"Χρειαζόμαστε ένα καλύτερο νομικό πλαίσιο για την αποτροπή των παραβατικών τραπεζιτών"

Η χώρα χρειάζεται άμεσα ένα καλύτερο νομικό πλαίσιο, το οποίο να αποτρέπει τους παραβατικούς τραπεζίτες και άλλους παράγοντες από το να διευκολύνουν το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, καθώς και άλλες, ανάλογες δραστηριότητες, τόνισε ο βουλευτής Κυκλάδων Νίκος Συρμαλένιος, μιλώντας ως εισηγητής εκ μέρους της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Ο Νίκος Συρμαλένιος πρόσθεσε ότι πρέπει να αναθεωρηθεί ο τρόπος αντιμετώπισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, από πλευράς των αρμοδίων αξιωματούχων, ενώ θα πρέπει να υπάρξει ευρύτερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ ρυθμιστικών και δικαστικών και αστυνομικών αρχών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ευρώπη περισσότερες από 50 αρχές εποπτεύουν το κυνήγι νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.

Παράλληλα, ο Ν. Συρμαλένιος κατήγγειλε την κυβέρνηση για τη διάταξη που είχε περάσει με τροπολογία κατά τη διαδικασία αλλαγής του ποινικού κώδικα, με την οποία ορίζεται ότι η δέσμευση προϊόντων, οικονομικών εγκλημάτων, λογαριασμών, κινητών, ακινήτων κ.ά., την οποία διατάσσει η ελληνική αρχή καταπολέμησης νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, δεν μπορεί να διαρκεί πάνω από 18 μήνες. Με αυτή την τροπολογία-τόνισε ο βουλευτής- η κυβέρνηση της ΝΔ «κλείνει το μάτι» στη νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, με ωφελούμενους εφοπλιστές, επιχειρηματίες, πρώην τραπεζίτες και άλλους, που ελέγχονται για απιστία και νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα.

Ακολουθεί η ομιλία του Νίκου Συρμαλένιου:

«Με το εν λόγο σχέδιο νόμου ενσωματώνεται η Οδηγία 843/2018, η πέμπτη Οδηγία για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και εισάγονται τροποποιήσεις στο ν. 4557/2018, ο οποίος αποτελεί και το βασικό εθνικό νομοθέτημα για τον σκοπό αυτό. Σας θυμίζω, ότι αυτός ο νόμος ψηφίστηκε επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό, που επί της αρχής κάνει το παρόν νομοσχέδιο, είναι ότι ενισχύει τους κανόνες διαφάνειας των εταιρικών δομών και θωρακίζει ακόμα περισσότερο το πλαίσιο ελέγχου φαινομένων παραβατικότητας. Ενισχύει, δηλαδή τα μέτρα περιορισμού των ροών παράνομου χρήματος, ροών χρήματος που σχετίζονται είτε με παράνομες δραστηριότητες είτε με χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Ακόμη, το νομοσχέδιο, εμπλουτίζει τα μέσα για να συλλέγονται ακριβείς και επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τον πραγματικό δικαιούχο μιας εταιρείας και θα ταυτοποιούνται τα φυσικά πρόσωπα που κατ’ ουσίαν διαχειρίζονται νομικές οντότητες, κάτι που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για όσους κάνουν ξέπλυμα χρήματος, οι οποίοι συχνά αξιοποιούν την ανωνυμία τους και αποκρύπτουν την ταυτότητά τους πίσω από μία εταιρική δομή.

Η προηγούμενη Οδηγία 849 του 2015 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αποτελεί το βασικό νομικό μέσο για την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ένωσης για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και αυτή η τροποποίηση έρχεται για να την αυστηροποιήσει.

Οι εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών, της Interpol, της Europol, κάνουν λόγο για ολοένα και αυξανόμενη σύγκλιση οργανωμένου εγκλήματος και τρομοκρατίας. Η σχέση μεταξύ του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας και οι δεσμοί μεταξύ των εγκληματικών και των τρομοκρατικών ομάδων, συνιστούν όλο και μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια της Ένωσης. Η πρόληψη της κρίσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα κάθε στρατηγικής για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω, ότι τα οικονομικά εγκλήματα, οι παράνομες συναλλαγές, η μεγάλη φοροδιαφυγή και η φοροκλοπή, εντάσσονται εξίσου με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, στο αντικείμενο του παρόντος νομοσχεδίου. Αν και έχουν επέλθει σημαντικές βελτιώσεις στην υιοθέτηση και την εφαρμογή των προτύπων της Ειδικής Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης, της Financial Action Task Force (FATF) και στην υποστήριξη του έργου του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, σχετικά με τη διαφάνεια από τα κράτη-μέλη κατά τα τελευταία έτη, είναι σαφής η ανάγκη να αυξηθεί η συνολική διαφάνεια του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος της Ένωσης. Η ενίσχυση της διαφάνειας θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα.

Κάτι που κάνει επιπλέον η καινούργια Οδηγία, είναι η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της Οδηγίας 849 του 2015, ούτως ώστε να περιλαμβάνει παρόχους υπηρεσιών ανταλλαγής μεταξύ εικονικών και παραστατικών νομισμάτων, καθώς και παρόχους υπηρεσιών θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολίων. Η ανωνυμία των εικονικών νομισμάτων καθιστά δυνατή τη δυνητική αθέμιτη χρήση τους για εγκληματικού σκοπούς. Η αυστηροποίηση, ο περιορισμός, ο καθορισμός κριτηρίων για επιχειρηματικές σχέσεις ή οι συναλλαγές σε τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου, οι οποίες θα πρέπει να περιορίζονται όταν εντοπίζονται σημαντικές αδυναμίες στο καθεστώς της καταπολέμησης ξεπλύματος χρήματος των οικείων τρίτων χωρών, εκτός αν εφαρμόζονται κατάλληλα πρόσθετα μέτρα ελαχιστοποίησης του κινδύνου ή αντίμετρα. Όταν πρόκειται για τέτοιες περιπτώσεις υψηλού κινδύνου και για τέτοιες επιχειρηματικές σχέσεις ή δοσοληψίες, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να απαιτούν από τις υπόχρεες οντότητες να εφαρμόζουν ενισχυμένα μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη για τη διαχείριση και τον μετριασμό αυτών των κινδύνων. Ο περιορισμός στη χρήση ανώνυμων προπληρωμένων καρτών, που είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών επιθέσεων και της εφοδιαστικής των τρομοκρατών, με καθορισμό χρηματικών ορίων και απαγόρευση όταν προέρχονται από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών και της παροχής συνδρομής μεταξύ αρμόδιων Αρχών των κρατών-μελών, είναι κεφαλαιώδεις για τους σκοπούς της παρούσας Οδηγίας. Τα κράτη-μέλη δεν θα πρέπει να απαγορεύουν ή να θέτουν παράλογους ή υπερβολικά περιοριστικούς όρους σε αυτήν την ανταλλαγή πληροφοριών και την παροχή συνδρομής.

Το νομοσχέδιο έρχεται σε μια περίοδο, που μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε μία έρευνα από το BuzzFeed και τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων, που εξέτασαν περίπου 2.100 αναφορές ύποπτων δραστηριοτήτων ή Suspicious Activity Reports (SAR), κυρίως για την περίοδο 2011-2017, για τις οποίες τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καταθέτουν στο Δίκτυο Αντιμετώπισης Χρηματοοικονομικών Εγκλημάτων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (FinCEN), όταν εντοπίζουν πιθανό ξέπλυμα χρήματος και άλλες ανάρμοστες πρακτικές.

Το δείγμα, επίσης, δεν είναι αντιπροσωπευτικό της συνολικής τραπεζικής δραστηριότητας. Σχεδόν οι μισές από τις συγκεκριμένες SAR, προέρχονται από την Deutsche Bank. Ωστόσο, τα ποσά και το μοτίβο αποτυχίας είναι συγκλονιστικά. Μόνο σε αυτό τον μικρό αριθμό αναφορών, κατεγράφησαν ροές κεφαλαίων ύψους 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, εκ των οποίων τα 1,3 τρισεκατομμύρια ήταν από την Deutsche Bank, που πιθανόν να προήλθαν από εγκληματική δραστηριότητα και οι φάκελοι FinCEN, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, όπως το έθεσε η Transparency International. Ξεκινάω με αυτό, γιατί δείχνει ότι καλή η νομοθεσία, αλλά ποιος ελέγχει πραγματικά και κυρίως, πώς λειτουργούν οι εποπτικές αρχές; Οι τράπεζες ερευνούν ελάχιστα και αργούν, χαρακτηριστικά. Τι πρέπει τουλάχιστον να αλλάξει; Πρέπει να γίνει ένα καλύτερο νομικό πλαίσιο, το οποίο να αποτρέπει, να εγκλωβίζει, τους παραβατικούς τραπεζίτες και άλλους παράγοντες, που διευκολύνουν ανάλογες δραστηριότητες. Αυτό επιδιώκει και η αυστηροποίηση της υπάρχουσας οδηγίας, με τις τροποποιήσεις που φέρνει. Πρέπει να αναθεωρηθεί ο τρόπος αντιμετώπισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, από πλευράς των αρμοδίων αξιωματούχων. Οι αστυνομικές δυνάμεις και οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές, δεν αντιμετωπίζουν απλώς δυσκολίες στη διασυνοριακή συνεργασία σε αυτό τον τομέα, αλλά πολλές φορές, ακόμα και εντός της ίδιας της ευρύτερης υπηρεσίας, υπάρχουν μονάδες οι οποίες δεν μοιράζονται πάντα τις πληροφορίες, τις οποίες διαθέτουν και αυτό θεωρητικά, έρχεται να αναβαθμίσει υιοθέτηση των τροποποιήσεων της νέας οδηγίας.

Τρίτον, πρέπει να υπάρξει ευρύτερη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ ρυθμιστικών και δικαστικών και αστυνομικών αρχών. Στην Ευρώπη περισσότερες από 50 αρχές εποπτεύουν το κυνήγι νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η ευρωπαϊκή επιτροπή θα προτείνει ενιαία εποπτική αρχή σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2021. Έχει ήδη καθυστερήσει πολύ.

Η οδηγία, παρόλο που δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα, εντούτοις αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και γι’ αυτό την υποστηρίζουμε. Επιφυλασσόμαστε επί της αρχής, αλλά γενικά την υποστηρίζουμε, αφού στην ουσία αναβαθμίζει και αυστηροποιεί τον υπάρχοντα ν.4557/2018, που είχαμε ψηφίσει επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Ο ν.4557/2018 υπενθυμίζω, ότι ψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία στις 26/7/2018 και η αλήθεια είναι, ότι ψηφίστηκε με καθυστέρηση, για την οποία η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ επικρίθηκε στη συζήτηση που έγινε. Καθυστέρηση όμως έχουμε και τώρα. Όπως αναφέρεται στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οδηγία 849/2015 εφαρμόζεται από τις 25 Ιουνίου 2015 και αρχικά, προοριζόταν να γίνει νόμος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως τις 26 Ιουνίου 2017. Ωστόσο, η προθεσμία αυτή παρατάθηκε περαιτέρω, με αρκετές τροποποιήσεις και ιδίως με την οδηγία 843/2018, η οποία έπρεπε να ενσωματωθεί πλήρως στο εθνικό δίκαιο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έως τις 10 Ιανουαρίου του 2020. Δεδομένης της ανάγκης να εφαρμοστούν επειγόντως μέτρα, που λαμβάνονται με σκοπό την ενίσχυση του καθεστώτος της Ένωσης, που έχει καθιερωθεί για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και έχοντας υπόψη, τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί από τα κράτη μέλη για τη γρήγορη μεταφορά της οδηγίας 849/2015 στο εθνικό δίκαιο, οι τροποποιήσεις στην οδηγία 849 θα πρέπει να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο έως τις 10 Ιανουαρίου 2020. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συγκροτήσουν μητρώο πραγματικών δικαιούχων, για εταιρικές και άλλες νομικές οντότητες, έως τις 10 Ιανουαρίου 2020 και για τα επιστεύματα και παρεμφερή νομικά πρόσωπα, έως τις 10 Μαρτίου 2020. Τα κεντρικά μητρώα θα πρέπει να διασυνδέονται μέσω της ευρωπαϊκής κεντρικής πλατφόρμας έως τις 10 Μαρτίου 2021. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν κεντρικούς αυτόματους μηχανισμούς, που θα επιτρέπουν την ταυτοποίηση των κατόχων τραπεζικών λογαριασμών, λογαριασμών πληρωμών και θυρίδων ασφαλείας έως τις 10 Σεπτεμβρίου 2020.

Αυτά επαναλαμβάνω τα λέει η επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Εμείς μπορούμε να καταλάβουμε, ότι ορισμένες οδηγίες χρειάζονται κάποιο χρόνο για τις τεχνικές και νομοθετικές ρυθμίσεις και την εναρμόνιση τους με την ελληνική νομοθεσία.

Έτσι όταν γίνεται ενσωμάτωση σε μία χώρα χρειάζεται, να προσέξουμε πολύ καλά, ώστε να προσαρμοστούν οι οδηγίες και να ενσωματωθούν στο Ελληνικό Κράτος δικαίου με τέτοιο τρόπο, που να μην δημιουργούν προβλήματα δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Εσείς όμως το «επιτελικό κράτος των αρίστων» για ποιο λόγο καθυστερήσατε;

Επιπλέον, σας είχαμε τονίσει, ότι κατά τη διάρκεια της συζήτησης ότι ορισμένες διατάξεις της Οδηγίας 843/2018, τις είχαμε ενσωματώσει στο ν.4557/2018. Χαρακτηριστικά αναφέρω από την ομιλία της κυρίας Παπανάτσιου, τέως τότε Υφυπουργού Οικονομικών, όπως ακριβώς η κυρία Παπανάτσιου, είπε τότε και στην Επιτροπή οι νομοτεχνικές βελτιώσεις σύνολο 63 έχουν, να κάνουν με τις τροποποιητικές της νέας Οδηγίας που ενσωματώνουμε ήδη από τώρα τα στοιχεία της, όπως ζητήθηκε από διάφορους εισηγητές. Έτσι ο αριθμός από τάδε έως τάδε είναι η καινούργια Οδηγία του 2018, που την  ενσωματώνουμε στην τωρινή Οδηγία.

Επίσης, με τις υπ” αριθμόν 8 έως 14, 16 και 42, λόγω της εξέλιξης αξιολόγησης από την ειδική ομάδα χρηματοοικονομικής δράσης ενσωματώνουμε και τις παρατηρήσεις από τη συνεργασία μας. Με τις νομοτεχνικές βελτιώσεις που κάνουμε εκτός από θέματα διατύπωσης και ερμηνείας εισάγουμε στοιχεία από τη νέα Οδηγία.

Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε -κλείνει η κυρία Παπανάτσιου,  τότε- ότι στο σημείο αυτό είμαστε αρκετά μπροστά. Άρα, παρόλη την κριτική που δεχθήκαμε τότε βρεθήκαμε στην ουσία ένα βήμα μπροστά.

Στο σημείο αυτό θα αναφερθώ και σε μια άλλη αμφιλεγόμενη έως σκανδαλώδη τροποποίηση, που είχατε κάνει. Την καταγγείλαμε τότε όχι μόνο εμείς, αλλά και οι αριστεροί «Financial times» που ανέδειξαν το θέμα. Ήταν η διάταξη που είχατε περάσει στην αλλαγή του ποινικού κώδικα, με την οποία επήλθε τροποποίηση της παραγράφου 5, του άρθρου 42, του ν.4557/2018. Η διάταξη ορίζει, ότι η δέσμευση προϊόντων, οικονομικών εγκλημάτων, λογαριασμών, κινητών, ακινήτων και λοιπά, την οποία διατάσσει η ελληνική αρχή καταπολέμησης νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, δεν μπορεί να διαρκεί πάνω από 18 μήνες.

Αυτό περάσατε ως τροπολογία και αυτό δεν ήταν κοινοτική Οδηγία ήταν πολιτική επιλογή δική σας, που αντίθετη στο πνεύμα του νόμου, τελείως αντίθετη από το πνεύμα του νόμου που είχαμε ψηφίσει.  Είχατε «κλείσει το μάτι» στη νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Δηλαδή, με την εν λόγω σκανδαλώδη διάταξη, ότι τα άτομα που είναι ύποπτα για εγκληματική απάτη και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποκτούν περιουσιακά στοιχεία, που είχαν δεσμευτεί -αν δεν οδηγηθούν σε δίκη- εντός των 18 μηνών. Και ποιοι ήταν οι ωφελούμενοι από την κίνηση αυτή; Εφοπλιστές, επιχειρηματίες, πρώην τραπεζίτες που ελέγχονται για απιστία και νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα. Ήταν αυτή η διάταξη στο πνεύμα του νόμου,  ή μήπως έχετε πλέον αναβαθμίσει σε τέτοιο βαθμό την ταχύτητα της απόδοσης της ελληνικής δικαιοσύνης, ώστε να δικαιολογείται η σπουδή σας για τους 18 μήνες; Τι έχει να πει γι’ αυτό η ελληνική αρχή καταπολέμησης νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες; Είναι σύμφωνα με τα θεσμοθετημένα από την ειδική ομάδα χρηματοοικονομικής δράσης για το ξέπλυμα χρήματος και την ομάδα κρατών κατά της διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης «Greco», που ορίζουν τα μετρητά και τα περιουσιακά στοιχεία που κατάσχονται, θα πρέπει να παραμένουν δεσμευμένα μέχρι να ολοκληρωθούν όλες οι δικαστικές διαδικασίες;

Για το συγκεκριμένο θέμα μάλιστα είχαμε κάνει και σχετική ερώτηση, αλλά ουδέποτε πήραμε απάντηση. Αν θέλετε να εναρμονιστείτε ουσιαστικά με το ενωσιακό δίκαιο αλλάξτε πάραυτα τη σκανδαλώδη αυτή διάταξη.

Υπάρχουν επίσης, άλλα δύο σημαντικά σημεία στα οποία είστε πλήρως ανακόλουθοι με την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας και τους κανόνες διαφάνειας που επιτάσσει. Το πρώτο, αφορά το ζήτημα της ονομαστικοποίησης των μετόχων στα εταιρικά σχήματα, όπου επιτάσσεται η ακριβής ταυτοποίηση των προσώπων για να μην επωφελούνται από την ανωνυμία. Πώς συνάδει αυτό με την άρνησή σας την ονομαστικοποίηση των μετοχών των εταιρειών των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης;

Το δεύτερο, αφορά τη νομική διασφάλιση και προστασία των καταγγελλόντων, ανεξάρτητα από την επιβεβαίωση ή όχι των καταγγελιών τους. Η οδηγία ενισχύει το θεσμικό πλαίσιο υποστήριξης των καταγγελλόντων. Μήπως σας θυμίζει αυτό κάτι, σε σχέση με τους προστατευόμενους μάρτυρες; Τελικά κύριοι της κυβέρνησης και της Νέας Δημοκρατίας, είστε φθηνοί στα πίτουρα και ακριβοί στο αλεύρι. Παριστάνετε τους γνήσιους ευρωπαίους, χωρίς να δέχεστε το ενωσιακό δίκαιο και την πλήρη εφαρμογή του, όταν πρόκειται να εξυπηρετήσετε εγχώρια συμφέροντα κολλητών και φίλων. Βγάλτε τη μάσκα του υποκριτή πριν σας τη βγάλει αργά η γρήγορα ο Ελληνικός λαός.».