Βαΐων Κυριακή ή Βαϊοφόρος

Την Κυριακή προ του Πάσχα, από τον 9ο μ.Χ αιώνα η Εκκλησία έχει καθιερώσει την εορτή των Βαΐων εις ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Την ημέρα εκείνη πλήθος κόσμου προϋπάντησε και επευφήμησε τον Κύριο, ως νικητή του θανάτου, κρατώντας «Βάια των Φοινικών» και κράζοντας «Ωσαννά, Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».

Από τα φύλλα της φοινικιάς, τα βάγια, γίνονται οι Σταυροί που μοιράζονται στους ναούς την Κυριακή των Βαΐων. Ο κάθε Χριστιανός θα πάρει στο σπίτι του τον σταυρό από βάι, θα τον τοποθετήσει με ευλάβεια πλάι στο εικόνισμα του σπιτιού.

Η φοινικιά, γνωστή στην αρχαιότητα ως Φοίνιξ φυόταν στη χώρα μας από προϊστορική εποχή, άλλωστε σύμφωνα με την μυθολογία η Λητώ γέννησε κάτω από Φοινικιά στη Δήλο τον Απόλλωνα, τον θεό του φωτός. Εκεί δίπλα ανεγέρθη και βωμός αυτού του Θεού.

Τη Φοινικιά από πάντα οι άνθρωποι την θεώρησαν σύμβολο του Ήλιου, της αγαλλίασης, της δικαιοσύνης. Επειδή αυτό το δένδρο αναπτύσσεται πάντα ορθίως, θεωρείται σύμβολο ευλογίας, θριάμβου και νίκης. Ο Πλούταρχος αναφέρει; «Η Φοινικιά ποτέ δεν ρίχνει το φύλλωμά της, είναι πάντα στολισμένη με το ίδιο πράσινο. Αυτή τη δύναμη του δένδρου οι άνθρωποι τη θεωρούν σύμφωνη και κατάλληλη για να αντιπροσωπεύσει τη νίκη!!!»

Είναι ένα δένδρο της ζωής. Συμβολίζει παράλληλα το σφρίγος και τη γονιμότητα. Επίσης, επειδή καρποφορεί σε μεγάλη ηλικία, συμβολίζει παράλληλα τη μακροζωία και τα ανθηρά γεράματα. Είναι απίστευτο πόσο ο άνθρωπος μελέτησε τον Φοίνικα. Τον ονόμασαν: «το δένδρο του ημερολογίου». Κι αυτό γιατί κάθε μήνα αποβάλλει ένα κλαδί, όπως το ημερολόγιο αποβάλλει ένα φύλλο.

Δόξα και θρίαμβος

Τα κλαδιά της Φοινικιάς έχουν πολλούς και σπουδαίους συμβολισμούς. Παράλληλα, υποδηλώνουν τη Δόξα και τον θρίαμβο. Στον Χριστιανισμό οι κλάδοι της Φοινικιάς που υποδέχθηκαν τον Ιησού στα Ιεροσόλυμα συμβόλιζαν όχι μόνο την θριαμβευτική είσοδό στην πόλη, αλλά και τον θρίαμβό του πάνω στον θάνατο. Όπως περιγράφουν τα Ιερά Ευαγγέλια ο Ιησούς έκανε το θαύμα ανασταίνοντας τον Λάζαρο που είχε πεθάνει.

Για τους πρώτους Ρωμαίους Χριστιανούς ήταν και έμβλημα επικήδειο. Ήταν ένα γνώρισμα για εκείνον που έκανε προσκύνημα στους Άγιους Τόπους, εξ’ ου και η λέξη palmer (προσκυνητής) που προέρχεται από τη λατινική λέξη palma που σημαίνει φοίνικας.

Απεικονίσεις της εισόδου του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, μπορεί κανείς να θαυμάσει στη μονή Δαφνίου (ια’ αι.) σώζεται θαυμάσια απεικόνιση σαν μωσαϊκό. Παρόμοια υπάρχει και στον Άγιο Μάρκο στη Βενετία ( ιβ’ αι.) Οι πιο σπουδαίες εικονογραφήσεις είναι του Μυστρά (ιδ’αι.) στην Περίβλεπτο και Παντάνασσα. Είναι οι ωραιότερες συνδέσεις.

Φοινικιά – Χουρμαδιά

Η φοινικιά (Phoenix dactylifera) που καλλιεργείται στην Αίγυπτο, Αραβία κ.α χώρες είναι αυτή που υπάρχει και στις Κυκλάδες και ήταν γνωστή πριν από 5.000 χρόνια περίπου.

Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο είδος Φοινικιάς που εξαπλώνεται στο ανατολικό άκρο της Κρήτης και σχηματίζει το γνωστό φοινικόδασος της Σητείας το Βάι. Είναι μια μεγάλη αμμώδης παραλία με κυρίαρχο είδος τον ενδημικό φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii). Είναι μοναδικής σημασίας δάσος για την Ευρώπη αφού Phoenix theophrastii είναι ένα από τα δύο μόνο ευρωπαϊκά είδη φοίνικα.

Μήπως αυτό το είδος φοίνικα προήλθε από πειρατές που πήγαν κάποτε κατανάλωσαν χουρμάδες και φύτρωσαν μετά σπόροι που πέταξαν;

Μήπως, ίσως, ποιος ξέρει…η Κρήτη ήταν συνδεδεμένη με την Αίγυπτο πριν χιλιάδες χρόνια…

Υ.Γ: Ευχαριστώ θερμά τον Καθηγητή Γεωπονικής κ. Γιώργο Σαρλή για τις σημαντικές πληροφορίες.