Αντιδράσεις για τη διοικητική μεταφορά της Μακρονήσου

Την ώρα που προωθείται η πρωτοβουλία για την ανακήρυξη της Μακρονήσου σε Μνημείο Παγκόσμιου Πολιτισμού της Unesco, αντιδράσεις προκύπτουν από την αναφορά του πρωθυπουργού για διοικητική μεταφορά της από την Κέα στο Λαύριο.

Η ανάδειξη της ιστορίας της Μακρονήσου, οι εξαγγελίες για έργα αποκατάστασης που θα ενισχύουν την προσπελασιμότητα στο νησί, η εφαρμογή του νόμου για τα αυθαίρετα, η προστασία μέσω της διεθνούς αναγνώρισης και η διοικητική της μεταβολή, αποτελούν στοιχεία ενός κοινού θέματος που αφορά στην πορεία, την εξέλιξη, τη διαφύλαξη και ανάδειξη ενός χώρου καταγραφής σημαντικών στιγμών της νεότερης ιστορίας.

Η ιστορικότητα στον αντίποδα των συμφερόντων

Πολλές δεκαετίες πίσω, οι προκλητικές προτάσεις των ειδημόνων και κάθε ευκαιριακού μελετητή, όχι μόνο αγνοούσαν επιδεικτικά την ιστορική αξία της Μακρονήσου, αλλά προσέβλεπαν στην πλήρη καταστροφή του, όταν από τη δεκαετία του 1970 πρότειναν την πλήρη ισοπέδωση του, ώστε τα υλικά που θα προέκυπταν να χρησιμοποιηθούν για θαλάσσιες επιχώσεις προκειμένου να συνενωθεί με την ακτή του Λαυρίου, για να είναι εφικτή η μεταφορά του αεροδρομίου του Ελληνικού. 

Επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη στο υπουργείο Πολιτισμού κηρύχθηκε το 1989 η Μακρόνησος ως ιστορικός τόπος και ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία όλα τα κτίρια των στρατοπέδων της, ενώ αμέσως τον επόμενο χρόνο είχε εκδοθεί Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργείων Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ για την συγκρότηση ομάδας με αντικείμενο εργασίας την εκπόνηση του κατάλληλου προγράμματος για την ανάδειξη της ιστορικότητας του νησιού, χωρίς ουδέποτε αυτή να ενεργοποιηθεί και να αποδώσει έργο.

Η αλλοίωση του ιστορικού χαρακτήρα της Μακρονήσου, από κάθε είδους χρήσεις, απαγορεύτηκε με Προεδρικό Διάταγμα του 1995,

χωρίς ούτε αυτό να σταθεί ικανό να απομακρύνει τις ιχθυοκαλλιέργειες που υπήρχαν στο νησί για την επόμενη εξαετία, ενώ συνεχιζόταν επί χρόνια η παροχή από το αρμόδιο υπουργείο, των αδειών για την χρήση του ως βοσκότοπου.

Στο έλεος των συμφερόντων προωθήθηκε από το 2008 η αιολική εκμετάλλευση της Μακρονήσου, με την συγκατάθεση της δημοτικής αρχής της Κέας, ως διοικητικά υπεύθυνης, για την προβλεπόμενη εγκατάσταση ανεγεννητριών  ισχύος 200-300 ΜW, με άσκηση πιέσεων για την μεταβολή του Προεδρικού Διατάγματος, προκειμένου να ευνοηθεί η επένδυση.

Ανάλογες αποφάσεις ελήφθησαν και στα τέλη του 2014 όταν το Περιφερειακό Συμβούλιο υποστήριξε, κατά πλειοψηφία, το αίτημα του Δήμου Κέας, που συνέχιζε να υφίσταται, τόσο σε ότι αφορά στις ανεμογεννήτριες όσο και στη συνέχιση ύπαρξης της κτηνοτροφίας στο νησί.

Μόλις πρόσφατα εξαγγέλθηκαν από τον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, έργα ενίσχυσης της προσβασιμότητας στο νησί, με τις υπηρεσίας του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών να έχουν ήδη αναλάβει την εκπόνηση μελετών για την αποκατάσταση της προβλήτας της Μακρονήσου, προκειμένου να καταστεί ικανός να υποδέχεται μεγαλύτερα πλοία, ενώ παράλληλα, να υπάρξει η δυνατότητα οδικής πρόσβασης έως τα κτίρια των εξορίστων.

Όμως παρά τον σχεδιασμό και την ενεργοποίηση για την εκτέλεση των συγκεκριμένων έργων, καμία ενεργοποίηση δεν έχει υπάρξει κατά όσων βεβηλώνουν την ιστορικότητα του προστατευόμενου, κατά τα άλλα, τόπου, με την διατήρηση των 32 συνολικά αυθαίρετων κτισμάτων που διαπιστώθηκαν στο νησί, από τους επιθεωρητές Περιβάλλοντος, κάποια εκ των οποίων έχουν προκλητικά ενισχυθεί και χρησιμοποιούνται ως εξοχικές κατοικίες, ενώ ανεκτέλεστες παραμένουν, από αρμόδιες διοικητικές υπηρεσίες, οι αποφάσεις κατεδάφισης των 9 εξ αυτών.

Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Η διάσωση και διαφύλαξη της ιστορικότητας της Μακρονήσου επιχειρείται μέσω της πρωτοβουλίας του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών για ανάδειξη της σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO,  προσπάθεια που τυγχάνει της πλήρους υποστήριξης της κυβέρνησης.

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2017 ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, είχε ξεκινήσει την ενεργοποίηση όλων των συναρμόδιων υπουργείων προκειμένου να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας της Μακρονήσου και διευθέτησης όλων των εκκρεμοτήτων σχετικά όχι μόνο με τα αυθαίρετα κτίσματα και τους καταπατητές αλλά και με την σφαγή των 150 σκαπανέων του Α΄ Ειδικού Τάγματος Οπλιτών.

Για τη νέα προσπάθεια ανάδειξης της Μακρονήσου, ο βουλευτής Κυκλάδων, Νίκος Μανιός, ανέφερε χαρακτηριστικά «Μνήμη είναι στοιχείο της ιστορίας μας. Η ιστορία είναι η πατρίδα της ψυχής. Συνεπώς, ακόμα ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς πατρίδα. Γιατί θέλουμε τη μνήμη; Η μνήμη μας προστατεύει από τους εχθρούς και παραχαράκτες της ιστορίας. Δεν μπορούμε να κάνουμε κανένα βήμα μπροστά, προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προς την αναβάθμιση της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής μας αν αφήσουμε τη μνήμη στα χέρια των βαρβάρων», τονίζοντας: «Η ιστορική μνήμη και η ιστορία δεν έχουν ιδιοκτήτες. Όλοι πρέπει να συστρατευτούμε».

Ψήφισμα διαμαρτυρίας για την αλλαγή θεσμικού καθεστώτος της Μακρονήσου

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο πρωθυπουργός, «είναι η ώρα, μετά από τόσα χρόνια, αυτό το ζωντανό φυσικό μνημείο και σύμβολο της σύγχρονης ιστορίας των αγώνων του λαού μας να σταματήσει να βανδαλίζεται και να μη μένει εγκαταλελειμμένο» και ως προς αυτό «χρειάζεται διαρκής έγνοια και προστασία», αιτιολογώντας έτσι την προοπτική επανένταξης της Μακρονήσου στο Δήμο Λαυρίου και την Περιφέρεια Αττικής, από τον Δήμο Κέας, στον οποίο σήμερα υπάγεται διοικητικά.

Αυτής της πρωθυπουργικής ανακοίνωσης ακολούθησε διαμαρτυρία του Δήμου Κέας, που σε ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου παρατίθενται οι ιστορικοί λόγοι που αιτιολογούν την διατήρηση της υπάρχουσας διοικητικής δομής.

Το Δημοτικό Συμβούλιο Κέας αποδοκιμάζει το ενδεχόμενο οποιασδήποτε θεσμικής αλλαγής, τόσο στο ιδιοκτησιακό, όσο και στο διοικητικό καθεστώς που διέπει τη νήσο Μακρόνησο.

Δημοσιεύματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα αναφέρονται στην πρόθεση της κεντρικής Διοίκησης να εξετάσει το ενδεχόμενο αλλαγής του θεσμικού καθεστώτος της Μακρονήσου.

Υπενθυμίζουμε ότι, τόσο το ιδιοκτησιακό, όσο και το διοικητικό καθεστώς της Μακρονήσου έχει διευθετηθεί με την υπ’ αριθμ. 80/1948 απόφαση του Πρωτοδικείου Σύρου, που έγινε τελεσίδικη με την υπ’ αριθμ. 112/1948 απόφαση του Εφετείου Αιγαίου και αμετάκλητη με την υπ’ αριθμ. 390/1995 απόφαση του Αρείου Πάγου, ως ανήκουσα κατά κυριότητα στη νήσο Κέα και στο νομό Κυκλάδων. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι η Μακρόνησος υπήχθη στην Κέα σαν αποζημίωση έναντι των καταστροφικών δεινών που υπέστησαν οι κάτοικοι της από τις κατακτητικές επιθέσεις των Τούρκων σαν παροχή για την ανακούφισή τους αφού είχαν καταστραφεί όλοι οι πόροι αγροτικής παραγωγής στο νησί. Από που λοιπόν προκύπτει η επαναφορά της Μακρονήσου στο προηγούμενο καθεστώς; Έλλειψη ιστορικής γνώσης προφανώς.

Το Δημοτικό Συμβούλιο Κέας, έχει ζητήσει επανειλημμένα να παρουσιάσει στην Κεντρική Διοίκηση τις απόψεις του για την προστασία και την ανάδειξη της Μακρονήσου, αναγνωρίζοντας τη σημαντική ιστορικότητα του νησιού, όπως αυτές έχουν αποτυπωθεί με σχετική περιβαλλοντική Μελέτη που εκπονήθηκε από το Δήμο Κέας και έχει κατατεθεί στις κατά καιρούς ηγεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού ως καθ’ ύλην αρμόδιο.

Οι σχέσεις των νήσων Κέας και Μακρονήσου είναι και ιστορικά καταγεγραμμένες και χρονολογούνται από τις αρχές του 1830. Αδιαμφισβήτητο επίσης είναι το ενδιαφέρον της Δημοτικής Αρχής Κέας ανά τα έτη για τη νήσο Μακρόνησο συνολικά. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα, ο Δήμος Κέας έχει με επιμέλεια ασκήσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις αρμοδιότητες του.

Για το λόγο αυτό, το Δημοτικό Συμβούλιο εκφράζει ομόφωνα την απόλυτη αντίθεσή του στην όποια αλλαγή στο υφιστάμενο ιδιοκτησιακό και διοικητικό καθεστώς της Μακρονήσου και αντιπροτείνει, για ακόμη μία φορά, στην Κεντρική Διοίκηση τον από κοινού σχεδιασμό της προστασίας αυτού του σημαντικού ιστορικού τόπου και την ανάδειξή του ως τόπο μαρτυρίας χιλιάδων αγωνιστών στη νεότερη ιστορία του τόπου μας.