Τι βλέπουν οι επιστήμονες στον βυθό της Σαντορίνης

Δεν βρισκόμαστε μπροστά στη δημιουργία νέου ηφαιστειακού κρατήρα, τόσο η Καμένη όσο και το Κολούμπο δεν εμπλέκονται στην παρούσα σεισμική δραστηριότητα, ξεκαθαρίζουν στην «Κ» οι σεισμολόγοι Δημήτρης Παπανικολάου και Κώστας Παπαζάχος.

Οι σεισμοί στη Σαντορίνη είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο, εξηγούν, τονίζοντας ότι εξετάζουν και αναλύουν δεδομένα διαρκώς. Και καταλήγουν ότι η σεισμική ακολουθία με υφέσεις και εξάρσεις μπορεί να διαρκέσει μήνες.

Τι ακριβώς είναι οι μαγματικές διαδικασίες;

Δημήτρης Παπανικολάου: Είναι η κίνηση του μάγματος όπως ξεκινάει στα 120 χιλιόμετρα βάθος, ανεβαίνει στον φλοιό, σε βάθος λιγότερο από 20 χιλιόμετρα από την επιφάνεια, και προσπαθεί να φτάσει μέχρι την επιφάνεια. Συνήθως βέβαια πολύ λίγα κομμάτια βγαίνουν στην επιφάνεια και δίνουν ηφαίστεια. Η πιθανότητα δημιουργίας ενός νέου ηφαιστείου είναι πολύ σπάνια.

Κώστας Παπαζάχος: Φανταστείτε ότι εμείς είμαστε ένα αυγό. Το τσόφλι του πάνω στο οποίο ζούμε είναι ο φλοιός του Αιγαίου και ας πούμε ότι μέσα στο ασπράδι σε πολλά σημεία υπάρχει ζεστό υλικό το οποίο θα ήθελε να φτάσει πάνω. Σε πολύ συγκεκριμένα σημεία το έχει καταφέρει και τα σημεία αυτά είναι τα ηφαίστεια. Αλλού όμως το τσόφλι είναι σκληρό και ανθεκτικό και αυτό το ζεστό υλικό δεν βρίσκει εύκολα δρόμο.

Υπάρχει περίπτωση να βρισκόμαστε μπροστά στη δημιουργία νέου ηφαιστειακού κρατήρα;

Δ. Π.: Η πιθανότητα να δούμε μια ηφαιστειακή έκρηξη δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Και τα δύο ηφαίστεια είναι ήρεμα. Υπήρξε μια μικρή δραστηριότητα το φθινόπωρο, που τελείωσε. Οσο για τη μαγματική διείσδυση, συμβαίνει σε βάθος μεγαλύτερο από 5 χιλιόμετρα. Εχει επιπτώσεις δηλαδή στους σεισμούς που ζούμε της τάξης των 4 με 5 Ρίχτερ, έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει το μεγαλύτερο ρήγμα που υπάρχει στην περιοχή, το ρήγμα της Ανύδρου, που μπορεί να δώσει σεισμό μεγέθους έως 6 Rίχτερ –εφόσον φυσικά ενεργοποιηθεί–, αλλά έως εκεί.

Τα περί νέου ηφαιστείου είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας σαν τον Πόλεμο των Αστρων. Κάποιοι έχουν μπερδέψει τις μαγματικές διεργασίες με την έξοδο του μάγματος στην επιφάνεια της γης, που μπορεί να δώσει ένα ηφαίστειο. Στην περιοχή που βρίσκεται κάτω από το νησάκι της Ανύδρου, όπου έχουν εντοπιστεί αυτές οι διεισδύσεις του μάγματος, δεν υπάρχει κανένα ηφαίστειο από πάνω. Το Κολούμπο από την περιοχή που είναι τώρα σε έξαρση απέχει πάνω από 10 χιλιόμετρα και στα 15-20 χιλιόμετρα είναι η Καμένη. Αρα, όποιοι ανακατεύουν το Κολούμπο και την Καμένη σε αυτή τη διεργασία κάνουν πολύ μεγάλο λάθος.

Κ. Π.: Σε καμία περίπτωση. Είναι σε πολύ μεγάλο βάθος οι σεισμοί που προκαλεί. Υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι που δεν έχει σπάσει και δεν μπορεί εύκολα να σπάσει. Οι σεισμοί που έχουμε είναι συνδυασμός μαγματικής διαδικασίας και τεκτονικής διαδικασίας.

Ωστόσο μιλήσατε για μαγματικές διεργασίες που έχουν σχέση με τους σεισμούς.

Δ. Π.: Είναι ένα πρωτοφανές φαινόμενο, δεν το έχουμε ξαναζήσει. Δεν έχει τύχει να ξαναζήσουμε τέτοια διείσδυση μάγματος που να μπορούμε να τη μετρήσουμε και να την παρακολουθήσουμε όπως το κάνουμε σε αυτή την περιοχή. Ηφαιστειακούς σεισμούς έχουμε πάρα πολλούς. Είχαμε και το 2011 και το φθινόπωρο που μας πέρασε. Τεκτονικούς σεισμούς η Ελλάδα έχει συνέχεια. Τώρα έχουμε ένα διαφορετικό φαινόμενο που μελετάμε, το οποίο έχει σχέση με τη διείσδυση του μάγματος και γι’ αυτό μιλάμε για τεκτονο-μαγματισμό. Αλλιώς θα μιλούσαμε για τεκτονο-ηφαιστειότητα.

Κ. Π.: Από στοιχεία που έχουμε αυτή τη στιγμή από τη σεισμική τομογραφία, σε βάθος περίπου 8-10 χιλιομέτρων, υπάρχει κοντά στην Ανυδρο τμήμα μαγματικού υλικού. Αυτό διεγέρθηκε από κάποια αιτία που δεν γνωρίζουμε και χτυπάει το τσόφλι. Αλλά δεν σημαίνει ότι στο συγκεκριμένο σημείο θα τα καταφέρει, γιατί ο φλοιός της Ανύδρου είναι ένας χοντρός φλοιός από πολύ σκληρά πετρώματα. Η διέγερση του μάγματος συνδυάζεται με τις τεκτονικές δυνάμεις που υπάρχουν στην περιοχή. Δηλαδή το μάγμα πιέζει τα ρήγματα και τα ρήγματα σπάνε. Κοιτάξτε, η επιτροπή εξετάζει και αναλύει δεδομένα, δεν κάνει εικασίες. Εχουμε σιγουρευτεί από σωρεία στοιχείων ότι αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ανυδρο. Η πίεση από κάτω δημιουργεί μια μετακίνηση, μια ανύψωση και μια αλλαγή της κλίσης.

Εχουν παρατηρηθεί παραμορφώσεις του εδάφους; Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό;

Δ. Π.: Εχουμε μια ανύψωση της καλντέρας που φτάνει τα 4 εκατοστά. Το 2011 που συνέβη το ίδιο ήταν 50 εκατοστά και μας ανησύχησε. Τότε το φαινόμενο είχε μεγάλη διάρκεια και ήταν έντονο, αλλά δεν έδωσε καμία ηφαιστειακή έκρηξη. Τότε 50 εκατοστά, τώρα 4. Καταλαβαίνετε πόσο μικρότερης σημασίας είναι το γεγονός. Ολα αυτά θα είχαν σημασία αν είχαμε ακόμη σεισμούς κάτω από την καλντέρα, όπως είχαμε για 2-3 μήνες. Αλλά τώρα δεν έχουμε.

Κ. Π.: Εχουμε δει μια παραμόρφωση στην περιοχή της Σαντορίνης που προσπαθούμε να καταλάβουμε πού οφείλεται και τι συνέπειες μπορεί να έχει. Σαν να υπάρχει ένα αόρατο χέρι που τεντώνει το νησί. Συνδέεται με τη σεισμική δραστηριότητα στην Ανυδρο. Δεν το ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί. Είναι πάρα πολύ νωρίς.

Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Δ. Π.: Αυτή τη στιγμή το ζητούμενο είναι για πόσο καιρό ακόμη θα συνεχίσει η πίεση από το μάγμα να δημιουργεί τους μικρούς-μέτριους σεισμούς της τάξεως των 5 Ρίχτερ. Αυτό μπορεί να διαρκέσει καιρό ακόμη και μπορεί μερικές μέρες να δείχνει ύφεση και μετά να επανέρχεται. Αν τυχόν σπάσει και το ρήγμα της Ανύδρου που είναι δίπλα στα άλλα ρήγματα που ήδη έχουν σπάσει, θα δώσει σεισμό μεγέθους 6, ίσως και 6,1 Ρίχτερ.

Κ. Π.: Ξέρουμε ότι πρόκειται για σεισμούς που προέρχονται από συνδυασμούς τεκτονικής και μαγματικής δράσης. Θα κρατήσει σημαντικό χρονικό διάστημα με εξάρσεις και υφέσεις, αλλά μειώνεται η πιθανότητα να έχουμε κάποιον πολύ ισχυρό σεισμό. Δεν ξέρουμε αν κάποιο γειτονικό ρήγμα είναι ώριμο και μπορεί να κάνει μεγαλύτερο σεισμό. Εχουμε εξετάσει και αυτά τα σενάρια. Αλλά δεν έχει και τόση σημασία γιατί η εθνική μας πολιτική δεν βασίζεται στην πρόγνωση των σεισμών.

Πηγή: kathimerini.gr