Αναγκαία η παρέμβαση της πολιτείας για σωστή αντιπλημμυρική προστασία

Οι χρόνιες παθογένειες, όσον αφορά στην πρόληψη και αντιμετώπιση έκτακτων καιρικών φαινομένων, ή καταστροφών, αναλύθηκαν σε βάθος κατά τη σύσκεψη του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας Κυκλάδων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας και συνεννόησης όλων των συναρμόδιων φορέων, θεσμικών και εθελοντικών, ενόψει της χειμερινής και αντιπλημμυρικής περιόδου, συγκλήθηκε το Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας της Π.Ε. Κυκλάδων, υπό τον χωρικό Αντιπεριφερειάρχη και τον Προϊστάμενο της Δ/νσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Στη σύσκεψη, η οποία είχε πολύ μεγάλη συμμετοχή εκπροσώπων των προσκεκλημένων φορέων, διαφάνηκαν, για ακόμη μία φορά, οι χρόνιες παθογένειες που έχουν παρατηρηθεί τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως σε ό,τι αφορά στο πλαίσιο της προετοιμασίας και πρόληψης, όσο και σε θεσμικό επίπεδο, καθώς από το κεντρικό κράτος διαχρονικά υπάρχει έλλειψη κατανόησης της ιδιομορφίας και ιδιαιτερότητας του νησιωτικού χώρου, με αποτέλεσμα, ο όποιος κεντρικός σχεδιασμός να φέρνει επιπλέον «πονοκέφαλο» στις αρμόδιες τοπικές αρχές, όσον αφορά στην εφαρμογή του.

Συστάσεις προς τους Δήμους για σωστή ενημέρωση

Στο πλαίσιο της πρώτης ενημέρωσης, ο προϊστάμενος της Δ/νσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, κ. Θανάσης Δρόσος, ενημέρωσε τα μέλη του Συντονιστικού αναφορικά με το πώς «κύλησαν», τόσο η αντιπυρική περίοδος, όσο και η προηγούμενη αντιπλημμυρική περίοδος, χαρακτηρίζοντάς τις ομαλές, καθώς δεν διαπιστώθηκαν ιδιαίτερα σημαντικά φαινόμενα, πέραν της μεγάλης πυρκαγιάς της Πάρου.

Επιπλέον, ο κ. Δρόσος ενημέρωσε και προφορικά – πέραν των εγγράφων που έχουν αποσταλεί – τους εκπροσώπους των Δήμων, σχετικά με την ανάγκη επικαιροποίησης των τοπικών σχεδίων «ΔΑΡΔΑΝΟΣ», για την συντονισμένη απόκριση όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων.

Το υπηρεσιακό στέλεχος της ΠΝΑΙ, υπογράμμισε την αναγκαιότητα τα Γενικά Σχέδια αυτά να εξειδικεύονται ανάλογα με την επικινδυνότητα, τις ανάγκες, τους χώρους καταφυγής, τα τηλέφωνα επικοινωνίας των αρμοδίων, για τον κάθε Δήμο και το κάθε νησί. Η ανάγκη αυτή τονίστηκε δε, καθώς σε πολλές περιπτώσεις, σύμφωνα με τον κ. Δρόσο, τα σχέδια αυτά δεν επικαιροποιούνταν, ούτε εξειδικεύονταν σωστά, με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσκολίες, δεδομένου ότι όλες οι αρχές ανατρέχουν σε αυτά προκειμένου να ενημερωθούν σε περιπτώσεις κρίσης.

Ειδικότερα, σχετικά με τους χώρους καταφυγής, ο κ. Δρόσος σημείωσε, ότι θα πρέπει να είναι εναρμονισμένοι στο πλαίσιο του τύπου του έκτακτου συμβάντος που προβλέπει κάθε σχέδιο και όχι ίδιοι για όλα τα φαινόμενα.

Σε ισχύ οι πρώτες τριετείς συμβάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας

Στο πλαίσιο της ενημέρωσης σχετικά με τις ενέργειες της ΠΝΑΙ για την τρέχουσα αντιπλημμυρική περίοδο, ο ίδιος σημείωσε, ότι οι διαδικασίες έχουν ήδη ξεκινήσει από τον Αύγουστο.

Μάλιστα, βάσει ενημέρωσης και από στέλεχος της Τεχνικής Υπηρεσίας της ΠΝΑΙ, τα μέλη του Συντονιστικού ενημερώθηκαν ότι έχουν ήδη υπογραφεί ή υπογράφονται αυτές τις ημέρες οι τριετείς συμβάσεις με εργολάβους για την αντιπλημμυρική προστασία σε Σύρο, Τήνο, Μύκονο, Νάξο και Μικρές Κυκλάδες, ενώ σε ορίζοντα διμήνου, αναμένεται η υπογραφή των τριετών σε Άνδρο, Σίφνο, Σέριφο και Πάρο. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν και νησιά, όπως η Σαντορίνη, όπου η διαδικασία αναμένεται να καθυστερήσει κι άλλο, με την αρμόδια υπάλληλο της ΠΝΑΙ να αναφέρει ότι αυτές οι συμβάσεις απαιτούν την έγκριση  του Ελεγκτικού Συνεδρίου και ως εκ τούτου αποδεικνύονται χρονοβόρες.

Παρ’ όλα αυτά, και μετά από σχετικά ερωτήματα, διευκρινίστηκε τόσο από την υπάλληλο, όσο και από τον χωρικό Αντιπεριφερειάρχη, ότι κάθε Δήμος έχει τη δυνατότητα να παρέμβει με ίδια μέσα στον καθαρισμό ρεμάτων, όπου κρίνεται απόλυτα απαραίτητο έως και την υπογραφή των συμβάσεων, ενώ μπορούν να κινητοποιηθούν και οι εργολάβοι με τους οποίους διατηρεί συμβάσεις η ΠΝΑΙ ώστε να παρέμβουν σε σημεία που εμφανίζουν επικινδυνότητα, προκειμένου να υπάρχει σωστή προετοιμασία.

Ιδιαίτερη προσοχή σε φράγματα, ιρλανδικές διαβάσεις και αιφνίδιες πλημμύρες

Σχετικά με τους τομείς, όπου θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο πλαίσιο της πρόληψης για την αντιπλημμυρική περίοδο, ο κ. Δρόσος αναφέρθηκε πρωτίστως στις περιοχές όπου υπάρχουν ανάντη φράγματα, ήτοι σε Τήνο, Σέριφο, Σίφνο, Ίο και Αμοργό, καθώς στα κατάντη υπάρχουν κατοικημένες περιοχές, στις οποίες κατά καιρούς έχουν εμφανιστεί πλημμυρικά φαινόμενα. Τόνισε, ότι με ευθύνη του φορέα λειτουργίας του κάθε φράγματος οφείλει να υπάρχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης, αλλά και τακτικές συντηρήσεις, ενώ θα πρέπει να ελεγχθεί η κατάσταση των υπερχειλιστών των ταμιευτήρων και να υπάρχει συνεχής παρακολούθησή τους.

Υπενθύμισε μάλιστα τα προβλήματα που είχαν εκδηλωθεί το 2003 στην Ίο, στο φράγμα του Μυλπότα, αλλά και στη Σίφνο, στο φράγμα των Καμαρών.

Επίσης, προειδοποίησε για τον βασικό κίνδυνο, αυτό των αιφνίδιων πλημμυρών, όταν σε μικρό χρονικό διάστημα προκύπτει μεγάλο ύψος βροχής, συνιστώντας να γίνεται καθημερινός έλεγχος στα δελτία καιρού και στις προειδοποιήσεις που λαμβάνονται από την Γενική Γραμματεί Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ).

Επιπλέον, μετά και από επισήμανση του Περιφερειακού Διοικητή της Πυροσβεστικής για το Νότιο Αιγαίο, ο κ. Δρόσος ζήτησε να γίνει καταγραφή, να υπάρξει ιδιαίτερη σήμανση και να ενημερωθούν τα κατά τόπους κλιμάκια της ΕΛΑΣ, σχετικά με τις ιρλανδικές διαβάσεις, προκειμένου σε έντονα καιρικά φαινόμενα να επιβάλλεται απαγόρευση διέλευσης, προκειμένου να αποφεύγονται ατυχήματα ή και δυστυχήματα.

Τέλος, ο κ. Δρόσος ενημέρωσε, ότι με βάση τα στοιχεία από μελέτες που έχουν γίνει, με θέμα τα πλημμυρικά φαινόμενα στον Ελλαδικό χώρο, προκύπτει, ότι οι πλημμύρες συμβαίνουν σε μικρή απόσταση από την ακτή (0-5 χλμ), σε μικρά υψόμετρα (0-50μ) και σε λεκάνες μικρότερες των 100χλμ, αναφέροντας πως και οι τρεις αυτές παράμετροι έχουν εφαρμογή στον κυκλαδικό χώρο και γι’ αυτό και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στον ορισμό των χώρων καταφυγής.

Επιπλέον, ο κ. Δρόσος ενημέρωσε ότι το Μητρώο της ΠΝΑΙ για τα μηχανήματα έργου και τους εργολάβους, που κινητοποιούνται σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών λειτουργεί συνεχώς και εμπλουτίζεται.

Κάθε χρόνο η Περιφέρεια προχωρά σε σύναψη συμβάσεων με τους εργολάβους που δηλώνουν ενδιαφέρον, ωστόσο σε κάποια νησιά υπάρχει απουσία ενδιαφέροντος, όπως είναι η Μύκονος, η Κύθνος, η Ίος, η Φολέγανδρος και η Σίκινος, και σε άλλα ελάχιστο ενδιαφέρον όπως η Σαντορίνη και η Θηρασιά, με τον ίδιο να καλεί τους τοπικούς εργολάβους να δηλώσουν με μία απλή αίτηση την προθυμία τους να συμμετέχουν στο Μητρώο, υπενθυμίζοντας ότι σε περίπτωση που χρειαστεί η επέμβασή τους υπάρχει και η αντίστοιχη αποζημίωση.

Ελλιπής η κατάρτιση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης από τους Δήμους

Στη συνέχεια το λόγο έλαβε ο Περιφερειακός Διοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Νοτίου Αιγαίου, Αρχιπύραρχος Παναγιώτης Κοτρίδης, ο οποίος είχε ιδιαίτερα ενεργό συμμετοχή στο διάλογο του Συντονιστικού, με καίριες παρεμβάσεις.

Ο κ. Κοτρίδης αφού ευχαρίστησε για τη συνεργασία κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου τα μέλη του Συντονιστικού, επεσήμανε προς τους Δήμους, την ανάγκη τα σχέδια Πολιτικής Προστασίας, όπως ο «Ιόλαος» και ο «Δάρδανος», να επικαιροποιούνται και να περιέχουν αναλυτικές και σωστές πληροφορίες, προς χρήση των Σωμάτων Ασφαλείας και των συναρμόδιων Αρχών.

Όπως εξήγησε, για την αντιπυρική περίοδο, πολλά από τα σχέδια «Ιόλαος» που κατατέθηκαν από τους Δήμους, υπήρξαν σχεδόν άχρηστα για την Πυροσβεστική Υπηρεσία, καθώς δεν περιείχαν καμία εξειδικευμένη και ουσιαστική πληροφορία, ενώ αντίθετα ήταν σχεδόν αυτούσιο το περιεχόμενο του προτύπου που είχε αποσταλεί στους Δήμους μέσω της ΓΓΠΠ, με την προσθήκη μονάχα των στοιχείων επικοινωνίας του Δημάρχου και κάποιων Αντιδημάρχων. Μάλιστα σε σχετική ερώτηση του ίδιου προς τις υπηρεσίες των Δήμων, ενημερώθηκε πως αυτό συμβαίνει καθώς σε πολλούς Δήμους δεν υπάρχει ούτε αυτοτελές Γραφείο Πολιτικής Προστασίας, ούτε το απαραίτητο στελεχειακό δυναμικό, ώστε να αναλάβει την εξειδίκευσή τους.

Ο κ. Κοτρίδης υπογράμμισε, πως τα έργα για την αντιπλημμυρική περίοδο οφείλουν να υλοποιηθούν πριν να ξεκινήσουν τα έντονα φαινόμενα, όπως και να δηλωθούν χώροι καταφυγής κατάλληλοι για την περίοδο. Επιπλέον ζήτησε πέραν από την καταγραφή του πληθυσμού κάθε οικισμού, να καταγράφονται επίσης και τα συγκεκριμένα σημεία, όπου διαβιούν ηλικιωμένοι, ΑμεΑ και γενικότερα ευπαθείς ομάδες, ώστε να υπάρχει σωστή προτεραιοποίηση στο επιχειρησιακό κομμάτι, όπως επίσης να γίνει καταγραφή των μηχανημάτων και οχημάτων που διαθέτει κάθε Δήμος ή που βρίσκονται σε ετοιμότητα.

Συμβούλευσε δε, τα σχέδια να προβλέπουν το χείριστο σενάριο, ώστε να υπάρχει ετοιμότητα για κάθε περίπτωση.

Οι ενέργειες των Δήμων Σύρου-Ερμούπολης και Νάξου & ΜΚ

Όσον αφορά στην ενημέρωση, που παρείχαν οι Δήμοι προς το Συντονιστικό της ΠΝΑΙ, οι μόνοι που απάντησαν σχετικά με τις διαδικασίες προετοιμασίας, ήταν αυτοί της Σύρου και της Νάξου.

Πιο συγκεκριμένα, ο Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, κ. Νίκος Λειβαδάρας, ενημέρωσε πως προ 10ημέρου πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση του τοπικού συντονιστικού οργάνου (ΣΤΟ), παρουσία του κ. Δρόσου, ενώ ο αρμόδιος υπάλληλος του Δήμου, κ. Δημήτρης Σκουλάτος ενημέρωσε σχετικά με την επικαιροποίηση και εξειδίκευση των σχεδίων, που αναμένεται σε μερικές ημέρες, καθώς προστέθηκαν κάποια οχήματα, ενώ θα γίνουν αλλαγές και στους χώρους καταφυγής.

Όπως σημείωσε ο κ. Σκουλάτος, χώροι καταφυγής έχουν οριστεί σε Ερμούπολη και Άνω Σύρο, ενώ έχουν οριοθετηθεί και χώροι για μπάζα και φερτά υλικά.

Από τον κ. Δρόσο επισημάνθηκε, πως οι χώροι καταφυγής καλό θα είναι να βρίσκονται κοντά και σε περιοχές που εμφανίζουν συχνά πλημμυρικά φαινόμενα, όπως το Κίνι, η Βάρη, ο Φοίνικας κλπ, ενώ στην απάντηση του κ. Σκουλάτου, ότι σε πρώτη φάση θα χρησιμοποιηθούν οι δημοτικοί χώροι στα χωριά, εξήγησε, πως οι χώροι που θα προβλεφθούν θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες υποδομές, καθώς υπάρχει ενδεχόμενο η φιλοξενία να πρέπει να λάβει μακροχρόνιο χαρακτήρα, για διάστημα κάποιων εβδομάδων.  

Από το Δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, το αρμόδιο υπηρεσιακό στέλεχος, κ. Δημήτρης Γρυλλάκης, ανέφερε ότι υπάρχει η απαραίτητη προετοιμασία εκ μέρους του Δήμου, έχοντας προχωρήσει σε καθαρισμούς ρεμάτων και έχοντας μηχανήματα σε ετοιμότητα, ενώ έχουν σημανθεί και οι ιρλανδικές διαβάσεις.

«Αγκάθι» οι μεταφορές σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης

Αναφορά, με αφορμή παρέμβαση εκ μέρους του Αντιδημάρχου κ. Σάρδη από το Δήμο Κιμώλου, έγινε και στις δυσκολίες της μετακίνησης των κλιμακίων, ανάμεσα στα Κυκλαδονήσια.

Όπως ανέφερε ο Αρχιπύραρχος, κ. Κοτρίδης, οι μόνες δυνατότητες μετακίνησης που υπάρχουν αφορούν είτε σε σκάφος του Λιμενικού Σώματος, είτε πλοίου της γραμμής αν υπάρχει άμεση πρόσβαση. Συγκεκριμένα τα σκάφη του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., έχουν χωρητικότητα 4 ατόμων, η οποία όμως μειώνεται αν απαιτηθεί μεταφορά και εξοπλισμού, ενώ δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν, με ανέμους άνω των 6 μποφόρ.

Όπως ανέφερε ο κ. Κοτρίδης, δυστυχώς η νησιωτικότητα θέτει τροχοπέδη όσον αφορά στην άμεση παρέμβαση, τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι, τονίζοντας πως ζητήματα όπως αυτό θα τεθούν (ξανά) προς τη φυσική ηγεσία της Πυροσβεστικής στο πλαίσιο σύσκεψης που πραγματοποιείται σήμερα, Τρίτη στην Αθήνα.

Συνηγορώντας, και ο κ. Δρόσος επιβεβαίωσε, ότι πολύ συχνά και διαχρονικά, οι κρατικοί φορείς των Αθηνών αδυνατούν να κατανοήσουν τα πολλαπλά ζητήματα που τους μεταφέρονται, αναφορικά με την επικοινωνία των νησιών και τη νησιωτικότητα.

Επιτακτική η ανάγκη αλλαγής σε θεσμικό πλαίσιο

Από την πλευρά του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη δηλώθηκε απογοήτευση, όσον αφορά στην έλλειψη σωστής και οργανωμένης δουλειάς στον τομέα της πρόληψης και προετοιμασίας, εκ μέρους των Δήμων.

Αναγνώρισε τα διαχρονικά προβλήματα στη στελέχωση των βασικών υπηρεσιών των Δήμων, ενώ μίλησε για έλλειψη κουλτούρας πρόληψης σε επίπεδο χώρας, υπογραμμίζοντας πως μόνο με ισχυρή πολιτική βούληση μπορεί και οφείλει να αλλάξει η δομή όλου του συστήματος.

Ο ίδιος, εξήρε τις ενέργειες της ΠΝΑΙ, η οποία όπως υποστήριξε, έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας περισσότερα απ’ όσα κατάφεραν τις προηγούμενες δεκαετίες οι Δήμοι, που είχαν έως και το 2019 την ευθύνη των ρεμάτων, όσο και η πολιτεία, αναφερόμενος ενδεικτικά στην αγορά πυροσβεστικών οχημάτων για τα νησιά, την αγορά εξοπλισμού για τους εθελοντές και τις τριετείς συμβάσεις για την αντιπλημμυρική προστασία.

Υποστήριξε δε, ότι παλαιότερα δεν γινόταν καθόλου σωστός καθαρισμός των ρεμάτων από τους Δήμους, ενώ επιτρεπόταν από τις δημοτικές υπηρεσίες και η δόμηση πλησίον ρεμάτων.

Η τοποθέτηση του Αντιπεριφερειάρχη προκάλεσε την αντίδραση εκ μέρους του Δημάρχου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, ο οποίος τόνισε, ότι αυτή η περίοδος δεν ενδείκνυται για εμπρηστικές δηλώσεις, ενώ υπενθύμισε, πως μετά την ανάληψη της ευθύνης καθαρισμού ρεμάτων από την ΠΝΑΙ, οι Δήμοι συνεχίζουν να προχωρούν στον καθαρισμό μεγάλου μέρους των ρεμάτων κάθε νησιού. Επιπλέον, σημείωσε, ότι υπάρχει διαφορά στον τρόπο διαχείρισης του ζητήματος ανάμεσα στον πρώτο και το δεύτερο βαθμό αυτοδιοίκησης.

Παράλληλα, τοποθετήθηκε εκ μέρους του Δήμου Μήλου και ο Αντιδήμαρχος, κ. Φραγκίσκος Ζούλιας, ο οποίος αναγνώρισε εν μέρει δίκιο στα όσα είπε ο χωρικός Αντιπεριφερειάρχης, ωστόσο υπογράμμισε, ότι στους μεσαίους και μικρότερους Δήμους δεν υπάρχουν καν Γραφεία Πολιτικής Προστασίας και δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό λόγω υποστελέχωσης, προσθέτοντας, ότι δεν αποτελεί ολιγωρία η μη ορθή συμπλήρωση των σχεδίων ή οι όποιες ελλείψεις, αλλά αντικειμενική αδυναμία.

Σε αυτό, τόσο ο χωρικός Αντιπεριφερειάρχης, όσο και ο Περιφερειακός Διοικητής της Πυροσβεστικής, συνηγόρησαν, ώστε να υπάρξει πλήρης, αναλυτική και εμπεριστατωμένη καταγραφή των ζητημάτων που διαπιστώνει κάθε Δήμος και αυτά να μεταφερθούν στην ηγεσία του Υπ. Προστασίας του Πολίτη και του Υπ. Πολιτικής Προστασίας, τόσο γραπτώς, όσο και μέσω σύγκλησης τηλεδιάσκεψης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε να γίνουν πλήρως κατανοητά και αντιληπτά τα προβλήματα.

Μάλιστα, προτάθηκε τα Σχέδια Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών να συμπληρώνονται μέσω των υπηρεσιών των αρμόδιων Υπουργείων, ή να δίνεται η δυνατότητα να ανατίθενται σε εξειδικευμένους αναδόχους.

Από την πλευρά του ο κ. Κοτρίδης επανέλαβε, ότι τις παθογένειες που έχει εντοπίσει τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στη δράση της Πυροσβεστικής, όσον αφορά στην έλλειψη προσωπικού, στη μη στελέχωση των Γραφείων Πολιτικής Προστασίας, στην έλλειψη τρόπων μεταφοράς, θα τα θέσει προς τη φυσική ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος με ειδική παρουσίαση, αλλά και προτάσεις αντιμετώπισης, ώστε αυτά να μεταφερθούν και στην πολιτική ηγεσία.

Στην κατεύθυνση της ανάγκης αλλαγής του θεσμικού πλαισίου, ώστε να λαμβάνονται υπόψιν οι ιδιαιτερότητες των νησιών, συνηγόρησαν επίσης ο κ. Σκουλάτος και ο κ. Γρυλλάκης από Σύρο και Νάξο αντίστοιχα, παραθέτοντας παραδείγματα από τα συγκεκριμένα νησιά.

Από την άλλη πλευρά, ο κ. Δρόσος επέμεινε, πως πέραν των ζητημάτων που προκύπτουν από αντικειμενική αδυναμία των δημοτικών υπηρεσιών, θα πρέπει να υπάρξει εγρήγορση και ετοιμότητα σε απλούστερα ζητήματα, όπως επί παραδείγματι το αίτημα που είχε κάνει ο ίδιος, για καταγραφή των πλημμυρικών φαινομένων ανά περιοχή, σε βάθος 20ετίας, από κάθε Δήμο, ώστε να υπάρχει γνώση για στοχευμένη πρόληψη.