Το Πρόγραμμα "Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης" (ΕcοC)

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για αρκετές δεκαετίες, οι πολιτιστικές πολιτικές ήταν εστιασμένες στην πολιτιστική δράση για την περιφερειακή ανάπτυξη. Στη συνέχεια, μετατοπίστηκαν σταδιακά προς τοπικές πρωτοβουλίες σε αστικές περιοχές, με σχέδια όπως η “Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης” – ονομαζόμενη έως το 1999 “Ευρωπαϊκή Πόλη του Πολιτισμού”. Αρχικά, το γεγονός θεωρήθηκε κυρίως πολιτιστική εκδήλωση, αλλά αργότερα εισήχθησαν και οικονομικές πτυχές. Η καθιέρωση της “Πολιτιστικής Πρωτεύουσας υπονοεί μια διπλή αναγνώριση : της σημασίας του πολιτισμού στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση και το ρόλο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην αστική αναγέννηση και την οικονομική ανάπτυξη.

Η επιλογή μίας πόλης ως “Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης”, είναι μια ετικέτα που δεν θα αρνιόταν καμία πόλη. Για οποιαδήποτε πόλη, το να κερδίσει τον τίτλο, σημαίνει ενίσχυση της εικόνας της και περισσότερη χρηματοδότηση για πολιτιστικές δραστηριότητες. Επίσης, είναι πιθανό να προσελκυσθούν περισσότεροι τουρίστες, τονώνοντας την τοπική οικονομία, τουλάχιστον για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Κρίσιμο θέμα είναι, ότι μια ημερομηνία και ένα γεγονός, μπορούν να οδηγήσουν αφενός, στην επιτάχυνση λήψης των απαιτούμενων πολιτικών αποφάσεων, - που χωρίς το γεγονός δεν θα λαμβάνονταν ποτέ - και αφετέρου, στο να δοθεί μια πρόσθετη έμφαση στον πολιτισμό.

Η διεκδίκηση του τίτλου, απαιτεί χρήματα, χρόνο και προσπάθεια, η οποία στο τέλος, ακόμα κι αν δεν είναι επιτυχής, είναι πάντα μια καλή επένδυση για το μέλλον μιας πόλης. Σύμφωνα με τον μέχρι σήμερα σχεδιασμό για το θεσμό της ECοC κάθε χρόνο θα ορίζονται δύο “Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης” και σε κάθε κράτος θα δοθεί η δυνατότητα να φιλοξενήσει το γεγονός. Αυτό έγινε, ώστε να αποφευχθεί ο υπερβολικά σκληρός ανταγωνισμός για την απόκτηση του τίτλου μεταξύ των κρατών.

Η ECοC είναι η μεγαλύτερη και σημαντικότερη πολιτιστική πρωτοβουλία της ΕΕ. Παρέχει τους πόρους για την αστική και οικονομική αναγέννηση, την αύξηση του τουρισμού και την ανάδειξη της ποικιλομορφίας των πολιτισμών. Αυτοί οι παράγοντες, οδηγούν σε βελτίωση της ποιότητας ζωής, αλλά δεν ωφελούν στον ίδιο βαθμό όλες τις κοινωνικές ομάδες, της πόλης. Υπάρχουν περιορισμοί στα οφέλη από τον τίτλο, ειδικά εάν δεν υπάρχει ισορροπημένη προσέγγιση στους οικονομικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς στόχους, ως τμήμα της στρατηγικής ενός μακροχρόνιου πολιτιστικού σχεδίου. Βασικός στόχος του προγράμματος, είναι να δημιουργηθούν μόνιμες και ιδιαίτερα εμφανείς υποδομές. Εντούτοις, από κοινού με το πρόγραμμα ECοC, οι περισσότερες από αυτές τις υποδομές σχεδιάστηκαν ως εμβλήματα γοήτρου των πόλεων, που ώθησαν την εικόνα της πόλης και προσέλκυσαν τουρισμό, αλλά συχνά δεν έλαβαν υπόψη τις κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες της τοπικής κοινότητας και άσκησαν περιορισμένη επίδραση στην απασχόληση και στη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάκαμψη της περιοχής.

Υπάρχει ανάγκη τροποποίησης στις τεχνικές εφαρμογής του προγράμματος, που θα εντάσσεται απαραίτητα στις οικονομικές προσταγές. Είναι κρίσιμο να αναπτυχθούν περαιτέρω τεχνικές, για την αξιολόγηση των πολιτιστικών επιδράσεων και της κληρονομιάς, ως εναλλακτική λύση στις καθιερωμένες και σαφώς κυρίαρχες τεχνικές για την αποτίμηση των άμεσων οικονομικών επιπτώσεων. Οι πολεοδόμοι και οι πολιτικοί, στηρίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου, σε στοιχεία που προσκομίζονται μέσω αξιολογήσεων της οικονομικής και φυσικής επίδρασης. Πράγματι, όπως και στην περίπτωση των ορισμών της πολιτιστικής πολιτικής, οι κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις, καθορίζονται ασαφώς και γι’ αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να μετρηθούν. Για να αλλάξει αυτή η τάση, πρωτοβουλίες όπως η ECοC, οφείλουν να δώσουν έμφαση στην αξία των μακροχρόνιων επιπτώσεων. Αυτή η διαδικασία, απαιτεί συντονισμένη προσέγγιση σε επίπεδο κράτους και πόλης που αναλαμβάνουν τον θεσμό. Σκοπός αυτής της προσέγγισης θα πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση των ωφελειών, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο για το σύνολο των κατοίκων της περιοχής που αναλαμβάνει τον θεσμό.