Αντιφάσεις και ανακολουθία εν όψει του νέου ΕΣΔΑ

Ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος το τελικό κείμενο του νέου ΕΣΔΑ, με το οποίο αλλάζει η κατανομή των ευθυνών στη διαχείριση των αποβλήτων, καθιερώνοντας την εκπόνηση τοπικών δημοτικών σχεδίων διαχείρισης, για τα απόβλητα κάθε Δήμου.

Στην Αυτοδιοίκηση «πέφτει» το βάρος της ευθύνης της διαχείρισης των απορριμμάτων, με βάση τις τοπικές ανάγκες κάθε Δήμου και Περιφέρειας, με τον νέο ΕΣΔΑ, ο οποίος ανακοινώθηκε από το αρμόδιο Υπουργείο και έχει χρονικό ορίζοντα έως το 2020, να επιβάλλει την εκπόνηση τοπικών σχεδίων διαχείρισης σε όλους τους Δήμους, το αργότερο έως τις 15 Σεπτεμβρίου, όπως και την αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ, έως το τέλος του ίδιου μήνα, για τα οποία οι κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδιασμού είναι δεσμευτικές και για τυχόν αποκλίσεις, θα απαιτηθεί ισχυρή περιβαλλοντική, τεχνική και οικονομική τεκμηρίωση.

Στόχοι του νέου Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Απορριμμάτων

Σύμφωνα με το κείμενο του ΕΣΔΑ, η νέα εθνική πολιτική για τα απόβλητα είναι προσανατολισμένη στους εξής στόχους-ορόσημα για το 2020: τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να έχουν μειωθεί δραστικά, η προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση με χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων - βιοαποβλήτων να εφαρμόζεται στο 50% του συνόλου των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ), η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης και η υγειονομική ταφή να αποτελεί την τελευταία επιλογή και να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των ΑΣΑ.

Ειδικότερα, οι γενικοί στόχοι του ΕΣΔΑ είναι οι παρακάτω:

1) Σταθεροποίηση παραγωγής αποβλήτων στα επίπεδα του 2011, με φθίνουσα τάση.

2) Προτεραιότητα στην διαλογή υλικών στην πηγή με σκοπό στη συνέχεια να οδηγηθούν σε αποκεντρωμένες δομές διαχείρισης, έναντι της ανάκτησης σε συγκεντρωτικές εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής σύμμεικτων ΑΣΑ.

3) Ολοκλήρωση του αναγκαίου δικτύου με τη προσθήκη του νέου δικτύου των Πράσινων Σημείων - ΚΑΕΣΔΙΠ σε υποδομές διαχείρισης αποβλήτων έως το 2020.

4) Μείωση στο ελάχιστο δυνατό της συνολικής ποσότητας ανακτήσιμων αποβλήτων που διατίθενται για υγειονομική ταφή

5) Ριζικός ανασχεδιασμός του υφιστάμενου σχεδιασμού υποδομών διαχείρισης, με στόχο τη ριζική αναβάθμιση της ανακύκλωσης και ανάκτησης με χωριστή συλλογή έως το 2020.

6) Περαιτέρω αξιοποίηση δευτερογενών υλικών (κομπόστ /compost, κομπόστ τύπου Α) με εξασφάλιση αυστηρών ποιοτικών προδιαγραφών.

7) Ανάκτηση ενέργειας σε συμπληρωματικό ρόλο, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια άλλου είδους ανάκτησης

8) Συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση των δεδομένων παραγωγής και διαχείρισης των αποβλήτων - Δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου δεδομένων αποβλήτων έως το 2015, το οποίο θα είναι προσβάσιμο από όλους τους αρμόδιους φορείς.

9) Αναμόρφωση κεντρικού μηχανισμού παρακολούθησης και ελέγχου της διαχείρισης των αποβλήτων.

10) Ανάπτυξη εθνικής επικοινωνιακής στρατηγικής για τα απόβλητα έως και το 2015, η οποία θα προκαθορίσει ομάδες-στόχους και θα αξιοποιήσει το σύνολο των προσβάσιμων τρόπων επικοινωνίας (π.χ. κοινωνικά μέσα δικτύωσης).

11) Αναθεώρηση των Περιφερειακών Σχεδίων (ΠΕΣΔΑ) με γνώμονα το παρόν ΕΣΔΑ έως το τέλος Σεπτέμβρη του 2015. Βασικά χαρακτηριστικά τους το μοντέλο αποκεντρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων, με κεντρικό άξονα την πρόληψη – επαναχρησιμοποίηση αλλά και την οικονομική ανάπτυξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ίδιους πόρους, από την ανακύκλωση, σε άμεση συνεργασία με τους δημότες-ανακυκλωτές

12) Εκπόνηση και εφαρμογή τοπικών σχεδίων αποκεντρωμένης διαχείρισης από όλους τους Δήμους, το αργότερο έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2015.

13) Εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης αστικών αποβλήτων εντός του 2015 και λοιπών αποβλήτων έως το 2018.

14) Ορθολογική διαχείριση των ιστορικά αποθηκευμένων αποβλήτων, με υποβολή των σχετικών προγραμμάτων/ σχεδίων συμμόρφωσης από τους υπόχρεους έως τα τέλη του πρώτου εξαμήνου του 2016. Κατόπιν έγκρισης των παραπάνω σχεδίων συμμόρφωσης η διαχείριση των αποβλήτων και η αποκατάσταση των χώρων αποθήκευσής τους θα ολοκληρωθεί βάσει αυστηρού χρονοδιαγράμματος μέχρι το τέλος του 1ου εξαμήνου του 2018, λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια όπως κυρίως η επικινδυνότητα και η ποσότητα.

15) Αποκατάσταση των κυριότερων ρυπασμένων χώρων διάθεσης αποβλήτων έως το 2020.

Αρμοδιότητες των τοπικών φορέων στη διαχείριση

Παράλληλα, αλλάζουν και οι αρμοδιότητες των ΟΤΑ, αλλά και αυτές των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ).

Πιο συγκεκριμένα, αρμοδιότητες των Περιφερειών, σε σχέση με τη διαχείριση των απορριμμάτων, θα είναι:

- Έγκριση ΠΕΣΔΑ

- Εκπόνηση και υλοποίηση ΠΕΣΔΑ σε περίπτωση αδυναμίας του αρμόδιου ΦοΔΣΑ μετά από σχετική διαπιστωτική πράξη.

- Υποβολή ετήσιας έκθεσης στο ΥΠΑΠΕΝ σχετικά με την πορεία υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ.

- Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων διαχείρισης αποβλήτων κατηγορίας Β, μέσω ΠΠΔ.

- Διενέργεια επιθεωρήσεων σε έργα και δραστηριότητες διαχείρισης αποβλήτων (συναρμοδιότητα με ΥΠΑΠΕΝ)

Στις αρμοδιότητες των κατά τόπους ΦοΔΣΑ, συγκαταλέγονται:

- Εκπόνηση και υλοποίηση του ΠΕΣΔΑ, καθώς και των μελετών σχεδιασμού, υλοποίησης και λειτουργίας έργων διαχείρισης μη επικίνδυνων στερεών αποβλήτων που καθορίζονται στο ΠΕΣΔΑ. Για ρεύματα αποβλήτων που αυτό δεν είναι εφικτό, αναλαμβάνει ο κάτοχος ή εξουσιοδοτημένος φορέας διαχείρισης.

- Λήψη μέτρων για την εξυγίανση, αποκατάσταση και μετέπειτα φροντίδα εγκαταστάσεων διαχείρισης μη επικίνδυνων αποβλήτων.

- Τήρηση χρονολογικού μητρώου αποβλήτων και εργασιών διαχείρισης.

- Υποβολή ετήσιας απολογιστικής έκθεσης με τα στοιχεία του ανωτέρω μητρώου στην οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση.

Οι Δήμοι διατηρούν την πλήρη και όχι αποκλειστική αρμοδιότητα διαχείρισης των απορριμμάτων από το στάδιο της πρόληψης μέχρι και αυτό της τελικής διάθεσης. Στα πλαίσια των τοπικών σχεδίων αποκεντρωμένης διαχείρισης οι Δήμοι καλούνται να σχεδιάσουν και να υποδείξουν τις ενδεδειγμένες λύσεις για όλες τις υποδομές διαχείρισης σε συνεργασία κατά το δυνατόν με όμορους Δήμους. Ειδικότερα και κατ’ελάχιστο οι Δήμοι αναλαμβάνουν:

- Συλλογή και μεταφορά αστικών αποβλήτων.

- Συλλογή και μεταφορά αποβλήτων συσκευασίας

- Εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή.

- Δυνατότητα αποδοχής για συλλογή και μεταφορά μη επικίνδυνων αποβλήτων μη αστικού τύπου, εφόσον υπάρχουν οι σχετικές προϋποθέσεις εκ της νομοθεσίας.

- Δυνατότητα υπογραφής προγραμματικής σύμβασης με φορείς κοινωνικής οικονομίας για τη διαλογή στην πηγή και την εκπαίδευση

- Δυνατότητα δημιουργίας Σχεδίων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ)

Αναιρέσεις και «ήξεις – αφίξεις» στις εξαγγελίες του παρελθόντος

Σε ό,τι αφορά στο θέμα της Ανακύκλωσης, οι επιταγές του ΕΣΔΑ, συγκλίνουν με τα όσα είχε εξ’ αρχής δεσμευτεί η δημοτική αρχή του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, τόσο σε σχέση με την αυτοδιαχείριση των τοπικών απορριμμάτων, με τη δημιουργία του Σταθμού Μεταφόρτωσης Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΣΜΑΥ), όσο και με την «απεξάρτηση» από ιδιώτες. Με την πάροδο, ωστόσο, 8 περίπου μηνών, οι κατευθύνσεις και οι στόχοι της δημοτικής αρχής, φαίνεται να έχουν διαφοροποιηθεί από τον αρχικό σχεδιασμό, κυρίως στο θέμα του ΣΜΑΥ.

Σύμφωνα με τους στόχους του νέου ΕΣΔΑ, προωθούνται οι διαδημοτικές συνεργασίες στη διαχείριση των απορριμμάτων, αστικών και ανακυκλώσιμων. Επ’ αυτού, ο πρόεδρος του ΦοΔΣΑ Σύρου, κ. Μάρκος Πρίντεζης, επεσήμανε, ότι «αν το Υπουργείο επιβάλλει, να δεχτούμε απορρίμματα και άλλων, γειτονικών νησιών, φοβάμαι ότι θα πρέπει να αντιδράσουμε έντονα. Ο ΧΥΤΑ που ήδη διαθέτει το νησί εξυπηρετεί οριακά τις ανάγκες της Σύρου. Παλεύουμε καθημερινά, να φέρνουμε όσο το δυνατόν λιγότερα σκουπίδια στον ΧΥΤΑ, με κάθε τρόπο. Αν υπάρξει κάποια τέτοια απόφαση, θα χρειαστεί περισσότερο χώρο, χρόνο και φυσικά, αρκετές χιλιάδες ευρώ. Ο χώρος είναι περιορισμένος, που σημαίνει, ότι θα χρειαστεί ή επέκταση προς τα δυτικά, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο, αφού είναι βουνό, δίπλα έχει χωριό, υπάρχουν πολλά πρακτικά προβλήματα, ή εύρεση άλλου χώρου, κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά χρονοβόρο», τονίζει.

Όσον αφορά στο ζήτημα της ανάπτυξης της διαδικασίας κομποστοποίησης, στο οποίο επικεντρώνεται ιδιαίτερα ο νέος ΕΣΔΑ, η δημοτική αρχή, ήδη από τον Νοέμβριο, τροποποιώντας την απόφαση έγκρισης της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής Νοτίου Αιγαίου, περί αναβάθμισης ΧΥΤΑ Σύρου στη θέση «Κοράκι» και προμήθειας κομποστοποιητών, επέλεξε να πραγματοποιήσει μια εσωτερική ανακατανομή της χρηματοδότησης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η δημιουργία του ΣΜΑΥ, αφαιρώντας την προμήθεια τριών μεγάλης χωρητικότητας, αυτόματων, αλλά και οικιακών κομποστοποιητών, που είχε ήδη δρομολογηθεί από την προηγούμενη δημοτική αρχή, υπό την αιτιολογία της αλλαγής στόχευσης και προτεραιοτήτων από αυτή, με τη δέσμευση, ωστόσο, ότι κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο, εφόσον η προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού ή υποδομών κομποστοποίησης είναι επιλέξιμη, θα διεκδικηθούν αντίστοιχου τύπου εξοπλισμός και υποδομές.

Την αισιόδοξη τότε πρόβλεψη, έρχεται να καταρρίψει ο πρόεδρος του ΦοΔΣΑ, ο οποίος δήλωσε, πως στην παρούσα φάση, «το κύτταρο της Σύρου έχει ζωή για τα επόμενα 6-7 χρόνια. Αν το επόμενο βήμα θα είναι η κομποστοποίηση ή η περεταίρω επεξεργασία των απορριμμάτων, θα χρειαστούν οπωσδήποτε αρκετά χρήματα. Και προσωπικά πιστεύω, ότι χρήματα δεν υπάρχουν».

Όπως τόνισε ο κ. Πρίντεζης, ενώ η πολιτεία επιχειρεί να αποκεντρώσει τη διαχείριση απορριμμάτων και ανακυκλώσιμων υλικών, ταυτόχρονα, έχει «παγώσει» τις προσλήψεις, με αποτέλεσμα, να μην μπορεί να καλυφθεί ο όγκος των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ο Δήμος.

Κατά συνέπεια, φαίνεται να καταρρίπτεται ακόμη ένα επιχείρημα της δημοτικής αρχής, όσον αφορά στην εύρεση προσωπικού «εκ των ενόντων», όπως είχε τονίσει ο δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, κ. Γιώργος Μαραγκός, επιχειρηματολογώντας υπέρ της δημιουργίας του ΣΜΑΥ κατά τη διάρκεια δημοτικού συμβουλίου, αναφέροντας, πως, με δεδομένο, ότι το κόστος για τον Δήμο της τότε σύμβασης με τον ανάδοχο για την προσωρινή αποθήκευση, αλλά και συλλογή των ανακυκλώσιμων υλικών, ανερχόταν σε περίπου 110.000 ευρώ, «μπορούμε με τον προγραμματισμό προσλήψεων, που θα γίνει το επόμενο διάστημα, μία ή δυο ειδικότητες, που μας λείπουν από την Υπηρεσία Καθαριότητας, να τις καλύψουμε. Είναι μια διαδικασία που μπορούμε να κάνουμε εσωτερικά, ώστε αφενός να εξοικονομήσουμε όλα αυτά τα χρήματα που σε ετήσια βάση δίνουμε στον ιδιώτη και αφετέρου να έχουμε τη σιγουριά, ότι αυτή η διαδικασία γίνεται “in house” και συνεπώς έχουμε τον πλήρη έλεγχο».

«Ρεπό, άδειες, αναρρωτικές και διάφορα “κολπάκια”» κάνουν ελκυστική λύση τον ανάδοχο

Παρά το γεγονός, ότι ο δήμαρχος είχε ταχθεί κατηγορηματικά υπέρ της αυτονομίας και αυτοτέλειας στο ζήτημα των απορριμμάτων, χωρίς εξαρτήσεις από ιδιώτες, τονίζοντας μάλιστα, ότι «δεν θέλουμε ο Δήμος να εξαρτάται τόσο πολύ – έως υπερβολικά θα λέγαμε – στο κομμάτι της συλλογής και αποθήκευσης των ανακυκλώσιμων υλικών», ο πρόεδρος του ΦοΔΣΑ σημείωσε, πως η σύμβαση με ιδιώτη, κρίνεται πιο συμφέρουσα, απ’ ότι η εκμετάλλευση του προσωπικού του δήμου. «Έχω πει και παλαιότερα, το να επεξεργάζεσαι εξ’ ιδίων τα απορρίμματα, ειδικά στο θέμα της ανακύκλωσης, είναι πιο δαπανηρό, απ’ ότι να το δίνεις σε εργολάβο. Γνωρίζουμε πολύ καλά το καθεστώς των υπαλλήλων, διότι κι εγώ δημόσιος υπάλληλος έχω υπάρξει. Ρεπό, άδειες, αναρρωτικές και διάφορα “κολπάκια”, που έχει, δυστυχώς, ο δημόσιος τομέας, σε αντίθεση με τον ιδιωτικό, όπου δεν γίνονται τέτοια κόλπα και αστεία», υποστήριξε, ενώ κατέληξε, λέγοντας, ότι «κοστολογώντας την ανακύκλωση, στο κομμάτι της συλλογής, συγκρίνοντας τον ιδιώτη εργολάβο και το Δημόσιο, αν τα “βάλουμε κάτω” αριθμητικά, θα δούμε, ότι συμφέρει καλύτερα να το δώσεις σε ιδιώτη», τονίζοντας, ότι θα πρέπει και να ελέγχεται αυστηρά ο εκάστοτε εργολάβος.