Κοιτίδα πολιτισμού και περιήγηση στις ιστορίες της Ερμούπολης

Ως Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου (ΛΕΣ) ανοίγει τις θύρες του πλέον το παλαιό αρχοντικό Ρεθύμνη στην περιοχή Βαπόρια, καθώς μετά την ολοκλήρωση του έργου μετατροπής του σε μία νέα κοιτίδα πολιτισμού, θα προσφέρει στους κατοίκους και στους επισκέπτες του νησιού, την εμπειρία της περιήγησης στις πλούσιες κατοικίες των Ερμουπολιτών κατά την εποχή ακμής της πόλης.

Πρόκειται για ένα πολύ ξεχωριστό μουσείο που φιλοξενεί τη λαογραφική παράδοση της πόλης, που αποδίδεται επισήμως στην τοπική κοινωνία, μετά και τη χθεσινή ξεχωριστή εκδήλωση των εγκαινίων του.

Το έργο που κόστισε συνολικά 2 εκατ. ευρώ, τόσο για την επισκευή και συντήρησή του, όσο και για την αποκατάσταση οροφογραφιών, αλλά και τη μεταφορά και το στήσιμο των εκθεμάτων εντός των χώρων του, ως ένα συνολικό αποτέλεσμα, μαγεύει τον επισκέπτη, προσκαλώντας τον να γνωρίζει τη ζωή των Ερμουπολιτών σε μία περίοδο που με την επιχειρηματική, ναυτιλιακή και οικονομική δραστηριότητά τους, κατέστησαν την πόλη άξια να συγκρίνεται με τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Το έργο του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου υπήρξε ένας οραματικός στόχος για τα μέλη που διαχρονικά απαρτίζουν το Διοικητικό Συμβούλιό του, καθώς και για τη σημερινή πρόεδρό του, Χριστίνα Λιγοψυχάκη – Δενδρινού, στη θητεία της οποίας και ολοκληρώθηκε. Πρέπει να σημειωθεί πως η μετατροπή της πολύ όμορφης οικίας Ρεθύμνη σε μουσείο, έγινε από κοινού με τον ενιαίο πλέον Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι βασικές και μεγάλες χρηματοδοτήσεις μέσω ΕΣΠΑ, στη θητεία του πρώην δημάρχου, Γιάννη Δεκαβάλλα.

Στην εκδήλωση των εγκαινίων, παρέστησαν μεταξύ άλλων, ο ίδιος, όπως επίσης, ο νυν δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Νίκος Λειβαδάρας, ο νέος δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Αλέξης Αθανασίου, καθώς επίσης και ο αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων, Γιώργος Λεονταρίτης. Μηνύματα έστειλαν ο μητροπολίτης Σύρου, κ. Δωρόθεος Β΄, ο καθολικός επίσκοπος Σύρου, π. Πέτρος Στεφάνου, η κόρη των δωρητών, Ευγενία Ανδριανοπούλου, η επίτιμη πρόεδρος του ΛΕΣ, Ματίνα Παπαδοπούλου, η Α΄ αντιπρόεδρος – έφορος παραρτημάτων των Λυκείων Ελληνίδων, Μαρία Παπαμάρκου, η βουλευτής Κυκλάδων, Κατερίνα Μονογυιού και ο βουλευτής Κυκλάδων, Φίλιππος Φόρτωμας.

Ένα ταξίδι… στην αξιοθαύμαστη ζωή των Ερμουπολιτών

Το κτήριο της παλαιάς οικίας Ρεθύμνη, που έχει χαρακτηριστεί μνημείο και έργο τέχνης αναγνωρισμένο με υπουργική απόφαση του 1987, αποτελεί τον καταλληλότερο “καμβά”, επί του οποίου η ζωή των Ερμουπολιτών παρουσιάζεται σήμερα, στις νεότερες γενιές, προκειμένου να τους μεταφέρει τα μηνύματα της προόδου και της ορμής για δημιουργία, που ως αξίες, χαρακτήριζαν σπουδαίους πολίτες της Ερμούπολης.

Αμέσως μετά το κόψιμο της κορδέλας στην είσοδο του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου στα Βαπόρια από την πρόεδρο του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου, Χριστίνα Λιγοψυχάκη – Δενδρινού και τον νυν δήμαρχο, Νίκο Λειβαδάρα, η πόρτα του κτηρίου άνοιξε, αποκαλύπτοντας τη “μυρωδιά” και τον πλούτο μίας άλλης εποχής.

Στους εσωτερικούς χώρους του μεγάρου, κάθε δωμάτιο αφηγείται και μία ξεχωριστή ιστορία ενώ μεταφέρει και το πνεύμα της εποχής της ακμάζουσας Ερμούπολης, τότε που οι κάτοικοί της με το έργο και την αποφασιστικότητά τους, την κατέστησαν “πρωταγωνίστρια” με μεγάλη φήμη παγκοσμίως.

Ο υπεύθυνος για το στήσιμο της έκθεσης, αρχιτέκτονας, Θωμάς Τσουκαλάς, έκανε μία ξενάγηση σε όλο το κτήριο, παρουσιάζοντας όλες τις λεπτομέρειες για τη ζωή μίας αστικής οικογένειας της Ερμούπολης. Αυθεντικά έπιπλα και αντικείμενα των παλαιών Ερμουπολιτών και των συζύγων τους, ψηφιακές εφαρμογές και αφηγήσεις μαγεύουν τον επισκέπτη και του μεταφέρουν με έναν εντυπωσιακό τρόπο, την πνευματική ακτινοβολία μίας άλλης εποχής.

Η μεγάλη ευεργέτιδα Φιφή Ανδριανοπούλου

Στην ομιλία της, η πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου, κ. Λιγοψυχάκη αναφέρθηκε με πάσα λεπτομέρεια στην ιστορία της δημιουργίας του Μουσείου.

Σημείωσε εξ αρχής πως το κτήριο που σήμερα στεγάζεται το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο του Λυκείου, περιήλθε σε αυτό, από τη Φιφή Ανδριανοπούλου, τη μεγάλη ευεργέτιδα του ΛΕΣ. Υπήρξε απόγονος των αδελφών Ρεθύμνη, οι οποίοι της άφησαν κληρονομιά το μέγαρο. Η παλαιά αστική οικία κατασκευάστηκε το 1880. Υπενθυμίζεται πως τα αδέλφια Νικόλαος και Μηνάς Ρεθύμνης ήταν πλοιοκτήτες με καταγωγή από εύπορη οικογένεια της Κάσου, που έζησαν στη Σύρο.

“Θα σας πάω 40 χρόνια πίσω, σε ένα καλοκαιρινό απόγευμα του 1983, όταν η τότε πρόεδρός μας αείμνηστη Τέτα Βαρθαλίτου είχε καλέσει το Διοικητικό μας Συμβούλιο σε συνεδρίαση. (…). Τα ευχάριστα νέα ήρθαν την άλλη μέρα. Με την προτροπή και τις προσπάθειες του έγκριτου δικηγόρου, Θόδωρου Παπαδόπουλου και της κ. Ματίνας (τότε γραμματέας του Λυκείου), η Φιφή Ανδριανοπούλου το γένος της συριανής με ρίζες κασιακής οικογένειας Γιανναγά, με τη σύμφωνη γνώμη του συζύγου της, Ανδρέα και της κόρης της Ευγενίας, αποφάσισε να δωρίσει τη νεοκλασική οικία στη συνοικία Βαπόρια που κληρονόμησε από τους θείους της, Νικόλαο και Μηνά Ρεθύμνη, στο Λύκειο των Ελληνίδων Σύρου, για τη στέγαση και την προώθηση του πολιτιστικού του έργου, όπως αναφέρεται στο δωρητήριο συμβόλαιο”, γνωστοποίησε η πρόεδρος. Συμπλήρωσε δε, πως, “με εισήγηση της κ. Ματίνας Παπαδοπούλου και ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. του Λυκείου, το κτήριο προωθήθηκε για στέγαση της ιστορίας, κυρίως της Ερμούπολης. Έτσι ξεκίνησε αυτό το γοητευτικό ταξίδι που έμελε να κρατήσει ως τη σημερινή ημέρα”.

Η πολύτιμη στήριξη από τον πρώην Δήμο Ερμούπολης μέχρι τον ενιαίο Δήμο

Η κ. Λιγοψυχάκη ακολούθως, έδωσε λεπτομέρειες για την οικία, ενώ μίλησε αναλυτικά και για τις προσπάθειες συντήρησης του κτηρίου και μετατροπής του σε Μουσείο, με τη στήριξη του πρώην Δήμου Ερμούπολης και του ενιαίου Δήμου Σύρου – Ερμούπολης.

“Δεν θα προχωρούσαμε αν από την πρώτη στιγμή δεν είχαμε κοντά μας, φίλους που πίστεψαν στο όραμά μας και στάθηκαν δίπλα μας, με ηθική στήριξη και κάθε είδους υλική βοήθεια”, σημείωσε παρακάτω, αναφέροντας βήμα προς βήμα τις ενέργειες για διάσωση και συντήρηση του μεγάρου (από τη στεγανοποίηση κτηρίου, στο σήμερα, δηλαδή στο Λαογραφικό Μουσείο).

Η πρόεδρος του ΛΕΣ ευχαρίστησε ονομαστικά όλους τους δωρητές, ενώ έκανε ιδιαίτερη μνεία στο σημείο που ο πρώην Δήμος Ερμούπολης με δήμαρχο τον Γιάννη Δεκαβάλλα, ενέταξε το έργο στο ΕΣΠΑ, για να υπάρξει χρηματοδότηση.

“Μόνο που κάποια στιγμή φτάσαμε στο αδιέξοδο της έλλειψης οικονομικών πόρων, χωρίς τους οποίους το έργο κινδύνευε να παραμείνει ημιτελές. Η άμεση λύση ήρθε επί δημαρχίας Γιάννη Δεκαβάλλα. Ο τότε δήμαρχος Ερμουπόλεως με τη βαθιά και σφαιρική γνώση του πέραν των τοπικών πραγμάτων, πρότεινε ως μόνη λύση την υπαγωγή του έργου – μουσείου στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ για την οποία υπαγωγή όμως, έπρεπε να υπάρχει η κάλυψη ενός δημοσίου φορέα, εν προκειμένω ενός ΟΤΑ. Έτσι με τη θετική εισήγηση του δημάρχου Δεκαβάλλα, την αποδοχή του δημοτικού συμβουλίου και με τη νομική καθοδήγηση του τότε προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου και νομικού συμβούλου του Δήμου, αειμνήστου δικηγόρου, Δημητρίου Ρούσσου συνήφθη 20ετες χρησιδάνειο με το οποίο, χωρίς να αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς το έργο περνούσε στον Δήμο. Οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου, το αγκάλιασαν με ζεστό ενδιαφέρον. Αυτή η 20ετια (2002 – 2022), υπήρξε η πιο εποικοδομητική”, περιέγραψε η ίδια, λέγοντας ακόμη πως εκπονήθηκαν οι απαραίτητες μελέτες, δόθηκαν όλες οι απαιτούμενες εγκρίσεις από το Υπ. Πολιτισμού και το έργο θεωρήθηκε επιλέξιμο για να ενταχθεί στα ευρωπαϊκά προγράμματα.

Μέσα σε αυτή τη διαδρομή, έγιναν οι προκηρύξεις έργων και προχώρησαν οι εργολαβίες, ενώ σταδιακά συγκεντρώθηκαν τα εκθέματα και δημιουργήθηκε το μουσείο σύμφωνα με τη μουσειογραφική – μουσειολογική μελέτη. Η συντήρηση των εκθεμάτων έγινε με την πολύτιμη στήριξη του εφοπλιστή, Αθανάσιου Μαρτίνου. Πρέπει να σημειωθεί πως οι εντάξεις και για επιμέρους έργα έγιναν σε προγράμματα της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου.

Ιδιαίτερα ικανοποιημένη η κ. Λιγοψυχάκη για το θετικό αποτέλεσμα, κλείνοντας την ομιλία της, ανέφερε: “Σήμερα λοιπόν, το ιστορικό μουσείο του Λυκείου των Ελληνίδων Σύρου, η ερμουπολίτικη αστική κατοικία των αρχών του 20ου αιώνα, ανοίγει τις πόρτες του να σας δεχθεί. Καλώς ορίσατε. Σας υποδεχόμαστε με τη χαρά της οικοδέσποινας που βλέπει την αθρόα ανταπόκριση στην πρόσκλησή της. Σας υποδεχόμαστε με την ικανοποίηση του ευτυχούς αποτελέσματος πολύχρονων προσπαθειών και κόπων και σας ευχαριστούμε για την αγάπη και το ενδιαφέρον σας”.

Υπογραμμίζεται πως για τη λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου θα φροντίσει το ΛΕΣ σε αμέσως προσεχές διάστημα και θα υπάρξουν οι σχετικές ανακοινώσεις.

Συγκίνηση για την επίτευξη του στόχου

Αμέσως μετά, μίλησε ο νυν δήμαρχος, Νίκος Λειβαδάρας για την υλοποίηση του έργου με τη συστηματική παρουσία και επίβλεψη της Τεχνικής Υπηρεσίας και ιδιαίτερα του αναπληρωτή προϊσταμένου, Δαυίδ Διακοδημητρίου. “Έχουμε την τιμή και τη χαρά να εγκαινιάζουμε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Σύρου, έναν ακόμη μουσειακό χώρο, έναν χώρο διάσωσης και διατήρησης της συλλογικής μας μνήμης. Όπως κάθε φορά, όταν ανοίγει ένας νέος πνεύμονας πολιτισμού με συγκινεί ιδιαίτερα”, τόνισε ο ίδιος, περιγράφοντας παρακάτω την εξέλιξη του έργου.

Στη συνέχεια, στο βήμα κλήθηκε ο πρώην δήμαρχος, Γιάννης Δεκαβάλλας, ο οποίος ιδιαίτερα συγκινημένος εξέφρασε τη χαρά του για την ολοκλήρωση του έργου. “Ήταν ένα έργο πνοής για το νησί. Ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο. Σε λίγο θα είμαστε σε θέση να το απολαύσουμε. Είμαι σίγουρος ότι θα μείνουμε όλοι ικανοποιημένοι τόσο από πλευράς αισθητικής, όσο και από πλευράς μουσειολογικής”, πρόσθεσε χαρακτηριστικά, κάνοντας τέλος αναφορά στη συνεργασία του με τα μέλη του Λυκείου. “Η συνεργασία μας πραγματικά απέπνεε πολιτισμό”, δήλωσε ο κ. Δεκαβάλλας.

Η εκδήλωση των εγκαινίων ολοκληρώθηκε με την απονομή αναμνηστικών δώρων σε σημαντικά πρόσωπα - δωρητές που συνέβαλαν τα μέγιστα για τη δημιουργία του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου.