Βιώσιμη ανάπτυξη και υποδομές

Το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΠΠΑ) της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου έχει αντικείμενο τον μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό προγραμματισμό και την αξιοποίηση των εθνικών πόρων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων με βάση τις ανάγκες που προκύπτουν “για την παραγωγική ανάταξη, την ισόρροπη ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή της Περιφέρειας”.

Τα παραπάνω τονίζονται προλογικά στο κείμενο της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης, το οποίο τέθηκε σε διαβούλευση από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας και αφορά στην αξιοποίηση των εθνικών πόρων κατά την περίοδο 2021 – 2025.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου διαβούλευσης, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, καλεί τους πολίτες, τις ενώσεις πολιτών, τους τοπικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς της Περιφέρειας, τους Δήμους, καθώς και τους λοιπούς υπηρεσιακούς παράγοντες για την υποβολή προτάσεων. Η διατύπωση απόψεων μπορεί να γίνει εγγράφως ή ηλεκτρονικά στη διεύθυνση sec.dipa@prv.ypeka.gr(link sends e-mail), μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την ανάρτηση στην ιστοσελίδα (pepna.gr), που βρίσκεται όλο το κείμενο.

Αξίζει να σημειωθεί πως, το ποσό που έχει κατανεμηθεί στην Περιφέρεια για το ΠΠΑ ανέρχεται αρχικά σε 91 εκ. ευρώ και οι αναπτυξιακοί στόχοι του Προγράμματος αναπτύσσονται σε τέσσερις πυλώνες: Πράσινη Ανάπτυξη. Κοινωνική Ανάπτυξη. Ανάπτυξη Υποδομών. Εξωστρέφεια.

Ειδικότερα, με βάση το Ν. 4635/2019 “Επενδύω στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις”, που τέθηκε σε ισχύ στις 30/10/2019, από το έτος 2021 και μετά, ο προγραμματισμός του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) θα πραγματοποιείται σε μεσοπρόθεσμη βάση μέσω του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ), το οποίο θα αναλύεται τόσο σε Περιφερειακά, όσο και Τομεακά Προγράμματα Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με όσα διευκρινίζονται στο προς διαβούλευση κείμενο, “Τα Περιφερειακά Προγράμματα του ΕΠΑ, απαιτείται να υποβληθούν σε διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, σύμφωνα με την Υ.Α. ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/2006 (ΦΕΚ 1225/Β/5.9.2006), όπως αυτή έχει τροποποιηθεί με την Υ.Α. οικ. 40238/2017 (ΦΕΚ 3759/Β/25.10.2017) και ισχύει, με στόχο την εκ των προτέρων εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή τους, όπως επίσης και για την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στην διαδικασία προγραμματισμού. Ο απώτερος στόχος της οικονομικής πολιτικής της ΠΝΑΙ, είναι η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας, η πληρέστερη δυνατή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος σε αυτή. Για την επίτευξη των παραπάνω, απαιτείται σταδιακή αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της οικονομίας, που να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας απέναντι σε μεγάλες προκλήσεις και απροσδόκητες εξελίξεις”.

Παρακάτω ακολουθούν σημαντικά τμήματα του κειμένου που έχει τεθεί προς διαβούλευση σχετικά με τους στρατηγικούς στόχους της Περιφέρειας, με τους σκοπούς του Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης, καθώς και με τις ενδεικτικές δράσεις για έργα και μελέτες μέσω της ανωτέρω χρηματοδότησης.

Στρατηγικοί στόχοι της Περιφέρειας για την περίοδο 2021 – 2025

Ο απώτερος στόχος της οικονομικής πολιτικής της ΠΝΑΙ είναι η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας, η πληρέστερη δυνατή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος σε αυτή. Για την επίτευξη των παραπάνω, απαιτείται σταδιακή αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της οικονομίας, που να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας απέναντι σε μεγάλες προκλήσεις και απροσδόκητες εξελίξεις. Σε αυτό το πλαίσιο, κατά τον σχεδιασμό του Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης ελήφθησαν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, οι ανάγκες που υπάρχουν και πρέπει να καλυφθούν, καθώς επίσης και οι προοπτικές ανάπτυξης προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί και να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της δημοσιονομικής και υγειονομικής κρίσης που βιώνει τόσο η ΠΝΑΙ όσο κι η χώρα. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, αλλά και τις δυνατότητες χρηματοδότησης έργων και δράσεων μέσω του ΕΣΠΑ 2021-2027 και των Επιχειρησιακών του Προγραμμάτων, μέσω άλλων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, αλλά και μέσω των Τομεακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης, οι βασικές κατευθύνσεις και στρατηγικές επιλογές της ΠΝΑΙ για την περίοδο 2021- 2025 συνοψίζονται ως ακολούθως:

Βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος: Με στόχο να είναι διατηρήσιμη η ανάπτυξη της οικονομίας της ΠΝΑΙ και να πετυχαίνει υψηλές επιδόσεις σε όρους κοινωνικής ευημερίας, απαραίτητη είναι η μέριμνα για την ορθή διαχείριση των πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η αλλαγή του κλίματος αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια, επηρεάζοντας κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Για τον λόγο αυτόν, η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί έναν από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες του αναπτυξιακού σχεδιασμού του ΠΠΑ ΠΝΑΙ. Η αποφυγή της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη, μπορούν να επιτευχθούν με μια δομημένη και προσαρμοσμένη στους παραπάνω στόχους οικονομική δραστηριότητα. Αυτό, βεβαίως, απαιτεί και την αναβάθμιση των υποδομών του περιβάλλοντος, που αφορούν στη διαχείριση του νερού, στην επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, στις πολεοδομικές παρεμβάσεις και στην προστασία των περιοχών φυσικού κάλλους.

Συντήρηση και ανάπτυξη υφιστάμενων υποδομών και ειδικά υποδομών μεταφορών: Οι υποδομές της ΠΝΑΙ παίζουν καταλυτικό ρόλο για την οικονομική της ανάπτυξη. Γι’ αυτόν τον λόγο, η συντήρηση και η ανάπτυξη των υποδομών, καθώς και η ολοκλήρωση όλων των υποδομών, που είναι σε εξέλιξη, ασχέτως τρόπου χρηματοδότησης, αναδεικνύεται ως ένας από τους τέσσερις αναπτυξιακούς στόχους του ΠΠΑ ΠΝΑΙ. Έχοντας ως δεδομένο τα ιδιαίτερα προβλήματα προσπελασιμότητας, λόγω της πολυνησιακής μορφής της Περιφέρειας, στόχος είναι, μέσω των έργων-δράσεων του ΠΠΑ, η βελτίωση της παρούσας κατάστασης στις μεταφορές. Ωστόσο, η προσπελασιμότητα ερμηνεύεται τόσο σαν χωρική πρόσβαση όσο και σαν δυνατότητα βελτιωμένης πρόσβασης των κατοίκων και επισκεπτών σε υπηρεσίες. Επομένως, η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος μεταφορών στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, θα πρέπει να αντιμετωπίσει όχι μόνο τη διάσταση της νησιωτικότητας, αλλά και τη διαφοροποιημένη έντασή του μέσα στον νησιωτικό χώρο.

Κοινωνική συνοχή: Μια επιπλέον σημαντική διάσταση της οικονομικής ανάπτυξης της ΠΝΑΙ είναι η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας. Εξάλλου, η μεγέθυνση της οικονομίας δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά είναι επιθυμητή στον βαθμό που βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης στο σύνολο της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων και των ευπαθών ομάδων πληθυσμού. Ειδικά στις συνθήκες μιας πολύ-νησιωτικής περιφέρειας, η ενίσχυση δράσεων υγείας και οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και στον αθλητισμό, παράλληλα με τη μέριμνα για τις ειδικές ομάδες αποτελούν προαπαιτούμενα για μια ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο.

Ενίσχυση της εξωστρέφειας: Ιδιαίτερης βαρύτητας είναι οι παρεμβάσεις ενίσχυσης της εξωστρέφειας της οικονομίας της ΠΝΑΙ, καθώς αποτελεί βασικό συστατικό της επιδιωκόμενης αλλαγής του ελληνικού παραγωγικού υποδείγματος και συμβάλλει στην επιδιωκόμενη διαφοροποίηση και αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας. Η αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος με τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η καινοτομική χρήση των μέσων της σύγχρονης και υψηλής τεχνολογίας για την ανάδειξη αρχαιολογικών και ιστορικών τόπων, καθώς και του διαθέσιμου αρχιτεκτονικού και μουσειακού υλικού, των παραδόσεων και των ιστορικών γεγονότων, βελτιώνουν την εικόνα (image) της Περιφέρειας και δημιουργούν συνειρμούς, που μπορούν τελικά να αποτελέσουν συστατικά ενός ελκυστικού και αναγνωρίσιμου brand name.

Στόχοι ΠΠΑ

Οι αναπτυξιακοί στόχοι του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) περιλαμβάνουν πέντε πυλώνες: 1) Έξυπνη Ανάπτυξη, 2) Πράσινη Ανάπτυξη, 3) Κοινωνική Ανάπτυξη, 4) Ανάπτυξη Υποδομών και 5) Εξωστρέφεια. Οι πυλώνες 1 και 2 έχουν ευρύτερη στόχευση, που αφορά στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων, ενώ οι υπόλοιποι πυλώνες (3, 4 και 5) στοχεύουν στην ενίσχυση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Για την επίτευξη μιας ισχυρής και διατηρήσιμης ανάπτυξης για το σύνολο της οικονομίας της χώρας απαιτείται ισορροπημένη μεγέθυνση σε όλους τους πυλώνες. Απαραίτητες, ωστόσο, είναι και η εξειδίκευση, η προτεραιοποίηση και η ιεράρχηση των επενδυτικών έργων, εντός κάθε πυλώνα, βάσει της δυνατότητάς τους να συνεισφέρουν στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων.

Η ύπαρξη αναβαθμισμένης διοικητικής υποστήριξης σε όλα τα επίπεδα προγραμματισμού υλοποίησης, παρακολούθησης και ελέγχου είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία των αναπτυξιακών στόχων. Αυτή, δύναται να υλοποιηθεί μέσω απαραίτητων παρεμβάσεων για να αποκτηθεί η διοικητική επάρκεια, ώστε να ανταποκριθεί στο ρόλο που αναλαμβάνει και καλύπτει όλους τους αναπτυξιακούς στόχους. Εξειδικεύοντας τις ανάγκες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης υιοθετεί τους τέσσερις από τους πέντε αναπτυξιακούς στόχους του ΕΠΑ. Πιο συγκεκριμένα οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου είναι:

Πράσινη Ανάπτυξη: Η ορθή διαχείριση των πόρων και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια πραγματικότητα, την οποία καλούνται όλοι οι φορείς να αντιμετωπίσουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η υλοποίηση δράσεων, που θα προλαμβάνουν ή θα περιορίζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής οδηγούν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μετά από την εκδήλωση καταστροφικών φαινομένων και στην ομαλή επαναφορά των υποδομών σε λειτουργία. Επιπλέον, η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων αποτελεί επιδίωξη για την ομαλή μετάβαση στην κυκλική οικονομία. Η προσπάθεια πράσινης ανάπτυξης συμβάλλει και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων της Περιφέρειας. Παρεμβάσεις που θα ενταχθούν σε αυτόν τον στόχο θα προσδώσουν προστιθέμενη αξία, καθώς περιλαμβάνουν δράσεις που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των πολιτών της Περιφέρειας και παρέχουν δυνατότητες νέων επιχειρηματικών προσπαθειών.

Κοινωνική Ανάπτυξη: Η ανάπτυξη της οικονομίας δεν αποτελεί αυτοσκοπό για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, παρά μόνο όταν αυτή στοχεύει στην εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας των πολιτών της. Έτσι, στο πλαίσιο της κοινωνικής ανάπτυξης, τα έργα που θα ενταχθούν θα προσδώσουν στους πολίτες της Περιφέρειας βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, αλλά και στην αντιμετώπιση προβλημάτων και αναγκών που προέκυψαν ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19. Επομένως, οι επενδύσεις στον τομέα της υγείας, οι κοινωνικές επενδύσεις για την στήριξη της οικογένειας, οι παρεμβάσεις με έργα για την στήριξη της δημόσιας εκπαίδευσης και του αθλητισμού αποτελούν βασικό εργαλείο για κοινωνική ανάπτυξη και άμβλυνση των θεμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης και ανισοτήτων.

Ανάπτυξη Υποδομών: Οι υποδομές μεταφορών αποτελούν βασικό παράγοντα για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μιας περιοχής. Η συντήρησή τους και η ανάπτυξή τους αποτελούν στόχο για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, καθώς η γεωγραφική θέση των νησιών της, καθιστά αυτόν τον στόχο πρωταρχικής σημασίας για την υγεία, την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών της. Παράλληλα, το σύνολο σχεδόν των οικονομικών δραστηριοτήτων μιας πολύ-νησιωτικής Περιφέρειας συνδέεται άμεσα με την επάρκεια και την αξιοπιστία των υποδομών μεταφορών, γεγονός που επαυξάνεται από τη σημαντική θέση του τουρισμού και των συναφών δραστηριοτήτων στα οικονομικά μεγέθη της Περιφέρειας. Η ανάπτυξη των υποδομών, οδικών, λιμενικών και άλλων, εξασφαλίζει και την άμβλυνση των ανισοτήτων που απορρέουν από την απομόνωση κάποιων νησιών και τον κοινωνικό αντίκτυπο που προκαλεί αυτή η απομόνωση.

Εξωστρέφεια: Οι παρεμβάσεις ενίσχυσης της εξωστρέφειας της οικονομίας της ΠΝΑΙ αποτελούν προαπαιτούμενο του παραγωγικού υποδείγματος, που επιθυμεί να έχει. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από έργα και δράσεις με υψηλές αναπτυξιακές δυνατότητες σε τομείς, όπως ο τουρισμός, ο πολιτισμός και ο αγροδιατροφικός τομέας. Οι δράσεις αυτές προσβλέπουν σε περαιτέρω αναπτυξιακή ώθηση της οικονομίας της ΠΝΑΙ με έμφαση σε νέα διαφοροποιημένα προϊόντα και υπηρεσίες.

Ενδεικτικές δράσεις/ έργα που θα χρηματοδοτηθούν

Πράσινη Ανάπτυξη: Δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων. Μελέτες και έργα αντιπλημμυρικής προστασίας. Βελτίωση - συντήρηση - αποκατάσταση υποδομών πρόληψης καταστροφών. Βελτίωση - συντήρηση - αποκατάσταση δικτύων ομβρίων. Εγκατάσταση, βελτίωση μονάδων αφαλάτωσης. Κατασκευή, αντικατάσταση δικτύων ύδρευσης. Έργα αποθήκευσης, μεταφοράς, διαχείρισης νερού. Μελέτες και έργα δικτύων και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων. Μελέτες και έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Κατασκευή - βελτίωση - συντήρηση σφαγείων. Κατασκευή, βελτίωση μονοπατιών. Συντήρηση, βελτίωση περιοχών φυσικού κάλους. Προμήθεια πράσινων μέσων μεταφοράς. Αναπλάσεις, πεζοδρομήσεις αστικών περιοχών. Αντικατάσταση δημοτικού φωτισμού.

Κοινωνική ανάπτυξη: Μελέτες - κατασκευές - συντηρήσεις σχολικών κτιρίων. Συντηρήσεις βελτιώσεις μονάδων υγείας. Εξοπλισμός μονάδων υγείας. Προγράμματα προαγωγής - προστασίας δημόσιας υγείας. Κατασκευές - συντηρήσεις αθλητικών εγκαταστάσεων. Μελέτες - κατασκευές βρεφονηπιακών σταθμών. Συντήρηση βελτίωση λοιπών υποδομών πρόνοιας. Παρεμβάσεις για τη βελτίωση της προσβασιμότητας.

Ανάπτυξη υποδομών: Μελέτες - κατασκευές - συντηρήσεις λιμενικών έργων. Μελέτες - κατασκευές - συντηρήσεις οδικών υποδομών. Μελέτη - κατασκευή έργων υδατοδρομίων. Μελέτη - κατασκευή έργων οδικής ασφάλειας.

Εξωστρέφεια: Στοχευμένες δράσεις προβολής του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας. Δράσεις προώθησης εναλλακτικού τουρισμού. Έργα υποδομών αγκυροβολίων τουριστικών σκαφών. Έργα αποκατάστασης και ανάπτυξης αρχαιολογικών μνημείων, πολιτιστικών και θρησκευτικών χώρων. Δράσεις για την ανάπτυξη και προβολή του πολιτιστικού αποθέματος της Περιφέρειας. Συντήρηση, βελτίωση μουσείων και πολιτιστικών κέντρων. Έργα διαχείρισης συλλογών μουσείων, έργα εγκαταστάσεων εκθέσεων και δράσεις δημιουργίας εποπτικού υλικού. Δημιουργία πολυχώρων αθλητισμού και συνεδριακών κέντρων. Δράσεις για την προώθηση σύγχρονης τέχνης και πολιτισμού.

Υποστήριξη προγραμμάτων: Διοικητικά έξοδα Περιφέρειας και δαπάνες εκτός έδρας μετακινήσεων. Διοικητική υποστήριξη της Υπηρεσίας Διαχείρισης, για τον προγραμματισμό, υλοποίηση, παρακολούθηση και έλεγχο του Προγράμματος.

Κατανομή ανά στόχο του προϋπολογισμού

Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 91 εκ. ευρώ. Η κατανομή ανά στόχο έχει ως εξής: Πράσινη Ανάπτυξη 40.000.000, Κοινωνική Ανάπτυξη 12.100.000, Ανάπτυξη Υποδομών 30.000.000, Εξωστρέφεια 8.000.000 και Υποστήριξη Προγραμμάτων 900.000.