ΣΥΡΟΣ: Λίκνο Πολιτισμού

Αυτή την επωνυμία: «Λίκνο Πολιτισμού» και με ιδιαίτερο θαυμασμό για το νησί μας, τόνισε πριν λίγες μέρες ο καλός φίλος Ευάγγελος, σε μια τηλεφωνική μας επικοινωνία. Υπάρχει άλλη περιοχή της Ελλάδας (και όχι μόνο), που να είναι γνωστή και φημισμένη και για τις τρεις σημαντικές και ιστορικές εποχές της; Και γιατί ο Όμηρος περιέγραψε με τόσο θαυμαστά σχόλια τη Σύρα - «Συρίη». Αυτό δεν παραδέχονται οι περισσότεροι επιστήμονες του κόσμου;

Α' εποχή – Κυκλαδικός πολιτισμός.

Ευτυχής για τη Σύρο, ο Όμηρος μας πρόσφερε πολύτιμους στίχους που παρουσιάζουν ένα υπέροχο νησί όπως το είδε ή όπως το άκουσε η όπως άκουσε να μιλούν γι' αυτό.

Όταν ο Οδυσσέας, μετά από πολλά χρόνια, επιστρέφει στην Ιθάκη, συναντά τον πιστό χοιροβοσκό του τον Εύμαιο και τον αγαπημένο του σκύλο τον Άργο που τον αναγνώρισε και σε λίγο έφυγε από τη ζωή.

Ο Εύμαιος δεν αναγνώρισε τον Οδυσσέα γιατί, όπως θέλει ο μύθος, η Αθηνά τον μεταμόρφωσε για να μην τον αναγνωρίσουν οι μνηστήρες. Ο Οδυσσέας παρακινεί τον Εύμαιο να του διηγηθεί πως βρέθηκε στην Ιθάκη. Και η διήγηση του Εύμαιου περιγράφει το νησί της Σύρου. Σε ελεύθερη μετάφραση, σε πεζό λόγο ο Εύμαιος λέει: «Υπάρχει μια νήσος Συρίη, αν την έχεις ακούσει, πιο ψηλά από την Ορτυγία (Δήλος) προς τα δυτικά της. Και δεν είναι μόνο πολυάνθρωπος, αλλά και ευδαίμων, με άφθονα προϊόντα... Ο κόσμος της ποτέ δεν πεινάει ούτε προσβάλλεται από αρρώστιες... Στο νησί αυτό υπάρχουν δύο πόλεις, τα πάντα δε σ' αυτές είναι εξίσου μοιρασμένα. Και στις δύο πόλεις αυτές βασιλιάς ήταν ο πατέρας μου ο Κτήσιος, γιος του Ορμένου που έμοιαζε με τους αθανάτους...» (Οδύσσεια Ο στ. 403 – 485).

Η πρώτη άνθιση της τέχνης στην Ελλάδα δημιουργείται στα Κυκλαδονήσια και ιδιαίτερα στη Σύρο την 3η χιλιετία π.Χ. Τα μεγάλα Μουσεία του κόσμου που φιλοξενούν ευρήματα των Κυκλάδων, σε μεγάλες πινακίδες γράφουν: «Κυκλαδικός Πολιτισμός: Κέρος – Σύρος».

Κι αυτό γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη βρέθηκαν στην Κέρο και στη Σύρο!

Β' εποχή Άνω Σύρος.

Η πρώτη πόλη! Η πανέμορφη μικρή, γραφική, μεσαιωνική πολιτεία είναι απλωμένη στον κεντρικό και υψηλότερο λόφο του νησιού και στεφανώνεται από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου, την καθολική επισκοπή (1652). Η ίδρυση και η ζωή της πόλης είναι στενά δεμένη με τους Ενετούς στα 1207. Οι Καπουτσίνοι μοναχοί, που ήλθαν στη Σύρο στα 1633 και οι Ιησουΐτες που ήλθαν λίγο αργότερα, βοήθησαν, τους κατοίκους του νησιού να έλθουν σε επικοινωνία με τον Ευρωπαϊκό κόσμο. Τη Σύρο δεν την άγγιξε η κυριαρχία των Οθωμανών. Είχαν μείνει σε απόσταση. Δεν υπήρχαν ούτε Τούρκοι κάτοικοι στο νησί. Ήταν προστατευμένο το νησί από μια μεγάλη Ευρωπαϊκή δύναμη: τη Γαλλία! Και αυτά συνέβησαν όταν ένα μεγάλο μέρος της χώρας ήταν Τουρκοκρατούμενο.

Στην Μητρόπολη των Καθολικών υπάρχει ένα αξιόλογο και μοναδικό, ίσως, στις Κυκλάδες ιστορικό αρχείο που φιλοξενεί σπουδαία και πολύτιμα έγγραφα για κάθε μελετητή.

Η Άνω Σύρος είναι μια όμορφη πόλη που το κάθε παλιό της σπίτι και η κάθε εκκλησία της είναι ένα μνημείο οκτακοσίων χρόνων.

Γ' εποχή – Ερμούπολη

Στα 1822 δημιουργείται μια νέα πόλη! Η θαλασσινή πολιτεία! Μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο! «Αυτό που έγινε εδώ πριν έναν αιώνα... δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρα ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα...» είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Αυτή η φράση τα συνοψίζει όλα!!!

Εδώ σ' αυτό το βραχονήσι άνθισε ένας πολιτισμός όμοιος με αυτούς των μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων. Ο περιηγητής Θεόφιλος Γκοτιέ που επισκέφθηκε τη Σύρο στις αρχές του 19ου αιώνα, θα γράψει μεταξύ άλλων: «...Ουγγρική ορχήστρα έπαιζε αποσπάσματα από Ιταλικά μελοδράματα. Η εντύπωση ήταν έξοχη. Η Σύρος είναι περίπου ο ομφαλός της Ελλάδος, η πρωτεύουσα της κομψότητας και της αρχοντιάς. Ποιος αλήθεια θα φανταζόταν ότι θα συναντούσε τον κόσμο αυτό φυτεμένο σ' ένα νησί του Αιγαίου!»

Ακολούθησαν και άλλοι περιηγητές που γνώρισαν, θαύμασαν και έγραψαν επαινετικά σχόλια για τη Σύρο.

Ήταν το 1822 όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Χίου από τους Τούρκους, (αντίποινα της Ελληνικής επανάστασης του 1821). Ακολούθησαν τα Ψαρά, η Κάσσος, η Ιωνία κ.α. Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακωνόταν από πλοία με πρόσφυγες που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα.

Όλη η Ελλάδα ήταν γεμάτη ερείπια και φωτιά. Και τότε... ανακαλύφθηκε το καλύτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Εδώ δημιούργησαν σε λίγα χρόνια την πρώτη όμορφη πόλη και το πρώτο λιμάνι της νεότερης Ελλάδα, την Ερμούπολη!

Οι πρώτοι πρόσφυγες ήταν Χιώτες. Ήλθαν πάμφτωχοι και ρακένδυτοι, αλλά πλούσιοι σε πείρα και γνώσεις. Αυτοί οι άνθρωποι, οι Χιώτες, οι πρώτοι οικιστές, φτιάχνουν πρόχειρες καλύβες στον ακατοίκητο χώρο γύρω από το θαυμάσιο φυσικό λιμάνι. Αργότερα αυτές οι καλύβες έγιναν αρχοντικά!

Σαν εργατικές μέλισσες αυτοί οι νέοι κάτοικοι ρίχνονται με πάθος στη δουλειά. Ενώ όλη η Ελλάδα ζει την περιπέτεια της επανάστασης, η Σύρος περνά την ειρηνική και δημιουργική της φάση που την οδήγησε στην ακμή.

Η Σύρος έμελλε να παίξει πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της Ελλάδος!

Αγαπητοί αναγνώστες, υπάρχει άλλη πόλη, άλλη περιοχή στην Ελλάδα που να συγκεντρώνει τόσα πολλά ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία όσα η Σύρος; Μήπως της αξίζει να γίνει πολιτιστική πρωτεύουσα το 2021;