Ο υπερτουρισμός “σκοτώνει” τη Σαντορίνη

Τον κώδωνα του κινδύνου, σχετικά με την επιτακτική ανάγκη δημιουργίας αποτελεσματικών πολιτικών, ώστε να μετριαστεί το φαινόμενο του υπερτουρισμού στο νησί της Σαντορίνης, κρούει με τα συμπεράσματά της μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού.

Σύμφωνα με τη μελέτη ερευνητικής ομάδας, με επικεφαλής την Beata Tuszyńska, για λογαριασμό της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Σαντορίνη αποτελεί, αν και μοναδική περίπτωση για την Ελλάδα, χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου του υπερτουρισμού. Παρ' όλα αυτά, κίνδυνο να παρουσιάσουν φαινόμενα υπερτουρισμού κρίνονται επίσης η Πελοπόννησος, αλλά και τα Ιόνια νησιά.

108 τουρίστες για κάθε 100 κατοίκους

Η μελέτη αναφέρει αρχικά, πως η Σαντορίνη, το διάσημο ηφαιστειογενές ελληνικό νησί των Κυκλάδων, είναι πασίγνωστο για τη θέα που κόβει την ανάσα, τα μαγευτικά ηλιοβασιλέματα, τις ηφαιστειακές παραλίες, τα γραφικά λευκά σπίτια με τις γαλάζιες θολωτές σκεπές, που βρίσκονται στην κορυφή του γκρεμού, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις παραλίες, αλλά και την παραδοσιακή γαστρονομία.

Η Σαντορίνη συχνά θεωρείται η ιδανική ρομαντική εξόρμηση, ενώ το νησί έχει μία αυξανόμενη φήμη ως γαμήλιος προορισμός για ζευγάρια απ' όλο τον κόσμο. Υπολογίζεται, ότι περισσότερες από 500 γαμήλιες τελετές λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τα στατιστικά, το 2017 η Σαντορίνη κατέγραψε 5,5 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις, σε αντίθεση με τα 3,3 εκατομμύρια του 2012. Οι αφίξεις, συν τα ημερήσια ταξίδια άγγιξαν τα 2 εκατομμύρια, ενώ στον τομέα της κρουαζιέρας, 636 πλοία κατέπλευσαν το 2015, μεταφέροντας 790.000 επιβάτες, σημειώνοντας αύξηση 7% από το 2014, που μεταφράζεται σε περισσότερους από 2.000 επισκέπτες ανά ημέρα και κορυφώσεις, μέχρι και 18.000 επισκέπτες ανά ημέρα, ανάλογα με το μήνα της τουριστικής περιόδου. Λόγω του πλαφόν στην κρουαζιέρα, που τέθηκε σε ισχύ, οι αφίξεις από τα κρουαζιερόπλοια παρέμειναν σταθερές το 2016, ενώ μειώθηκαν στις 620.000 το 2017.

Όπως σημειώνεται, η Σαντορίνη έχει περίπου 15.500 κατοίκους και εκτείνεται σε μία περιοχή 76 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το 2017, σε κάθε 100 κατοίκους αναλογούσαν 97 τουρίστες ανά ημέρα, ενώ η πυκνότητα των τουριστών άγγιξε τους 198 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Αν περιληφθούν και οι 620.000 επισκέπτες της κρουαζιέρας, η αναλογία διαμορφώνεται σε 107.8 τουρίστες ανά 100 κατοίκους και η πυκνότητα 220,6 τουρίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Σύμφωνα δε με μία μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που λαμβάνεται υπόψιν στην ευρωπαϊκή έκθεση, το 15% της συνολικής επιφάνειας του νησιού αποτελείται από οικοδομημένες περιοχές, σε αντίθεση με το μέσο όρο του 1%, που ισχύει για το μέσο ελληνικό νησί. Τέλος, ο ετήσιος τζίρος από τον τουρισμό, υπολογίζεται σε 1 δισεκατομμύριο ευρώ κάθε χρόνο.

Δυσάρεστη η θέση και των τουριστών

Οι κυριότερες επιπτώσεις, όπως αναλύονται στη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αφορούν σε:

• Παρείσφρηση των επισκεπτών σε οικισμούς
• Υπερβολικός αριθμός κρουαζιεροπλοίων
• Υψηλή αναλογία τουριστών/κατοίκων
• Περιβαλλοντικά προβλήματα
• Οι τουρίστες διαμαρτύρονται για τους τουρίστες
• Συμφόρηση στους δρόμους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς

Όπως τονίζεται, τα φαινόμενα απολίτιστης συμπεριφοράς καταγγέλλονται συχνά και αποτελούν σημαντικό πρόβλημα. Οι αρνητικές συνέπειες του υπερκορεσμού παρατηρούνται την καλοκαιρινή περίοδο, από Μάιο έως Οκτώβριο, ωστόσο κάποιες από αυτές έχουν μόνιμες επιπτώσεις στο νησί και την κοινωνία του.

Η γενικότερη συμφόρηση στο νησί, αποτελεί πρόβλημα και για τους ίδιους τους τουρίστες. Βιώνουν προβλήματα, σε σχέση με την κίνηση, τον συνωστισμό, τη διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, με συνέπεια έναν ενδεχομένως αρνητικό αντίκτυπο μελλοντικά στην ελκυστικότητα του προορισμού.

Οι συχνότερες ανησυχίες και αντιδράσεις, από την πλευρά των ντόπιων, έχουν να κάνουν με το κυκλοφοριακό, τον υπερπληθυσμό και τον συνωστισμό σε εγκαταστάσεις και υποδομές, ελλείψεις σε νερό και ρεύμα, πολιτιστική υποβάθμιση, καθώς και τη γρήγορη εξάπλωση των καταλυμάτων τύπου AirBnB. Το τελευταίο δε έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες μόνο για τους ντόπιους, αλλά και για τους εποχιακούς εργαζόμενους, καθώς τα καταλύματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης κάνουν στους ιδιοκτήτες κατοικιών περισσότερο ελκυστική μία μίσθωση ανά διανυκτέρευση σε τουρίστες, παρά τη μίσθωση ανά μήνα σε εργαζόμενους, οι οποίοι εν τέλει πασχίζουν να βρουν κάποιο οικονομικό μέρος, ώστε να ζήσουν.

Οι ειδικοί συμφωνούν, ότι η Σαντορίνη είναι ο προορισμός που σαρώνει ανάμεσα στους ελληνικού προορισμούς, και μεταξύ των κυριότερων επιπτώσεων του υπερτουρισμού στη Σαντορίνη, αναφέρουν πως είναι η υπερεκμετάλευση, η εξαθλίωση του περιβάλλοντος, ο όγκος των αποβλήτων, η τρομακτική πίεση στις ανεπαρκείς υποδομές, η πίεση στα πεπερασμένα αποθέματα νερού, αλλά και ενέργειας, κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά και περιβαλλοντικές συνέπειες λόγω του τουρισμού κρουαζιέρας.

Αποτελεσματικό το μέτρο του “πλαφόν” στην κρουαζιέρα

Η μελέτη καταλήγει, πως κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η ανάπτυξη του τουρισμού στη Σαντορίνη στερούνταν ενός στρατηγικού σχεδίου και αποτελεσματικού σχεδιασμού. Ο προορισμός υποφέρει από μη επαρκή στήριξη από το κράτος, όσον αφορά στην ανάπτυξη και εφαρμογή μίας αποτελεσματικής πολιτικής, που να έχει ως στόχο στη διαχείριση και ρύθμιση τις αυξανόμενες ροές τουρισμού.

“Πρόσφατα, οι τοπικές αρχές έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, ωστόσο κυρίως βασίζονται στην κεντρική κυβέρνηση, καθώς διαθέτουν πολύ περιορισμένες δυνατότητες και πόρους. Ένα από τα λίγα αποτελεσματικά μέτρα, που έχουν ληφθεί, ήταν το ημερήσιο πλαφόν στους επισκέπτες κρουαζιέρας, που διαμορφώθηκε σε 8.000 άτομα ανά ημέρα, στο μέγιστο. Ο στόχος είναι να διασφαλίζεται η ποιότητα εξυπηρέτησης των επισκεπτών, η διατήρηση του περιβάλλοντος και η εξάπλωση των αφίξεων σε όλες τις ημέρες της εβδομάδας” αναφέρει η μελέτη. “Όπως φαίνεται, το μέτρο έχει φανεί αποτελεσματικό, αναφορικά με τον περιορισμό του αριθμού των επισκεπτών της μίας ημέρας, καθώς οι αφίξεις της κρουαζιέρας έχουν μειωθεί τα τελευταία δύο χρόνια. Η τοπική κοινωνία της Σαντορίνης έχει πλήρη επίγνωση των κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνεπειών του υπερτουρισμού (Λαλάνη, 2017), ωστόσο διαπιστώνεται μία έλλειψη ικανοποιητικής διακυβέρνησης, από την ελληνική κυβέρνηση (Λύχρου, 2010)”, καταλήγουν οι μελετητές.

Αναγκαία η εφαρμογή διαχειριστικής πολιτικής

Κλείνοντας, σχετικά με την περίπτωση της Σαντορίνης, η μελέτη συμπεραίνει, πως η έλλειψη τουριστική πολιτικής και στρατηγικών συνεργασιών, μεταξύ των τοπικών και εθνικών αρχών, ενδεχομένως να βάζει σε κίνδυνο το μέλλον του προορισμού. Η εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών, με στόχο τη διαχείριση και ρύθμιση των εισερχόμενων τουριστικών ροών, κρίνεται επιτακτική, προκειμένου να μετριαστούν οι αρνητικές συνέπειες του υπερτουρισμού, σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας. Είναι επίσης αναγκαίο, ώστε να διατηρηθεί η εικόνα του προορισμού, να προληφθεί η επιδείνωση, αλλά και να διαφυλαχθεί η ελκυστικότητα του νησιού για τους επισκέπτες και στο μέλλον.