Με νομικά μέσα ο αγώνας των Κυκλάδων

“Ασπίδα” προστασίας για την ιδιωτική και δημοτική περιουσία που – στους αναρτημένους δασικούς χάρτες των Κυκλάδων – κατοχυρώθηκε ως περιουσία του Δημοσίου, αποτελεί η ιδιαίτερη ιστορική διαδρομή του νομού, καθώς στην Τουρκοκρατία, οι εκτάσεις αυτές, παρέμειναν ιδιόκτητες και δεν πέρασαν στο οθωμανικό κράτος.

Με το ανωτέρω σκεπτικό θα πορευθεί με νομικά πλέον μέσα η ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και ειδικότερα το παράρτημα των Κυκλάδων, προκειμένου να υπερασπιστεί την περιουσία των Δήμων, η οποία χαρακτηρίστηκε χορτολιβαδική και αυτομάτως πέρασε στην κυριότητα του Δημοσίου.

Η υπόθεση των δασικών χαρτών συνεχίζει να παραμένει στο προσκήνιο καθώς απλοί πολίτες αλλά και Δήμοι, φαίνεται να έχουν απολέσει την ιδιοκτησία τους, αφού μεγάλα τμήματα γης χαρακτηρίστηκαν ως χορτολιβαδικά.

Τα παραπάνω απασχόλησαν σε ειδική συνεδρίαση την ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και το παράρτημα Κυκλάδων, του οποίου πρόεδρος είναι ο Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Νίκος Λειβαδάρας, ο οποίος χθες, ενημέρωσε αναλυτικά το σώμα του Δημοτικού Συμβουλίου για τις κινήσεις αναφορικά με τα σοβαρά προβλήματα που θέτουν οι δασικοί χάρτες, το περιεχόμενο των οποίων – δυστυχώς - βάζει σε περιπέτειες οικονομικές(!) πάρα πολλούς πολίτες. Σύμφωνα με όσα έχουν ειπωθεί ξανά στο παρελθόν, οι πολίτες καλούνται να αποδείξουν πως τους... ανήκει η περιουσία τους.

Aνάρτηση δασικών χαρτών και δικαίωμα υποβολής αντιρρήσεων

Ειδικότερα, από τη Διεύθυνση Δασών ν. Κυκλάδων εκδόθηκε σχετική ενημέρωση προ ημερών, με την οποία πληροφορούνται οι πολίτες για την ανάρτηση των δασικών χαρτών, καθώς επίσης και για το διάστημα κατά το οποίο έχουν περιθώριο υποβολής ενστάσεων και αντιρρήσεων επί του περιεχομένου τους.

Συγκεκριμένα: “Αναρτήθηκαν οι δασικοί χάρτες των Περιφερειακών Ενοτήτων Σύρου, Άνδρου, Τήνου, Νάξου, Θήρας, Κέας- Κύθνου, Πάρου, Μήλου, Μυκόνου, συνολικής έκτασης 2.492.469,09 στρεμμάτων. Για τον αναρτημένο δασικό χάρτη μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να λαμβάνει γνώση στην ανωτέρω ιστοσελίδα, μέσω της οποίας και μόνο, μπορούν να υποβάλλονται αντιρρήσεις κατά του περιεχομένου αυτού. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής αντιρρήσεων, είναι η 17/6/2021 ημέρα Πέμπτη. Για τους κατοικούντες ή διαμένοντες στην αλλοδαπή, η παραπάνω προθεσμία παρατείνεται κατά 20 ημέρες, συνεπώς η καταληκτική ημερομηνία της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων είναι η 7/7/2021 ημέρα Τετάρτη. Οι αντιρρήσεις αφορούν αποκλειστικά και μόνο στην αμφισβήτηση του χαρακτήρα ή της μορφής των εμφανιζόμενων στον δασικό χάρτη εκτάσεων. Δικαίωμα υποβολής αντίρρησης έχουν φυσικά και νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, το Ελληνικό Δημόσιο και οι οικείοι Ο.Τ.Α., εφόσον επικαλούνται εμπράγματα ή ενοχικά δικαιώματα επί της αμφισβητούμενης δασικής, χορτολιβαδικής και βραχώδους ή πετρώδους έκτασης. (...)”.

Σύρος: Πολιτιστικό χώρος “Μάνος Ελευθερίου” και νταμάρι Βούλια

Δύο από τα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης που φαίνεται πλέον να ανήκουν στην περιουσία του Δημοσίου αποτελούν το νταμάρι στον Βούλια καθώς και ο πολιτιστικός χώρος “Μάνος Ελευθερίου”.

Αναφορικά με αυτά, ο Δήμος από την ανάρτηση των δασικών χαρτών και μετά, δεν μπορεί να κάνει κάτι, καθώς όπως ανέφερε ο Δήμαρχος στην ενημέρωσή του, όταν υπήρξε το περιθώριο ενστάσεων το 2017, τότε, η προηγούμενη Δημοτική Αρχή δεν έπραξε ως όφειλε.

Ως εκ τούτου, για το θέμα, θα υπάρξουν εξελίξεις μετά από τις νομικές ενέργειες που θα γίνουν από την πλευρά της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και το παράρτημα Κυκλάδων, στη βάση της απόφασης που είχε λάβει και το Δημοτικό Συμβούλιο Σύρου – Ερμούπολης τον περασμένο Νοέμβριο, οπότε και είχε συζητήσει το θέμα εκτενώς με τη συμμετοχή ειδικής εισηγήτριας.

“Θα προχωρήσουμε σύμφωνα με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Σύρου – Ερμούπολης, κατόπιν της εισήγησης της δικηγόρου και ειδικής εισηγήτριας κ. Αικατερίνης Στεφάνου για τη νομοθετική επίλυση του προβλήματος ώστε να αναγνωριστούν σαν ιδιωτικές εκτάσεις και να αρθεί κάθε αμφισβήτηση από το Δημόσιο επί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος” ανέφερε ο Δήμαρχος, Νίκος Λειβαδάρας στην εφημερίδα, εξηγώντας παράλληλα, πως, “Για το νταμάρι και τον πολιτιστικό χώρο, δεν μπορούμε να κάνουμε κάποια ενέργεια ως Δήμος. Δεν είχε γίνει καμία αντίρρηση τον καιρό που είχαν αναρτηθεί, δηλαδή το 2017. Είχε δοθεί ένα χρονικό διάστημα αλλά δεν είχε γίνει καμία αντίρρηση. Μιλάω για την πλευρά του Δήμου όσον αφορά τα δικά του ακίνητα και την περιουσία του. Αυτά τα δύο μεγάλα είναι ο πολιτιστικός χώρος του Μάνου Ελευθερίου και το νταμάρι του Βούλια”.

Ενιαία γραμμή από τις Κυκλάδες

Σχετικά με τις συνεδριάσεις της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και του παραρτήματος των Κυκλάδων, ο κ. Λειβαδάρας υπήρξε σαφής ως προς την αναγκαιότητα ανάπτυξης ενιαίας γραμμής. “Εμείς ως τοπικό συμβούλιο της ΠΕΔ, το παράρτημα των Κυκλάδων είχαμε κάνει τηλεδιάσκεψη και είχαμε συζητήσει το θέμα. Μετά, έγινε μία τηλεδιάσκεψη για το συγκεκριμένο θέμα των δασικών χαρτών με το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και ορίσαμε κάποιον δικηγόρο, ο οποίος θα έχει κάνει μία εμπεριστατωμένη γνωμοδότηση, καθώς έχει ασχοληθεί με το θέμα, με τις προτεινόμενες αλλαγές – τροπολογίες”.

Ως εκ τούτου, όσον αφορά στις Κυκλάδες, υπενθύμισε πως, “στο Δημοτικό Συμβούλιο που είχαμε κάνει τον Νοέμβριο του 2020, είχαμε εισηγητές από την πλευρά των μελετητών μηχανικών τον κ. Μπουγιούρη και είχαμε καλέσει ως ειδική εισηγήτρια την κα Στεφάνου, η οποία έχει ασχοληθεί με το θέμα το οποίο δεν αφορά τη Σύρο μόνον, αλλά συνολικά τον νομό. Η κα Στεφάνου έχει κάνει προσφυγές για ιδιώτες κι έχει δικαιωθεί”.

Άρα, κατέστησε ξεκάθαρο πως, “Αυτή ακριβώς ήταν η εισήγησή μου και στο Δημοτικό Συμβούλιο, η οποία υιοθετήθηκε στην ΠΕΔ και μάλιστα και ο δικηγόρος που αναλαμβάνει για την ΠΕΔ Ν. Αιγαίου μίλησε με τα καλύτερα λόγια σχετικά με το πόσο εμπεριστατωμένη είναι η εισήγηση της κ. Στεφάνου”.

Ο κ. Λειβαδάρας έκλεισε τις δηλώσεις του, σημειώνοντας τέλος πως, “Η απόφασή μας να κινηθούμε σε περιφερειακό επίπεδο είναι μία ισχυρή απόφαση καθώς κάθε Δήμος μόνος του, μεμονωμένα, θα είχε ίσως διαφορετική προσέγγιση”.

Η ξεχωριστή περίπτωση των Κυκλάδων

Παρακάτω ακολουθεί αυτούσια η τοποθέτηση της δικηγόρου Σύρου και ειδικής εισηγήτριας στον Δήμο Σύρου – Ερμούπολης για τους δασικούς χάρτες, Αικατερίνης Στεφάνου, βάσει του περιεχομένου της οποίας, θα κινηθεί νομικά ο εκπρόσωπος των Κυκλάδων για να δικαιωθούν οι Δήμοι.

“Για τα ακίνητα ή τμήματα αυτών που συμπεριελήφθησαν στους Δασικούς Χάρτες της περιφέρειας των Κυκλάδων, όπου αυτοί αναρτήθηκαν και κυρώθηκαν μερικώς ή και ολικώς και για όσα ακίνητα δεν υποβλήθηκαν αντιρρήσεις κατά την ανάρτηση, το Δημόσιο προβάλλει δικαιώματα κυριότητας, με αποτέλεσμα την παντελή απαξίωση τους, γιατί δεν μπορούν να μεταβιβαστούν η/και να αξιοποιηθούν με οποιονδήποτε τρόπο και για οποιανδήποτε χρήση, δεδομένου ότι, σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο «διαχειρίζονται ως δημόσια».

Πλέον τούτου, για τα άνω ακίνητα, το Δημόσιο στρέφεται με αναγνωριστικές αγωγές κατά των ιδιοκτητών τους, που έχουν καταχωρηθεί σαν κύριοι αυτών στα οικεία Κτηματολογικά Φύλλα των κατά τόπους Κτηματολογικών Γραφείων (σημειωτέον ότι ανάρτηση των Δασικών Χαρτών έχει γίνει μόνο στα κινηματογραφημένα νησιά), με αποτέλεσμα να προσβάλλεται βάναυσα η κυριότητα τους, αλλά και το σύνολο των δικαιωμάτων τους επί εκτάσεων που έχουν ποτιστεί με τον ιδρώτα των προγόνων τους για ολόκληρες γενεές, αλλά και οι ίδιοι τα έχουν χρυσοπληρώσει, καταβάλλοντας του κάθε είδους φόρους στο Δημόσιο, τους οποίους εισπράττει ανεπιφύλακτα, συντάσσουν συμβόλαια, τοπογραφικά διαγράμματα και γενικά δεν έχουν αποξενωθεί ποτέ από αυτά.

Η ανασφάλεια δικαίου και ο κλονισμός της πίστης προς την Διοίκηση, που έχει δημιουργήσει στους νησιώτες η κατάσταση αυτή, πρέπει να τελειώσει με τη νομοθετική αντιμετώπιση του προβλήματος, ούτως ώστε να επιλυθεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ακινήτων αυτών, με την άρση εκ μέρους του Δημοσίου κάθε αμφισβήτησης της κυριότητας τους, την παύση της προβολής δικαιωμάτων του επ’αυτών και την εν τέλει αναγνώριση της κυριότητας των ιδιοκτητών τους επ’αυτών. Και τούτο γιατί: Σύμφωνα με το άρθρο 62 εδαφ. β’ του ν. 998/79, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, το λεγόμενο τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου επί των δασών και των δασικών εκτάσεων, αλλά και των χορτολιβαδικών εκτάσεων, δεν ισχύει στην περιφέρεια του Νομού Κυκλάδων, στην οποία υπάγονται όλα τα νησιά των Κυκλάδων και η Σύρος, και το Ελληνικό Δημόσιο, όταν δια των οργάνων του αποφαίνεται ότι ένα ακίνητο, λόγω της άνω μορφής του «διαχειρίζεται ως δημόσια έκταση», οφείλει να αποδεικνύει τον περί ιδίας κυριότητας ισχυρισμό του, γιατί στις Κυκλάδες, λόγου ιστορικής ιδιαιτερότητας επέβαλλαν άλλη ιδιοκτησιακή αντιμετώπιση στα εδάφη των νησιών και κατ’επέκταση στις ιδιοκτησίες των Κυκλαδιτών, για τους εξής λόγους:

Α- Κατά την τουρκοκρατία οι γαίες την νησιών των Κυκλάδων (Σύρου, Σερίφου, Τήνου, Πάρου, Νάξου κ.λ.π) ήταν ιδιόκτητες και δεν είχαν εφαρμογή οι διατάξεις περί ταπίων (Κουρουσόπουλος, Δασική ιδιοκτησία και Διαχείριση, Αθήνα 1978, σελ. 202 και 232-3, Παπαχρήστου, Αντιδικίες Δημοσίου – Ιδιωτών  επί των Δασών – Δασικών Εκτάσεων Αθήνα 1994, σελ. 63 που αναφέρει και την υπ’ αριθμ. 200/ 1934 θεμελιώδη απόφαση του Αρείου Πάγου, η οποία θεωρεί πασίδηλο ότι οι γαίες των νησιών του Αιγαίου ήταν επί Τουρκοκρατίας γαίες καθαράς ιδιοκτησίας–(μούλκια).

Αυτό συνέβη γιατί, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, οι Κυκλάδες δεν καταλήφθηκαν από τους Οθωμανούς, οι οποίοι ουδέποτε εγκαταστάθηκαν στα νησιά μας, ούτε κατέλαβαν εδάφη τους, αλλά οι Κυκλαδίτες υποτάχθηκαν ειρηνικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με αντάλλαγμα την διατήρηση των περιουσιών τους στο σύνολο τους και την υποχρέωση να καταβάλλουν κατ’ αποκοπή τρεις μόνο φόρους (κεφαλικό, αλυκών και τελωνιακών δασμών). Οι κάτοικοι ήταν κύριοι των ιδιοκτησιών τους, ανεξάρτητα από την μορφή τους και δεν εφαρμοζόταν οι διατάξεις περί ταπίων. Στις Κυκλάδες δεν διέμεναν καθόλου Οθωμανοί και τα νησιά απολάμβαναν του προνομίου αυτοδιοικήσεως, εκλέγοντας μάλιστα οι ίδιοι τους αυτόχθονες  προεστούς που τους διοικούσαν, με βάση συνθήκες γραμμένες σε κώδικα που υπήρχαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας (W. Miller, Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1990, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Τόμος Ι’ σελ. 154 και Τόμος ΙΑ’ σελ. 105,112, 136, 143, 218).

Συνέπεια τούτου είναι ότι στην Σύρο, όπως και σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, δεν υπήρξε περιουσία του Οθωμανικού Δημοσίου ή Οθωμανών Ιδιωτών, ώστε να περιέλθει στο Ελληνικό Δημόσιο, είτε με κατάληψη δικαιώματι πολέμου, είτε με εγκατάλειψη από τους αποχωρήσαντες κυρίους τους, με την απελευθέρωση του Ελληνικού Κράτους με τα πρωτόκολλα του Λονδίνου έτους 1830 και την συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως έτους 1832.

Β- Το λεγόμενο τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου επί των δασών που υπήρχαν στα όρια του Παλαιού Ελληνικού Βασιλείου προέκυψε εκ του β. δ. από 17/ 29.11.1836 «περί ιδιωτικών δασών», για την εφαρμογή του οποίου αναγκαία προϋπόθεση ήταν η ύπαρξη δάσους κατά τον χρόνο της ισχύος του εν λόγω β. δ. (Α.Π. 426/1987 ΝοΒ 36, 912), κάτι που το Δημόσιο ουδέποτε έχει μπορέσει να αποδείξει.

Γ.- Το επίσης λεγόμενο τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου επί των εθνικοιδιοκτήτων λειβαδίων προέκυψε από το β. δ. της 3/15 Δεκεμβρίου 1833 «περί ορισμού του φόρου βοσκής και του διά τα Εθνικοιδιόκτητα λειβάδια εγγείου φόρου κατά τα έτη 1833 – 1834», για την εφαρμογή του οποίου αναγκαία προϋπόθεση ήταν η ισχύς, στην περιοχή στην οποία επικαλείται το Δημόσιο, των διατάξεων περί των ταπίων, τα οποία ήταν παραχωρητήρια χρήσης και εκμετάλλευσης των σημερινών χορτολιβαδικών εκτάσεων, βοσκοτόπων (Παπαχρήστου, ο. π. σελ. 63 και 70 – 71), την μορφή των οποίων επίσης δεν μπορεί, αλλά ούτε και επιχειρεί να αποδείξει το Δημόσιο, κατά τον χρόνο ισχύος του άνω β.δ.

Δ.- Από τα όλα τα παραπάνω, με τα οποία συντάσσεται η πρόσφατη νομολογία των Δικαστηρίων μας, ο κύριος έκτασης που η μορφή της είναι δασική ή χορτολιβαδική, είναι κύριος αυτής με τους τίτλους και τον νόμιμο τρόπο που επικαλείται και δεν χρειάζεται να αποδείξει ότι κατάλυσε την κυριότητα του Δημοσίου με χρησικτησία συμπληρωθείσα μέχρι την 11.09.1915, γιατί αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη δημοσίου κτήματος, ενώ στις Κυκλάδες δεν υπάρχουν δημόσια κτήματα, που να αποκτήθηκαν από το Δημόσιο με τους τρόπους που εκείνο επικαλείται, ώστε να εφαρμόζονται στις  Κυκλάδες οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις περί δασών και δασικών εκτάσεων και περί των εθνικοϊδιόκτητων λειβαδίων, οι οποίες δεν ίσχυσαν, ούτε εφαρμόστηκαν ποτέ και δεν μπορεί το Δημόσιο να επικαλεστεί το τεκμήριο κυριότητας του, με βάση τα διατάγματα αυτά.

Αντίθετα, προκειμένου περί των εκτάσεων που βρίσκονται στις Κυκλάδες, λόγω του ότι δεν μπορούν να τύχουν πλέον εφαρμογής σε αυτές οι εκάστοτε διατάξεις περί δασών, δασικών εκτάσεων και βοσκοτόπων επί των οποίων στηρίζονταν και τα λεγόμενα τεκμήρια κυριότητας του Δημοσίου, η μόνη δυνατότητα που παρέχεται από τον νόμο στο Δημόσιο, όταν προβάλει δικαιώματα κυριότητος στις γαίες των Κυκλάδων, οφείλει όχι μόνο να επικαλείται, αλλά και να προσδιορίζει με ποιόν νόμιμο τρόπο τα απέκτησε, δηλ. με τους ίδιους ακριβώς νομίμους τρόπους που θα τα αποκτούσε ο κάθε ιδιώτης (αγορά, δωρεά, κληρονομία κ.λ.π.)  και όχι με τα (μη ισχύοντα στις Κυκλάδες) προνόμια του Δημοσίου”.

Νομοθετική επίλυση ζητήματος

Η κα Στεφάνου ολοκλήρωσε την τοποθέτησή της, έχοντας αναφέρει τα εξής: “Για όλα τα ανωτέρω, εν όψει και της άνω ρητής νομοθετικής επιταγής του  άρθρου 62 εδαφ. β’ του ν. 998/1979, η αναγνώριση πλέον των εδαφών αυτών σαν ιδιωτικών από της ισχύος του νόμου αυτού, όπως επίσης η –εκ μέρους του Δημοσίου- άρση κάθε αμφισβήτησης επί του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος και η απαγόρευση προβολής δικαιωμάτων κυριότητας του επ’αυτών, παρίσταται νομοθετικά αναμφίβολη και επιβεβλημένη.

Η νομοθετική επίλυση του ζητήματος αυτού, αποτελεί πλέον υποχρέωση της πολιτείας, μέσα στα πλαίσια της χρηστής διοίκησης, γιατί θα αποδεσμεύσει τις περιουσίες των προγόνων μας από την κατάσταση ομηρείας που έχουν τεθεί, θα τις απαγκιστρώσει από την οικονομική τους απαξίωση και από την πλήρη αδυναμία των ιδιοκτητών τους για την αξιοποίηση τους και θα δώσει το έρεισμα και την πρόκληση για επενδύσεις που θα συντελέσουν στην οικονομική και κοινωνική ανέλιξη των νησιών μας και θα απαλλάξουν τα ακίνητα αυτά από την εγκατάλειψη που βιώνουν σήμερα, επειδή απλά συμπεριλήφθηκαν στους δασικούς χάρτες”.