων από τους νησιωτικούς δήμους, οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης, με τα πρώτα έργα να εντάσσονται εντός του επόμενου μήνα.

Τα έργα αυτά φορούν, λιμενικές υποδομές, προστασία περιβάλλοντος, αντιμετώπιση λειψυδρίας και δράσεις ενίσχυσης της νησιωτικής επιχειρηματικότητας.

Στο σχέδιο ενίσχυσης της περιφερειακής ανάπτυξης και βελτίωσης της καθημερινής ζωής των νησιωτών τίθεται ως βάση η αναμόρφωση του συνόλου του ακτοπλοϊκού δικτύου, η επανεξέταση των συμβάσεων για τις άγονες γραμμές και ο επανασχεδιασμός του βασικού δικτύου ακτοπλοΐας, σε συνδυασμό με την αναθεώρηση και επικαιροποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου ακτοπλοΐας και συνδυασμένων μεταφορών.

Στόχευση αυτού αποτελεί στο να καταστούν οι μετακινήσεις από και προς τα νησιά φθηνές, τακτικές, αναβαθμισμένες και αξιόπιστες και σε αυτό προστίθεται και ο σχεδιασμός των συνδυασμένων μεταφορών.   

Σύμφωνα με αναφορά που έγινε στο συνέδριο, στο επικείμενο νομοσχέδιο του υπουργείου Ναυτιλίας θα συμπεριληφθεί διάταξη για σύναψη προγραμματικών συμβάσεων των νησιών κάτω των 5.000 κατοίκων με το υπουργείο, με την οποία θα καλύπτονται οι ακτοπλοϊκές ανάγκες με γραμμές δημοσίου συμφέροντος (άγονες).

Υπήρξε υπουργική δέσμευση ότι για την καλοκαιρινή περίοδο και σύμφωνα με τις δυνατότητες που δίνουν οι συμβάσεις των επιδοτούμενων δρομολογίων, θα υπάρξουν βελτιωτικές αλλαγές, ενώ αλλαγές προαναγγέλθηκαν και για τη νέα δρομολογιακή περίοδο, από την 1η Νοεμβρίου, όπου το ακτοπλοϊκό δίκτυο θα είναι κατά πολύ βελτιωμένο.

Ειδική αναφορά στα υδατοδρόμια

Σε ότι αφορά στη δημιουργία υδατοδρομίων στα νησιά, υπήρξε υπουργική ενημέρωση για τις σχετικές αδειοδοτήσεις, με τον σχετικό φάκελο να έχει ήδη ολοκληρωθεί, όταν υπήρχαν εκκρεμούσες αδειοδοτήσεις, οι οποίες ήταν απαραίτητες για να προχωρήσουν οι συμβάσεις της ΠΝΑι με τα λιμενικά ταμεία.

Ταυτόχρονα υπάρχει ένα νομοθετικό κείμενο, το οποίο ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2016 και το οποίο έχει δοθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές για να είναι προσαρμοσμένο προς το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Το νομικό πλαίσιο πολύ σύντομα πρόκειται να ολοκληρωθεί και θα γίνει κατά πολύ ευκολότερη η διαδικασία αδειοδότησης των υδατοδρομίων, ενώ επιχειρείται και αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και σε σχέση με τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, καθώς πολλά είναι αυτά που αντιμετωπίζονται πέρα από την πραγματική περιβαλλοντική τους διάσταση.

Τα συμπεράσματα του συνεδρίου

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα του διήμερου συνεδρίου, υπήρξε κωδικοποίηση των σημαντικότερων σημείων, βάσει των αναφορών και των τοποθετήσεων που έγιναν, ενώ τέθηκαν και συγκεκριμένα ερωτήματα-προτάσεις προς την κυβέρνηση με στόχο να υπάρξει βελτίωση στα ισχύοντα, καθώς η νησιωτικότητα και η εφαρμογή της συνεχίζει να αποτελεί το ζητούμενο.

Ένα πρώτο σημείο είναι η δημιουργία μία πλατφόρμας, η οποία θα περιέχει τις καλές πρακτικές, τα καλά παραδείγματα που αφορούν στα λιμάνια, αλλά και ειδήσεις που έχουν σχέση με τη χρηματοδότηση, τη νομοθεσία και τις πολιτικές. Αυτή η πλατφόρμα θα αποτελεί ένα μέσο για την τοπική αυτοδιοίκηση, τις λιμενικές αρχές, τις εταιρείες του κλάδου και κάθε ενδιαφερόμενο ώστε να έχουν μία σφαιρική εικόνα της πραγματικότητα και όσων γίνονται στην Ευρώπη.

Το δεύτερο σημείο αφορά σε ένα δίκτυο, το οποίο θα περιλαμβάνει μεγάλα λιμάνια ανά τον κόσμο που θα συνδέονται με άλλα μικρότερα, υπό μία μορφή άτυπης εταιρικής σχέσης ώστε μεταξύ τους να υπάρχει συνεργασία και υποστήριξη σε θέματα τεχνογνωσίας, πολιτικής κ.λ.π.

Το τρίτο σημείο, όπως προέκυψε από τις εργασίες του συνεδρίου αφορά στην επιλεξιμότητα των μικρών λιμανιών στις προκηρύξεις των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, που είτε είναι ανοιχτές είτε πρόκειται να ανοίξουν, ώστε να ενταχθούν. Η συγκεκριμένη πρόταση οφείλει να υιοθετηθεί από την κυβέρνηση και να προωθηθεί στην προεδρία της Μάλτας.

Το τέταρτο σημείο σχετίζεται με την λειτουργία των λιμενικών δομών, καθώς το υπάρχον καθεστώς επιβάλλει περιορισμούς, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ούτε σε ότι αφορά στα έργα ούτε σε ότι σχετίζεται με τις προσλήψεις προσωπικού. Αυτό επιβάλλει την μετάβαση σε ένα καθεστώς αυτονομίας ώστε να μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους, με την ευελιξία που χρειάζονται.

Το πέμπτο σημείο αφορά στην ανάγκη της εκπαίδευσης, που κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντική, θέμα για το οποίο με τους εταίρους που μετείχαν στο συνέδριο θα διερευνηθεί η συγκεκριμένη προοπτική, κυρίως για τους χρήστες των λιμανιών και για αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις, με την επισήμανση ότι το κάθε λιμάνι, είτε μικρό είτε μεγάλο, έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, άρα η όποια εκπαίδευση οφείλει να είναι εστιασμένη. Είναι μία πρόταση η οποία απαιτεί χρηματοδότηση, γιατί για να στηθεί ένα τέτοιο σύστημα που να δίνει της δυνατότητα σε όσους εργάζονται στα λιμάνια να μπορούν να διαχειριστούν τα δύσκολα θέματα ή να λάβουν τις σωστές αποφάσεις, χρειάζεται χρηματική υποστήριξη.

Έκτο και τελευταίο σημείο είναι η εξέλιξη των λιμανιών, με μία σύγχρονη έννοια, δηλαδή ότι θα πρέπει να αποκτήσουν τις απαραίτητες υποδομές έτσι ώστε να μπορούν να υποδεχθούν τα πλοία της νέας γενιάς. Αυτό βέβαια θα πρέπει να αφορά, εκτός των πλοίων, το σύνολο των δραστηριοτήτων μέσα στο λιμάνι, δηλαδή συνολικά την διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω ενός ενιαίου συστήματος διαχείρισης σε συμφωνία με τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας.

Σημείο που χρήζει αναφοράς, πέραν των θετικών προοπτικών, είναι πρωτίστως η βελτίωση των λιμενικών υποδομών ώστε αυτά να είναι ικανά να ανταποκριθούν, καθώς τα νησιωτικά λιμάνια υστερούν.