Αναπτυξιακός προσανατολισμός Νοτίου Αιγαίου

Με συγκροτημένο βηματισμό και σαφές πλάνο δράσεων για την εφαρμογή μίας αναπτυξιακής πολιτικής στο Νότιο Αιγαίο προχωρά η Περιφερειακή Αρχή στην υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου, του οποίου η επικαιροποίηση εγκρίνεται σήμερα από το περιφερειακό συμβούλιο που συνεδριάζει στην Αστυπάλαια.

Πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, αδυναμίες και ευκαιρίες για τον ιδιαίτερο χώρο του Νοτίου Αιγαίου συνθέτουν ένα πολυσέλιδο κείμενο που έχουν στη διάθεσή τους οι περιφερειακοί σύμβουλοι, το οποίο αποτελεί επί της ουσίας τη βασική κατευθυντήρια γραμμή που ακολουθεί η Περιφέρεια προκειμένου να αναπτύξει τα νησιωτικά συμπλέγματα των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις δυσκολίες.

Όπως είχε καταστεί γνωστό προ ημερών εκ μέρους του αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων, Γιώργου Λεονταρίτη, υπήρξαν “ιδιαίτερα γόνιμες” οι δύο συνεδριάσεις που πραγματοποιήθηκαν με τηλεδιάσκεψη σε Σύρο και Ρόδο μεταξύ των μελών της Επιτροπής Παραλαβής και Παρακολούθησης και της Ομάδας Έργου, υπό την προεδρία του, με αντικείμενο την επικαιροποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού και ειδικότερα την κατάρτιση του επιχειρησιακού προγράμματος προκειμένου να προσδιοριστεί η στρατηγική που ακολουθεί η Περιφέρεια στην τρέχουσα αυτοδιοικητική θητεία. Στις εν λόγω συνεδριάσεις συμμετείχαν πέραν των υπηρεσιακών στελεχών και πολιτικά πρόσωπα της Περιφέρειας όπως οι αντιπεριφερειάρχες και εκπρόσωποι του συνόλου των περιφερειακών παρατάξεων ενώ υπήρξαν και εκπρόσωποι της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου.

Σύμφωνα με όσα είχε δηλώσει μετά το πέρας των σχετικών εργασιών ο κ. Λεονταρίτης, “Επεξεργαζόμαστε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο με δράσεις και προτάσεις σε όλους τους αναπτυξιακούς τομείς, τη διοικητική συγκρότηση, την οικονομική αυτοτέλεια με στόχο την προσαρμογή της Περιφέρειας στις σημερινές και αυριανές ανάγκες. Με κεντρικό άξονα την υιοθέτηση μιας βιώσιμης στρατηγικής ανάπτυξης στον τομέα του τουρισμού προσδοκούμε να καταστήσουμε το Νότιο Αιγαίο στους κορυφαίους παγκόσμιους προορισμούς. Είμαι βέβαιος ότι με τη συνέργεια όλων θα πετύχουμε το στόχο μας”.

Κρίνεται αναγκαίο να τονισθεί πως, κατόπιν της σημερινής έγκρισης του στρατηγικού σχεδίου από το σώμα του περιφερειακού συμβουλίου μέσω της απόφασης της Εκτελεστικής Επιτροπής, θα ακολουθήσει η ανάρτησή του στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας προκειμένου να ξεκινήσει η απαιτούμενη διαβούλευση ενώ στη συνέχεια θα συνέλθει σε συνεδρίαση για τη σχετική γνωμοδότηση η περιφερειακή επιτροπή διαβούλευσης του Νοτίου Αιγαίου. Παρακάτω γίνεται επιλεκτική αναφορά σε σημαντικά κομμάτια – προτάσεις του περιεχομένου του στρατηγικού σχεδιασμού που συνδέονται με την ενίσχυση των πεδίων του τουρισμού, της ενέργειας, του περιβάλλοντος, των υδάτινων πόρων, του πολιτισμού, των μεταφορών αλλά και την υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού της Περιφέρειας.

Βασικό ζήτημα οι μεταφορές

Ένα εκ των σοβαρών ζητημάτων που απασχολεί σταθερά το νησιώτικο χώρο κι ως εκ τούτου την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι οι μεταφορές. Η γεωγραφική ιδιομορφία όπως διαπιστώνεται εκ νέου στο περιεχόμενο του στρατηγικού σχεδιασμού “γεννά” πολλά προβλήματα όπως απομόνωση αλλά και τεράστιες δυσκολίες σε επίπεδο μετακινήσεων, μα και ανάπτυξης των νησιών. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται μεταξύ άλλων, “οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, που διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό, διασπορά και ποικιλία νησιών της Ελλάδας”. Αναφορικά με το σύνολο των καταγεγραμμένων και πολυσυζητημένων δυσκολιών που προκύπτουν από την ιδιαίτερη γεωγραφική φυσιογνωμία της, υπάρχει “μεγάλος αριθμός άγονων γραμμών, τον οποίο συμπληρώνουν οι λοιπές ακτοπλοϊκές και εναέριες συνδέσεις, με τα γνωστά προβλήματα και τις δυσχέρειες πρόσβασης και διασύνδεσης”. Έτσι, υπογραμμίζεται πως, “η καθιέρωση ενός συστήματος Διανησιωτικών Συνδέσεων, απαιτεί τόσο συγκοινωνιακές όσο και αναπτυξιακές μελέτες. (...) Τα οφέλη από την εκπόνηση ενός τέτοιου σχεδίου ποικίλουν και ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής: α. Συνδυασμός μετακινήσεων με ανταποκρίσεις όλων των μεταφορικών μέσων (αεροπλάνα – υδροπλάνα – πλοία κορμού), β. Ουσιαστική Επιμήκυνση της Τουριστικής Περιόδου καθώς δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να επιλέγουν ως προορισμούς τα νησιά και κατά τους χειμερινούς μήνες όπου τα δρομολόγια των επιβατικών πλοίων μειώνονται. Επιπρόσθετα επιτυγχάνεται η άμεση διασύνδεση μεταξύ κοντινών νησιών που ως τώρα δεν υπήρχε και προσφέρεται η δυνατότητα του “City Break”. γ. Αξιοποίηση των αεροδρομίων της Περιφέρειας από τα γειτονικά νησιά. (...) δ. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ανά νησί αλλά και συνολικά της Περιφέρειας. ε. Έλεγχος επιπτώσεων μείωσης των δρομολογίων κατά τους χειμερινούς μήνες και αύξηση ενδοεπικοινωνίας από τα μικρά στα μεγαλύτερα νησιά. στ. Βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών (ασθενείς κτλ) στους νησιώτες αλλά και προς τους επισκέπτες μειώνοντας έτσι το χρηματικό αλλά και το κόστος σε χρόνο για την μετάβαση στα μεγαλύτερα νησιά και τις παρεχόμενες υπηρεσίες (...)”.

Οικονομικός “πυλώνας” ο Τουρισμός

Στην ενότητα του Τριτογενούς τομέα δίνεται έμφαση στο πεδίο του Τουρισμού, δεδομένου ότι για το Νότιο Αιγαίο αξιολογείται ως η βασική οικονομική δραστηριότητα. Στον τουριστικό τομέα, ο οποίος μοιραία εισπράττει συνέπειες που προκαλεί η νησιωτικότητα, η Περιφέρεια αξιολογεί πως με συγκεκριμένες δράσεις μπορούν να αντιμετωπισθούν αρκετά εμπόδια, υπό την προϋπόθεση οι εν λόγω δράσεις να έχουν τους παρακάτω σκοπούς: α. Την ειδική προβολή με στόχο την προσέλκυση τουριστών όλο το χρόνο, η οποία θα πραγματοποιηθεί μέσω της εστίασης σε ειδικές ομάδες-αγορές (niche markets) όπως π.χ. οι φυσιολάτρες, οι αναρριχητές, κ.ά., β. Τη μεγιστοποίηση της χρήσης εφαρμογών e-tourism και των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης, γ. Την καλύτερη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων με τη δημιουργία ΣΔΙΤ, την εκμετάλλευση νέων εργαλείων χρηματοδότησης (π.χ. το πλαίσιο fast track), την ανταλλαγή απόψεων κ.ά., δ. Την ενίσχυση τουριστικών επιχειρήσεων με αναπτυξιακά κίνητρα, ε. Την ορθολογική διαχείριση του θέματος της τουριστικής κατοικίας, στ. Τον ανασχεδιασμό του συστήματος μεταφορών και την αναθεώρηση του συστήματος τιμολόγησης των μεταφορικών υπηρεσιών (θαλάσσιων, αεροπορικών, ενδονησιωτικών, κ.λπ.), ζ. Την καθιέρωση μέτρων για την ενίσχυση του τουρισμού κρουαζιέρας και ιστιοπλοΐας/yachting, η. Την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος (φυσικού και δομημένου) και των τοπίων ιδιαίτερου κάλλους, θ. Την έγκαιρη αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και απειλών, ι. Την αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης και την βελτίωση της τουριστικής κατάρτισης, κ. Την ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού που βασίζονται στην φυσιολατρία και τον πολιτισμό, λ. Την ενίσχυση της προβολής των προϊόντων ΠΟΠ και των εστιατορίων για την ενίσχυση του γαστρονομικού τουρισμού, μ. Την ενίσχυση του τουρισμού MICE με έμφαση στα επιστημονικά συνέδρια και στα θερινά σχολεία (...)”.

Ενεργειακή επάρκεια και ΑΠΕ

Στις προτεραιότητες της Περιφέρειας έχει τεθεί και το ζήτημα της απόκτησης ενεργειακής επάρκειας μέσω και της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, γεωθερμία) βάσει του ότι ο αιγαιακός χώρος διαθέτει όλες τις δυνατότητες προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αν και εγείρεται προβληματισμός σχετικά με τις δυσκολίες της γεωγραφικής ασυνέχειας και του κόστους που απαιτούν οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας προκειμένου να αξιοποιηθούν, ωστόσο, η ΠΝΑΙ για την επίτευξη ενεργειακής επάρκειας/αυτοτέλειας καταγράφει ως δράσεις που πρέπει να προωθηθούν τις εξής: α. Απόδοση προτεραιότητας στην εφαρμογή του σχεδιασμού της ΔΕΗ για τα νησιά, με στόχο τη μείωση του χρόνου ολοκλήρωσης των διαδικασιών για την κάλυψη προγραμματισμένων ενισχύσεων και επεκτάσεων υφιστάμενων σταθμών, την κατασκευή νέων σταθμών και την υλοποίηση των διασυνδέσεων με το ηπειρωτικό σύστημα, β. Αξιοποίηση του υψηλού αιολικού δυναμικού των νησιών, μέσα στα πλαίσια των περιορισμών που τίθενται για τη διατήρηση του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος των νησιών. Υπολογίζεται ότι η αναμενόμενη αύξηση των επενδύσεων σε αιολικά πάρκα, θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια, καθώς και την αύξηση του συνολικού όγκου των επενδύσεων, γ. Γενικά η ενσωμάτωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στην ενεργειακή πολιτική, κρίνεται απαραίτητη και προϋποθέτει την ανάληψη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών δεσμεύσεων. (...), δ. Περαιτέρω ενίσχυση εγκατάστασης μονάδων παραγωγής ρεύματος από ηλιακή ενέργεια, ιδίως στα μικρά νησιά. ε. Επιδίωξη της Ενεργειακής Αυτονομίας, ιδίως στα Μικρά Νησιά. (...) ε. Εξασφάλιση της κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των μελλοντικών ΒΕΠΕ, με έγκαιρη ενημέρωση του φορέα ευθύνης του ενεργειακού προγραμματισμού, στ. Εφαρμογή προγραμμάτων περιβαλλοντικής ενημέρωσης για τους κατοίκους των νησιών, με έμφαση στις νέες ενεργειακές τεχνολογίες και στα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης που ακολουθεί η ΔΕΗ. (...)”.

Διαχείριση υδάτινων πόρων

Σαφές είναι το πλάνο σχετικά και με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με φόντο τις αυξημένες ανάγκες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σε νερό, οι οποίες σήμερα καλύπτονται εν μέρει από γεωτρήσεις εκμετάλλευσης του υπόγειου δυναμικού, πηγές αποστράγγισης των υπογείων υδροφορέων, λιμνοδεξαμενές, φράγματα και εγκαταστάσεις αφαλάτωσης. “Η πολιτική διαχείρισης των υδατικών πόρων πρέπει να λάβει υπόψη το περιορισμένο δυναμικό, τον μεγάλο κίνδυνο υφαλμύρινσης των υπόγειων υδάτων, την υψηλή ζήτηση σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο και το μεγάλο κόστος των απαιτούμενων έργων ειδικού τύπου” σημειώνεται μεταξύ άλλων στο περιεχόμενο του στρατηγικού σχεδιασμού και υπογραμμίζεται παράλληλα πως, “Το πρόβλημα της περιορισμένης παροχής υδάτινων πόρων, αλλά και της εξάντλησής τους, κυρίως κατά την τουριστική περίοδο, μπορεί να αντιμετωπισθεί με διαφόρους τρόπους καλύτερης διαχείρισης. Κατ’ αρχήν, με την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του αποθέματος και κατ’ επέκταση με αύξηση της απόδοσης των φυσικών πόρων ενός οριοθετημένου οικοσυστήματος, λόγω της βελτίωσης της τεχνολογίας διαχείρισης και χρήσης των τοπικών πόρων και φυσικά, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση.(...) Για το σκοπό αυτό απαιτούνται ειδικές μελέτες και παρεμβάσεις για ολοκληρωμένες λύσεις, σύμφωνα και με τη διεθνή εμπειρία, οι οποίες συνδυάζουν μια σειρά από ενέργειες τόσο στη συλλογή και αποθήκευση του νερού (λιμνοδεξαμενές, μονάδες αφαλάτωσης, μεταφορά με υδροφόρα πλοία κ.ά.), όσο και στη διανομή και χρήση του (αναβάθμιση δικτύων διανομής, ιδιωτικές ομβροδεξαμενές, εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων – αναδασώσεις, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, εναλλακτικές μέθοδοι καλλιέργειας μικρότερων υδατικών απαιτήσεων, ευαισθητοποίηση κοινού κ.λπ.).

Ανάπτυξη πολιτιστικού χαρακτήρα

Ειδική αναφορά πραγματοποιείται και για το πεδίο του Πολιτισμού, όπου με δεδομένη τη δυσκολία εξαιτίας της νησιωτικότητας, προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τομέα, οι οποίες θα έχουν ως σκοπό τα παρακάτω: α. Την αποτελεσματικότερη προώθηση της ταυτότητας κάθε νησιού σύμφωνα με τα διαφορετικά πολιτισμικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του (με βάση διαφορετικές «ταχύτητες τουριστικής ανάπτυξης»), β. Τη χρήση καινοτόμων μέσων ανάδειξης των πολιτιστικών πόρων (δημιουργία καινοτομικών μουσείων ή εφαρμογών και θεματικών πάρκων), γ. Την ενίσχυση της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας με την ίδρυση ή τη βελτίωση των σχολών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, δ. Την ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού που βασίζονται στην φυσιολατρία και τον πολιτισμό, ε. Τη βελτίωση της δικτύωσης μεταξύ των νησιών για την ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων και δράσεών τους (πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυο εκδηλώσεων μεγάλης κλίμακας, δίκτυο μουσείων).

Δευτερογενής τομέας. Στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Ο Δευτερογενής Τομέας στο Νότιο Αιγαίο σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του στρατηγικού σχεδιασμού, “χαρακτηρίζεται από τη λειτουργία σημαντικού αριθμού μικρομεσαίων κυρίως επιχειρήσεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και στη στήριξη άλλων βασικών τομέων όπως ο τουρισμός, οι κατασκευές και ο πρωτογενής τομέας”. Βάσει των παραπάνω, οι κύριες προτάσεις που μπορούν να διατυπωθούν για την ανάπτυξη της μεταποίησης στο δεδομένο νησιωτικό περιβάλλον είναι οι ακόλουθες: α. Η δημιουργία Οργανωμένων Χώρων Υποδοχής βιοτεχνικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων (ΒΕΠΕ, ΒΙΟΠΑ, Επιχειρηματικά Πάρκα) όπως προβλέπεται και από το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού για το Νότιο Αιγαίο, β. Η Προώθηση της Έρευνας της Τεχνολογίας και της Καινοτομίας (Δημιουργία Ειδικού Cluster, λειτουργία Επιστημονικού Πάρκου κ.τ.λ.). (...), γ. Η Ενίσχυση του κλάδου Τροφίμων και Ποτών σε σύνδεση με τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα (Δημιουργία Cluster και προώθηση Logistics Management). Προώθηση σε Προϊόντα Π.Ο.Π., δ. Ενίσχυση Δραστηριοτήτων σχετικών με τη διαχείριση & επεξεργασία απορριμμάτων (Πράσινες Τεχνολογίες), ε. Ενίσχυση του Ναυπηγοεπισκευαστικού Κλάδου (και στον Τομέα των μικρών σκαφών), στ. Μεταποίηση Τυποποίηση Αγροτικών Προϊόντων.

Δυσκολίες και προβλήματα για το προσωπικό

Η νησιωτική φύση της Περιφέρειας επηρεάζει και τις δυνατότητες αντιμετώπισης της υποστελέχωσης, ενός μείζονος προβλήματος το οποίο έχει συζητηθεί πολλάκις σε δημόσιες συνεδριάσεις. Όπως επισημαίνεται στον στρατηγικό σχεδιασμό μεταξύ άλλων, “Είναι πρόδηλο ότι ο ορθός τρόπος επίλυσης του προβλήματος της υποστελέχωσης είναι η αύξηση του προσωπικού της Περιφέρειας, κάτι που όμως δεν είναι εύκολο, δεδομένων των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στις προσλήψεις προσωπικού των δημοσίων υπηρεσιών στα πλαίσια του Προγράμματος Στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας. Μέχρι σήμερα ακολουθείται η πρακτική πρόσληψης προσωπικού ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (...) αλλά το πρόβλημα της λύσης αυτής είναι ότι ενώ προσλαμβάνονται πολύ ικανά στελέχη, που συνδράμουν αποφασιστικά στη λειτουργία της Περιφέρειας, καλούνται να αποχωρήσουν λόγω λήξης της συμβατικής σχέσης τους, μόλις εξοικειωθούν με το αντικείμενο της απασχόλησης τους. Η δε νομοθετικά προβλεπόμενη αδυναμία τους να συμμετέχουν εκ νέου στην επόμενη διαδικασία πρόσληψης τέτοιου προσωπικού ουσιαστικά οδηγεί στην πρόσληψη νέων στελεχών, που με τη σειρά τους, μόλις εξοικειωθούν με το ανατεθέν σε αυτά αντικείμενο καλούνται να αποχωρήσουν. (...). Ανάλογο είναι το πρόβλημα που δημιουργείται και με τα προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας ή παροχής κοινωφελούς εργασίας, διάρκειας πέντε ή οκτώ μηνών, που υλοποιεί ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού”. (...) Συμπληρωματικά, σημειώνεται δε, πως, “Εκτός από την ποσοτική/αριθμητική διάσταση του προβλήματος της στελέχωσης της Περιφέρειας, υπάρχει και η ποιοτική, ήτοι αυτή που αφορά το περιεχόμενο των γνώσεων, των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των στελεχών και των υπαλλήλων που υπηρετούν στο Νότιο Αιγαίο. (...) Έτσι, είναι απαραίτητη η επικαιροποίηση και συμπλήρωση των γνώσεων τους, μέσω δράσεων επιμόρφωσης και κατάρτισης, είτε σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης είτε μέσω σχημάτων που μπορεί να δημιουργήσει η Περιφέρεια σε τοπικό επίπεδο, αξιοποιώντας φορείς που δραστηριοποιούνται σε αυτό το πεδίο, συμπεριλαμβανομένου του ΚΕΚ «Γ. Γεννηματάς» (...)”.