Στο εν Σύρω οκτατάξιο τότε Γυμνάσιον Αρρένων (1950-1956)

Γράφει ο Γεώργιος Π. Σαρλής

Καθηγητής Πανεπιστημίου

Αμέτρητες αναμνήσεις με πλημμύρισαν όταν πληροφορήθηκα ότι στο έτος που διανύουμε θα εορταστεί η επέτειος των εκατό ογδόντα χρόνων της ιδρύσεως του Γυμνασίου Σύρου.

Απόφοιτος και εγώ του ιστορικού αυτού εκπαιδευτικού Ιδρύματος θα αναφερθώ εν συντομία σε κάποιες εντυπώσεις από τις γυμνασιακές μου σπουδές.

Πρωτίστως όμως να επισημάνω, ότι ολίγα χρόνια πριν από τη συμπλήρωση της σημερινής ηλικίας του, το αναφερόμενο ίδρυμα αναβαθμίστηκε όπως ήταν πεπρωμένο. Και τούτο γιατί ο τριψήφιος αριθμός της ηλικίας του αναγόμενος σε μονοψήφιο, περιέχει τον συμβολικό αριθμό εννέα, ο οποίος κατά τους Πυθαγορείους, εκτός των άλλων συμβολισμών του, υποδηλώνει και το τέλος μιας φάσεως της εξελίξεως και την αρχή μιας άλλης ανώτερης. Άρα δεν είναι τυχαίο που στεγάζει σήμερα το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Με χαρά, ενθουσιασμό και ικανοποίηση γράφτηκα μετά από εισιτήριο διαγωνισμό στο οκτατάξιο τότε Γυμνάσιον Αρρένων Σύρου. Ιδιαίτερα υπερήφανος για το πηλήκιο με την κουκουβάγια, κατανάλωνα αρκετό χρόνο στον καθρέπτη για να επιτύχω την καλύτερη φόρμα του, Επίσης, ως καρηκομόων Αχαιός, προσπαθούσα να αποφύγω το κούρεμα με την «ψιλή», οπότε κάθε χρόνο ο φιλόλογος της τάξεως με έστελνε πολλές φορές στον κουρέα, γιατί αυτός καθ’ υπόδειξη και παράκλησή μου χρησιμοποιούσε κάθε φορά «σχάρα».

Οι συμμαθητές μου, έφηβοι από όλες τις κοινωνικές τάξεις του νησιού, ανταποκρίνονταν ικανοποιητικά στην απόκτηση γνώσεων και ικανός αριθμός αυτών αρίστευαν. Πολλοί μάλιστα από αυτούς τις απογευματινές ώρες επιδίδονταν σε διάφορες επιμορφωτικές δραστηριότητες, ενώ λιγοστοί προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε ιδιωτικές ή πατρικές επιχειρήσεις. Επίσης στους συμμαθητές μου συγκαταλέγονταν και έφηβοι από άλλα νησιά των Κυκλάδων οι οποίοι φιλοξενούνταν, κατά τη διάρκεια των γυμνασιακών τους σπουδών, σε φιλικές ή συγγενικές τους συριανές οικογένειες.

Ωστόσο, πέραν της εφέσεως στη μάθηση και των καταβαλλομένων προσπαθειών των περισσοτέρων, υπήρξαν μερικοί που δεν μάθαιναν εύκολα τα μαθήματα, οπότε δεν κρίνονταν προβιβαστέοι από τους πράγματι αυστηρούς τότε καθηγητές.

Όσον αφορά στη συμπεριφορά τους, τόσο εντός της τάξεως όσο και στο προαύλιο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αρκετά ευγενική και πολιτισμένη, εκτός εκείνης ορισμένων συμμαθητών των μεγαλυτέρων τάξεων που όταν εύρισκαν ευκαιρία, κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων, τους φίλευαν στα κρυφά άνευ λόγου και αιτίας, με αρκετές καρπαζιές, Πάντως όλοι τους διακρίνονταν για τον σεβασμό και την υπακοή στους καθηγητές και μεγαλύτερους, την ευγένεια, τη μεταξύ τους συμπάθεια και φιλία, την ανιδιοτέλεια, την αλληλοϋποστήριξη, την προθυμία για εξυπηρέτηση και βοήθεια, ακόμη και για το κοκκίνισμα από ντροπή των παρειών. Αλλά πολλές φορές και για έλλειψη ειλικρίνειας, έντονης επιθετικότητας ιδιαίτερα φραστικής και ενοχλητικών πειραγμάτων. Βέβαια σε σοβαρά παραπτώματα ελάχιστοι υπέπεσαν κατά τη διάρκεια της εξαετούς μαθητείας τους, οπότε οι τιμωρίες είχαν κυμανθεί μεταξύ απλής επιπλήξεως και ολίγων ημερών αποβολής.

Όμως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι και τα τότε γυμνασιόπαιδα υφίσταντο τις αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία, αλλαγές τόσο ορμονικές, βιολογικές όσο και έντονα συναισθηματικές, διανοητικές και κοινωνικές. Αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι δεν τα καταλαβαίνουν, δεν ακούν με προσοχή τις ανησυχίες, τους πόθους τους, δεν κατανοούν τις αδυναμίες τους και ο ρόλος των καθηγητών αλλά και των γονέων, όπως και σήμερα, να είναι δύσκολος και υπεύθυνος.

Στην τελευταία γυμνασιακή μας τάξη, οι σαράντα που ακούσαμε μέχρι τέλους τα μαθήματα της και είχαμε υποστεί τις νόμιμες διαδικασίες κριθήκαμε άξιοι απολύσεως με προβιβάσιμους βαθμούς και με την επιζητούμενη τότε «κοσμιοτάτη» διαγωγή. Ωστόσο, από τους αποφοιτήσαντες ελάχιστοι επέλεξαν την περαιτέρω παιδεία, ενώ οι υπόλοιποι την ένταξή τους στην τάξη των ναυτιλλομένων, όπου και διακρίθηκαν.

Σήμερα στο σύνολό μας συνταξιούχοι και διάγοντες την «άνοιξη του γήρατος» θυμόμαστε την πορεία της επαγγελματικής μας σταδιοδρομίας, τον αγώνα για την εξασφάλιση των αναγκαίων αγαθών της οικογένειας, τις πίκρες και τα ευτυχή γεγονότα της ζωής, την ανατροφή, μόρφωση και σταδιοδρομία των παιδιών, τα εγγόνια. Και αισθανόμαστε με σεμνότητα, αν μάλιστα έχουμε επιτύχει τους επιδιωκόμενους σκοπούς μας, επιτυχημένοι επαγγελματίες, οικογενειάρχες και γονείς.

Βέβαια πολλοί συριανοί και ξένοι μορφώθηκαν στο συριανό Γυμνάσιο κατά τη μακρόχρονη λειτουργία του. Άλλοι γνωστοί και άλλοι άγνωστοι σταδιοδρόμησαν επαξίως στη Σύρο και αλλαχού, επανδρώσαντες τις τάξεις των ευσυνείδητων κρατικών και ιδιωτικών υπαλλήλων, διακεκριμένων επιστημόνων, επιτυχημένων επιχειρηματιών, έμπειρων θαλασσινών, θεοσεβών ιερωμένων και των δραστήριων εμπόρων. Επίσης πολλοί από αυτούς συγκαταλέγονται στις επιφανείς προσωπικότητες της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας.

Στους τελευταίους θα ήθελα ακόμη να αναφέρω και δύο καθηγητές και Πρυτάνεις του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον βοτανολόγο και ερευνητή της ελληνικής χλωρίδας Θεόδωρο Ορφανίδη απόφοιτο του Γυμνασίου Σύρου, ο οποίος εισήγαγε και διέδωσε στη χώρα το άγνωστο ως τότε αυστραλιανό φυτικό είδος Ευκάλυπτος ο σφαιρικός (Eucalyptus globulus). Η καλλιέργειά του συνέβαλε στην εξυγίανση των ελωδών και ελονοσογόνων περιοχών μας, αφού η έντονη οσμή του απομάκρυνε από αυτές πλήρως κουνούπια και άλλα μολυσματογόνα έντομα. Επίσης τον Ερρίκο Σκάσση της Λατινικής φιλολογίας, που γεννήθηκε στην Ερμούπολη, εκλεγμένο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ας σημειωθεί ότι η Λατινική, η οποία σήμερα είναι νεκρή γλώσσα, χρησιμοποιείται στην ονοματολογία όλων των ζωντανών οργανισμών του πλανήτη και κατά τα διεθνή επιστημονικά καθιερωμένα στην αρχική περιγραφή κάθε ανακαλυπτομένου είδους με τα χαρακτηριστικά της ζωής.

Επίσης οι εντυπώσεις μου αφορούν και στο τότε εκπαιδευτικό προσωπικό του Γυμνασίου. Στους ορμώμενους από Κυκλάδες κυρίως και Πελοπόννησο καθηγητές που πιστοί στον όρκο της αποφοιτήσεώς τους από το Πανεπιστήμιο αλλά και σε εκείνον της αναλήψεως των καθηκόντων τους, κατέβαλαν προσπάθειες να μας μεταλαμπαδεύσουν τις περισσότερες μέχρι τότε γνωστές επιτεύξεις των διαφόρων επιστημών. Σε αυτούς που πέραν των εκπαιδευτικών τους καθηκόντων προσέφεραν ποικιλοτρόπως πολλά στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και με τον τρόπο συμπεριφοράς, εμφανίσεως, εκφράσεως και ευπροσηγορίας τους, δίδαξαν ανθρωπιά και τρόπο ζωής. Σε αυτούς που, με τις πάσης φύσεως διδασκαλίες τους που υπήρξαν πρότυπα και παραδείγματα, παρ’ όλες τις αντιξοότητες της ζωής ενός εκάστου, απέδειξαν ότι όντως αποτελούσαν έναν από τους τρεις ηθικο-πνευματικούς μας πυλώνες.

Σε αυτούς λοιπόν και στους διδασκάλους και διδασκάλισσες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (4ου Δημοτικού Σχολείου «Κουκουλά» και 2ου Δημοτικού Σχολείου «Χειμώνα»), αλλά και στους πανεπιστημιακούς μου καθηγητές που οφείλω το «ευ ζην» της ρήσεως του Μ. Αλεξάνδρου, επιτρέψτε μου να ομολογήσω, προσέφερα το βασικό πόνημα της επιστήμης μου προς χρήση των φοιτητών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και των Γεωπονικών Τμημάτων των ΑΕΙ της χώρας, με την αφιέρωση «Στη μνήμη των Διδασκάλων μου».

Τελειώνοντας, δεν θα αποκρύψω ότι πάντοτε αισθανόμουν και εξέφραζα υπερηφάνεια που γεννήθηκα στην Ελλάδα, διέμεινα και ενηλικιώθηκα σε κόλπους συντηρητικής οικογένειας στην Ερμούπολη, που υπήρξε επί σειράν ετών πρωτεύουσα της χώρας, όντας σημαντικό αστικό και οικονομικό κέντρο με πανελλήνια εμβέλεια και ολοκλήρωσα τις εγκύκλιες σπουδές μου, θεμελιώδεις για την επαγγελματική μου σταδιοδρομία, στο Γυμνάσιον Σύρου από το οποίον και απεφοίτησα.

Από το αρχαιότερο αυτό Γυμνάσιο, το οποίον πρωτολειτούργησε το 1833 στην τότε επικράτεια του ελληνικού κράτους και που κατά το τρέχον έτος τιμούμε την επέτειο των εκατό ογδόντα χρόνων του.