Τείχος προστασίας για τα "Σύρματα" της Μήλου

Στο άκουσμα της λέξης "Μήλος", αδιαμφισβήτητα στο μυαλό όλων έρχονται οι όμορφες παραλίες της, αλλά και η εικόνα με τα ιδιαίτερα χρωματιστά κτίσματα ή αλλιώς "Σύρματα" στην περιοχή Μανδράκια, που θεωρούνται σήμα κατατεθέν για το νησί.

Αρκετά χρόνια τώρα γίνεται προσπάθεια για να χαρακτηριστούν τα συγκεκριμένα κτίσματα ως διατηρητέα, με σκοπό να προστατευτούν από πιθανές παρεμβάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάστηκε και δημοσιεύτηκε από τον Δήμο Μήλου η αιτιολογική έκθεση, από το Τμήμα Διατηρητέων Κτηρίων και Φυσικού Κάλλους του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, για την έκδοση Υπουργικής Απόφασης, που αφορά στον χαρακτηρισμό ως διατηρητέων, 52 «Συρμάτων» και κτηρίων συνοδείας, αγνώστων ιδιοκτητών και στον καθορισμό ζώνης προστασίας και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών, που βρίσκονται στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμού περιοχή Μανδράκια, της δημοτικής ενότητας Τριοβάσαλου του Δήμου Μήλου.

Μ. Μικέλης: "Είναι κάτι που στολίζει το νησί μας και του δίνει κάτι ξεχωριστό, καθώς δεν υπάρχουν παντού"

Ο δήμαρχος Μήλου, Μανώλης Μικέλης μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για την προσπάθεια που καταβάλει ο Δήμος Μήλου για να ανακηρυχθούν ως διατηρητέα τα κτίσματα στα Μανδράκια. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι "προσπαθούμε να γίνει μία νομιμοποίηση των "Συρμάτων" και να φαίνονται οι κάτοχοι των κτισμάτων. Αυτό είναι κάτι που διαιωνίζεται. Τα "Σύρματα" είναι κάτι που στολίζει το νησί μας και του δίνει κάτι ξεχωριστό, καθώς δεν υπάρχουν παντού. Τα "Σύρματα" ήταν τα σπιτάκια που είχαν οι ψαράδες και έβαζαν τις βάρκες τους μέσα και τα δίχτυα τους. Πήραν την ονομασία τους πιθανόν από το σύρσιμο ή επειδή υπήρχαν τσιλιαδόροι οι οποίοι ειδοποιούσαν τους ψαράδες για την ύπαρξη κάποιου αστυνομικού. Μιλάμε για κτίσματα που φτάνουν σε ηλικία και τα 100 χρόνια. Η νομιμοποίηση θα πρέπει να γίνει γιατί θα πρέπει να είναι παραδοσιακά και διατηρητέα, όπως έχει ξεκινήσει η λογική τους γιατί είναι μία ατραξιόν και σήμα κατατεθέν για το νησί".

"Εμείς προσπαθούμε να νοικοκυρέψουμε κάποια πράγματα και να οριοθετήσουμε κάποια άλλα"

Αναφορικά με την εξέλιξη που υπάρχει, ο κ. Μικέλης τονίζει ότι "γύρω στο 2014 είχε γίνει μία προσπάθεια για τη νομιμοποίηση και το 2018 και τώρα γίνεται ξανά, για να δούμε αν θα καταφέρουμε να γίνει η νομιμοποίηση και να κρατηθεί ο χαρακτήρας τους και το χρώμα τους. Έχουν γίνει αυτοψίες και έχουν γίνει κάποιες κινήσεις, προκειμένου να προχωρήσουν οι διαδικασίες".

Για όσους μπορεί να χαρακτηρίζουν τα συγκεκριμένα κτίσματα ως αυθαίρετα, ο κ. Μικέλης λέει χαρακτηριστικά ότι "οι κακοήθειες υπάρχουν πάντα και γιατί το έκανες εσύ και δεν το έκανα εγώ, σαν τη παροιμία με την "κατσίκα του γείτονα". Εμείς προσπαθούμε να νοικοκυρέψουμε κάποια πράγματα και να οριοθετήσουμε κάποια άλλα και αυτός είναι ο σκοπός μας, αλλά εκεί θα βρούμε και αντιδράσεις αλλά και κάποιους να μας κατακρίνουν. Το ζήτημα είναι αν έχεις τη πυγμή να προχωρήσεις κάποια πράγματα και να δώσεις κάποιες λύσεις".

Τι είναι τα "Σύρματα"

Στην τοπική νησιωτική ορολογία «Σύρματα» ονομάζονται τα μονόχωρα κτίσματα, τα οποία απαντώνται μεμονωμένα ή σε σύνολα, συνήθως διατεταγμένα ακτινωτά επί του αιγιαλού ακολουθώντας το φυσικό ανάγλυφο, σε φυσικά προφυλαγμένους όρμους και χρησιμοποιούνταν για την φύλαξη των μικρών πλεούμενων (βάρκες) κατά την χειμερινή περίοδο αλλά και ως χώροι διαμονής το καλοκαίρι. Αρχικά ήταν ισόγεια και αργότερα σε κάποιες περιοχές προστέθηκε όροφος, όποτε οργανώθηκε η χρήση στο ισόγειο σε λεμβοστάσιο και κατοικία στον όροφο.

Προβάλλουν την σχέση του ανθρώπου με την θάλασσα και αποτυπώνουν μέσα από την χρήση τους, πως ο νησιώτης ψαράς συνδύαζε την εργασία του με τον χώρο διαμονής του, φυλάσσοντας το εργαλείο της δουλειάς του σχεδόν μέσα στο σπίτι του. Ο όρος προέκυψε από το ρήμα σύρω, καθώς οι ψαράδες έσερναν τις βάρκες τους μέσα στα κτίσματα για να τις προστατέψουν από τους ισχυρούς ανέμους. Απαντώνται κυρίως στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της νήσου Μήλου και λιγότερο στο νότιο και δυτικό, στις περιοχές: Αγ.Κωνσταντίνος, Αλογομάνδρα, Αρετή, Εμπουριός, Καμίνια, Μανδράκια, Μύτακας, Πάχαινα, Προβατάς, Σχοινωπή, Φυριπλάκα, Φυροπόταμος και στους παραδοσιακούς οικισμούς Κλήμα και Φουρκοβούνι. Από τις παραπάνω περιοχές διαπιστώθηκε ότι η περιοχή Μανδράκια, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της νήσου Μήλου και διοικητικά ανήκει στην Δημοτική ενότητα του Τριοβάσαλου, διατηρεί την αυθεντικότητα της και δεν έχει υποστεί πολλές και μη αναστρέψιμες επεμβάσεις γιαυτό επιλέχθηκε πιλοτικά να διατηρηθεί και να αναδειχθεί.

Καταγραφή και περιγραφή των "Συρμάτων"

Για την καταγραφή των «Συρμάτων» ακολουθήθηκε η γραμμική ακολουθία ενώ από το σύνολο των κτισμάτων που απαντώνται στην ακτογραμμή, τα κτίσματα που προτείνονται να χαρακτηριστούν ως διατηρητέα είναι 52 και αποτυπώνονται στο τοπογραφικό διάγραμμα του μηχανικού Ιωάννη Νίνου, ενώ υπάρχουν και λεπτομερείς περιγραφές, που συνοδεύουν την αιτιολογική έκθεση. Στις αναλυτικές περιγραφές των κτισμάτων το ενδιαφέρον εστιάζεται:

• στην χωροθέτηση του κτίσματος σε σχέση με τον φυσικό βράχο (υπόσκαφα, ημίχτιστα) και τον διαμορφωμένο περιβάλλοντα χώρο (λαξευμένες κλίμακες, προβλήτες) καθώς και η σχέση τους με τα όμορα κτίσματα.

• στην τυπολογία και τα μορφολογικά στοιχεία της χαρακτηριστικής θύρας εισόδου και στα επιμέρους κατασκευαστικά λειτουργικά στοιχεία (τρόπος ασφάλισης του «Σύρματος», ρυμούλκησης της βάρκας κτλ )

• στις επεμβάσεις, τις τυχόν προσθήκες και μορφολογικές αλλοιώσεις, την διατήρηση ή την αλλαγή χρήσης των κτισμάτων.

Τα συμπεράσματα από το υλικό

Από την αποτίμηση του υλικού διαπιστώνεται, ότι η περιοχή Μανδράκια, ο χαρακτήρας της οποίας είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων, διατηρεί την αυθεντικότητα της και δεν έχει υποστεί πολλές και μη αναστρέψιμες επεμβάσεις. Αποτελεί παράκτια περιοχή υψηλής επισκεψιμότητας και πόλο τουριστικής έλξης. Πολλά από τα «Σύρματα» διατηρούν την αρχική τους χρήση ως λεμβοστάσια ενώ λιγοστά έχουν αποκτήσει χρήση τουριστικού καταλύματος χωρίς να έχουν υποστεί μεγάλες μορφολογικές επεμβάσεις που αλλοιώνουν την εξωτερική τους μορφολογία και τυπολογία. Ενσωματώνουν στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς αποτυπωμένα στη χρήση και την ιδιαίτερη απόληξη στην αισθητική του τοπίου. Η χαρακτηριστική διάταξη των παραπάνω κτισμάτων με τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, η πλαστικότητα των διαμορφώσεων του περιβάλλοντος χώρου, καθώς και το ιδιαίτερο γεωλογικό περιβάλλον, όπου εντάσσονται αρμονικά, συνθέτουν ένα μοναδικό τοπίο, ιδιαίτερης αισθητικής, αρχιτεκτονικής και πολιτισμικής αξίας, μετατρέποντας εν τέλει το παραπάνω οικιστικό σύνολο σε σύμβολο αρχιτεκτονικής ταυτότητας και τοπόσημο της Μήλου, που πρέπει να διατηρηθεί αναλλοίωτο, να προστατευτεί από τυχόν μελλοντικές επεμβάσεις και να αναδειχθεί.

Η απόφαση του Υπουργείου

Το Τμήμα Διατηρητέων Κτηρίων της Δ/νσης Περιβάλλοντος της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, αφού εξέτασε τα στοιχεία που απεστάλησαν (φωτογραφίες, τοπογραφικό διάγραμμα κ.τ.λ.) και έπειτα από την διενέργεια αυτοψίας, προτείνει και εισηγείται την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος που αρμονικά συνυπάρχει, με την έκδοση Υπουργικής Απόφασης για τον χαρακτηρισμό ως διατηρητέων 52 «Συρμάτων» και κτηρίων συνοδείας, αγνώστων ιδιοκτητών, τον καθορισμό ζώνης προστασίας και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών, που βρίσκονται στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμού περιοχή Μανδράκια, της δημοτικής ενότητας Τριοβάσαλου του Δήμου Μήλου, επειδή αποτελούν ένα μοναδικό σύνολο, ιδιαίτερης αισθητικής, αρχιτεκτονικής και πολιτισμικής αξίας, σύμβολο αρχιτεκτονικής ταυτότητας και τοπόσημο της νήσου Μήλου.