“Η ψυχή μου είναι πάντα στη Σύρο”

Τον Συριανό ποιητή, πεζογράφο, στιχουργό, συλλέκτη και φίλο του Ιστορικού Αρχείου Ερμούπολης, Μάνο Ελευθερίου τίμησαν τα Γ.Α.Κ. Νομού Κυκλάδων για την ανεκτίμητη προσφορά του από το 1992 μέχρι και σήμερα, με χιλιάδες δωρεές που φέρουν την υπογραφή του να βρίσκονται καταγεγραμμένες στο βιβλίο εισαγωγής της υπηρεσίας.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τη γέννηση του Κωνσταντίνου Καβάφη, τα Αρχεία Νομού Κυκλάδων και ο ιστορικός κ. Χρήστος Λούκος, σε συνεργασία με τις Αφροδίτη Κουκή και Μαριάννα Καράλη διοργάνωσαν μια μοναδική εκδήλωση, όπου εκτέθηκαν έντυπα και χειρόγραφα γύρω από το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή και του Κωστή Παλαμά.

Συνεχείς δωρεές από το 1992 έως σήμερα

Οι σπάνιες αυτές εκδόσεις αποτελούν ένα μικρό δείγμα της πλούσιας συλλογής του κ. Ελευθερίου, το οποίο φυλάσσεται στα ράφια του Ιστορικού Αρχείου Ερμούπολης, ενώ σημαντικό υλικό φιλοξενείται επίσης και στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, η οποία στο παρελθόν βράβευσε τον μεγάλο δημιουργό για τις δωρεές του.

“Είμαστε πολύ χαρούμενοι που βρίσκεται σήμερα μαζί μας ο Μάνος Ελευθερίου, ένας άνθρωπος που μας τιμά με την εμπιστοσύνη του, με το να μας στέλνει για φύλαξη τους “θησαυρούς” που με αγάπη, γνώση και μεράκι έχει συγκεντρώσει”, τόνισε στο σύντομο χαιρετισμό της η προϊσταμένη του Αρχείου, Αγγελική Ψιλοπούλου, καθιστώντας γνωστό ότι η πρώτη εισαγωγή του κ. Ελευθερίου χρονολογείται από το 1992 και αφορά έναν φάκελο με αρχεία καλλιτεχνών.

“Από τότε, δεν ξέρουμε πόσες φορές έχουμε ανοίξει αυτό το βιβλίο. Άπειρες, όσες και οι παραλαβές. Δέματα με το ταχυδρομείο ή φίλους που επισκέπτονται το νησί και έγγραφα πάντα άψογα τακτοποιημένα και αριθμημένα, μέσα σε χειροποίητα κουτιά υψηλής αισθητικής, με ποικίλο περιεχόμενο”, πρόσθεσε.

Πολύτιμες εκδόσεις και λογοτεχνικά τεκμήρια

Όπως επισημάνθηκε ανάμεσα στις πολυάριθμες δωρεές του κ. Ελευθερίου περιλαμβάνονται αρχεία λογοτεχνών και μουσικών, σπάνια θεατρικά προγράμματα του Εθνικού θεάτρου, προπολεμικά και μεταπολεμικά, φωτογραφίες και έγγραφα προσφύγων από τη Μικρά Ασία, αντίγραφα φωτογραφιών και θεατρικών προγραμμάτων από παραστάσεις της ηθοποιού Λέλας Περπινιά – Βλαστού, έγγραφα εταιριών με διακοσμητικά λογότυπα, δελτία τύπου δισκογραφικών εταιρειών καθώς και αποκόμματα εφημερίδων για μουσικούς ή λογοτέχνες.

Σημαντικότατη δωρεά αποτελεί επίσης το αρχείο της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη που χάθηκε στις σκοτεινές μέρες του Δεκεμβρίου του 1944, η αλληλογραφία της Ελένης Παπαδάκη με το Εθνικό Θέατρο (1941-1944), βιβλία από την προσωπική της βιβλιοθήκη, φωτοτυπίες πρακτικών δικαστηρίου από τη δίκη των φυσικών εκτελεστών της και πολλά ακόμη.

200 βιβλία γύρω από τον Αλεξανδρινό, Κωνσταντίνο Καβάφη

Ωστόσο, λόγω του πλήθους των δωρεών, σε συνδυασμό με τον περιορισμένο χώρο της υπηρεσίας, μετά από συμφωνία του δωρητή, ένα μεγάλο μέρος δόθηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη και στο Αρχείο απέμειναν τα βιβλία για τους ποιητές Κωστή Παλαμά και Κωνσταντίνο Καβάφη. Σημειώνεται μάλιστα ότι “δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή η οποία αισίως αριθμεί στις 500 εγγραφές”.

Τα 200 βιβλία αφορούν στον Κωνσταντίνο Καβάφη και συγκεκριμένα εκδόσεις ποιημάτων του, που τυπώθηκαν όσο ζούσε ο ποιητής, καθώς και πολλές μεταγενέστερες μέχρι σήμερα μελέτες φιλολόγων για το έργο και τη ζωή του, μεταφράσεις των ποιημάτων του σε πολλές γλώσσες και αφιερώματα περιοδικών και εφημερίδων.

“Λάτρης της ιστορίας της Σύρου”

Στη μεγάλη συμβολή του Μάνου Ελευθερίου στον εμπλουτισμό του Ιστορικού Αρχείου Ερμούπολης, αλλά και στη “συστηματική μανιώδη προσπάθειά του να αποκτήσει ποικίλης μορφής τεκμήρια τόσο για τη Σύρο, όσο και για άλλους τομείς του ελληνικού βίου” αναφέρθηκε ο ιστορικός και υπεύθυνος για την ταξινόμηση του Αρχείου, Χρήστος Λούκος. “Όλα αυτά τα απέκτησε μετά από άπειρες ώρες σε παλαιοπωλεία και παλιατζίδικα, κυνηγώντας τις δημοπρασίες και διαθέτοντας ένα δίκτυο φίλων που γνώριζαν το πάθος του για καθετί Συριανό και ωραίο”, είπε χαρακτηριστικά.

Τόνισε δε, ότι μετά την πρώτη αυτή έκθεση εντύπων των Κωνσταντίνου Καβάφη και Κωστή Παλαμά, υπάρχει η σκέψη να εκτεθούν μελλοντικά χειρόγραφα και φωτογραφίες μεγάλων καλιτεχνών, που περιλαμβάνονται στη συλλογή του κ. Ελευθερίου στην Αθήνα.

Τέλος δεν παρέλειψε να αναφερθεί στη στενή σχέση του δημιουργού, με την ιστορία της γενέτειράς του, η οποία αποτυπώνεται μέσα από την επιμέλεια και τη βαθύτερη εμπλοκή του σε σημαντικές εκδόσεις γύρω από τη θεατρική και λογοτεχνική παράδοση της Ερμούπολης, τη Νεοκλασική ιστορία της, αλλά και τα νεανικά χρόνια του Μάρκου Βαμβακάρη στη Σύρο. “Είμαι βέβαιος ότι με την αγάπη σας για το έντυπο θα εμπλουτίζετε με τον τρόπο που ξέρετε συνεχώς τη συλλογή σας, πράγμα που σημαίνει ότι και το Ιστορικό Αρχείο της Ερμούπολης θα ωφελείται από τη γενναιοδωρία σας”, κατέληξε ο κ. Λούκος.

“Οι Συριανοί να φυλάτε Θερμοπύλες”

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο κ. Ελευθερίου, ο οποίος μοιράστηκε με τους παρευρισκόμενους το όνειρό του για την πραγματοποίηση μιας έκθεσης χειρογράφων, καλλιτεχνών και πολιτικών, από το 19ο αιώνα, μέχρι το 1950.

Όπως τόνισε, πέρα από τους βραβευμένους με Νόμπελ ποιητές Γιώργο Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη, η Ελλάδα διέθετε κι άλλους σπουδαίους δημιουργούς όπως, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ο Μανώλης Αναγνωστάκης, το έργο των οποίων θα πρέπει να αναδειχθεί και να αναγνωριστεί εξίσου. Ανάμεσα στα σχέδια του, υπάρχει επίσης, μία έκθεση με ολόκληρο το υλικό για την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη, αλλά και μία ειδική έκθεση φωτογραφιών Συριανών καλλιτεχνών από το 1860 μέχρι το 1920.

Δανειζόμενος στίχο του Κωνσταντίνου Καβάφη, ο κ. Ελευθερίου συμβούλευσε τους Συριανούς “να φυλάνε Θερμοπύλες”, ενώ ταυτόχρονα εξέφρασε τη μεγάλη του αγάπη για τη γενέτειρά του, τονίζοντας ότι ακόμη κι αν ο ίδιος κατοικεί στην Αθήνα, η ψυχή του είναι πάντα στη δική του αλησμόνητη πατρίδα, τη Σύρο.

“Θα πρέπει να ανταποδίδουμε στο έπακρον τη γενναιοδωρία του Μάνου”

Παρών στην εκδήλωση ήταν, μεταξύ άλλων και ο δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, ο οποίος απηύθυνε θερμές ευχαριστίες στον κ. Ελευθερίου για την πολυετή προσφορά του στη Δημοτική Βιβλιοθήκη και το Ιστορικό Αρχείο της Σύρου. “Νομίζω ότι τη γενναιοδωρία του Μάνου θα πρέπει να του την ανταποδίδουμε σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό, γιατί έχει σημασία να τιμάς κάποιον τη στιγμή που πρέπει να τον τιμήσεις” είπε χαρακτηριστικά, κάνοντας γνωστό ότι εκκρεμεί ακόμη η πρότασή του στο δημοτικό συμβούλιο για την ονομασία του πρώην Λατομείου Καραβέλα, σε Πολιτιστικό Χώρο “Μάνος Ελευθερίου”.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, αναγνώστηκε από την Αφροδίτη Κουκή, η ομιλία του διαπρεπούς φιλολόγου Δημήτρη Δασκαλόπουλου, που λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν κατάφερε να παραστεί στην εκδήλωση, Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο κ. Δασκαλόπουλος έχει μελετήσει το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη και έχει συντάξει πλήρη βιβλιογραφικό οδηγό. Στο κείμενό του υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ότι “με βάση τη βιβλιογραφία Κ.Π. Καβάφη 1886-2000 και το πρόσφατο 2012 συμπλήρωμά της που καλύπτει την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ο συνολικός αριθμός των βιβλίων περί Καβάφη, ελληνικών και ξενόγλωσσων, εξαιρουμένων των πάσης φύσεως εκδόσεων ποιημάτων του Αλεξανδρινού, στο ελληνικό πρωτότυπο ή σε μεταφράσεις ίσως να υπερβαίνει τα 300. Επομένως, η έκθεση που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην Ερμούπολη, αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μέρος αυτής της εντυπωσιακής παραγωγής και κυρίως αποτυπώνει με εύγλωττο τρόπο την περιπέτεια της κριτικής, τις δοκιμές και τις δοκιμασίες της”.