Κωνσταντινούπολη 2010

Το 2010 η Κωνσταντινούπολη μοιράστηκε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης με την πόλη Essen της Γερμανίας και την πόλη Pecs της Ουγγαρίας. Με πληθυσμό 14 εκατ. κατοίκους, εκατό φορές περίπου περισσότερο πυκνοκατοικημένη από την Pecs, ξεπερνά ακόμα και τον πληθυσμό ολόκληρης της Ουγγαρίας.

Όταν η Κωνσταντινούπολη το 2005 εκδήλωσε επισήμως το ενδιαφέρον της για υποψήφια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, ο φάκελος υποψηφιότητας έκανε ηχηρή αίσθηση λόγω του ότι βασίστηκε στην μεταφορά των τεσσάρων στοιχείων της φύσης (γη, αέρας, νερό και φωτιά) που το καθένα ανταποκρινόταν σε μία εποχή του χρόνου και σε ένα καθεαυτού καλλιτεχνικό θέμα: η γη παραδείγματος χάριν αντιπροσώπευε την ιστορία και η φωτιά την αστική ανανέωση. Στόχος της ήταν να προβάλει την ιστορία της, ως σταυροδρόμι του ευρωπαϊκού πολιτισμού και γέφυρα ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, έχοντας την πεποίθηση της ένταξής της στους κόλπους της ευρωπαϊκής οικογένειας, ένωση που φλέρταρε από το 1963 όταν υπογράφτηκε η Συμφωνία Σύνδεσης με την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.

Παρά όμως τις μεγάλες προσδοκίες και τις καταβαλλόμενες προσπάθειες η πόλη δεν κατάφερε να σταθεί αντάξια του τίτλου. Οι λόγοι εν συντομία: οι κακοί χειρισμοί του οργανισμού που ανέλαβε την διαχείριση και την οργάνωση και η μη ορθή διαχείριση των οικονομικών.

Τότε, ένα από τα ατού της υποψηφιότητάς της είχε θεωρηθεί και η συμμετοχή μη κυβερνητικών οργανώσεων. Ένας νέος λοιπόν Οργανισμός με το όνομα «Instanbul 2010» δημιουργήθηκε συγκεντρώνοντας έναν σημαντικό κατάλογο γνωστών καλλιτεχνών από όλους τους χώρους της πολιτιστικής κοινότητας. Ωστόσο, τo 2008, έτος έναρξης της οικονομικής κρίσης, οι υπέρμετρες δαπάνες για τις τέχνες και τον πολιτισμό μεταφράζονταν σε «άχρηστη πολυτέλεια». Ο Δήμος έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στην πραγματική κατάσταση και στο μότο του φακέλου υποψηφιότητας «πολιτισμός κορυφής». Το Ίδρυμα για τις τέχνες και τον πολιτισμό της Κωνσταντινούπολης, πρόπλασμα του Οργανισμού ««Instanbul 2010», που οργάνωνε για πολλά χρόνια πριν φεστιβάλ μουσικής, χορού, θεάτρου, ταινιών και μπιενάλε τέχνης, πέτυχε να εγγράψει την πόλη στην πολιτιστική χάρτα υπολογίζοντας όμως εκ των υστέρων στις κατά πολύ μειωμένες κρατικές χρηματοδοτήσεις και περισσότερο στην ιδιωτική οικονομική στήριξη.

Ο γόρδιος δεσμός του προβλήματος εντοπίστηκε στην έλλειψη γνώσης στο πλαίσιο του οργανισμού στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης: η πλειονότητα των χρηματοδοτήσεων κατευθύνθηκε στην πολιτιστική κληρονομιά και σε αμφιβόλου αναγκαιότητας δημόσια έργα, των οποίων εν τέλει οι προϋπολογισμοί μειώθηκαν κατά το ήμισυ. Οι προπαρασκευαστικές προετοιμασίες αμαυρώθηκαν από την επικρατούσα κατάσταση στην νεωτεριστική όπερα για την οποία υπήρχε άμεση ανάγκη ανανέωσης. Η Κυβέρνηση από την μία μεριά ήθελε να την «καθαιρέσει» για να την «επανιδρύσει», ενώ από την άλλη, οι υποστηρικτές της πολιτιστικής κληρονομιάς υπερασπίζονταν με σθένος την «ανακαίνισή» της.

Η καταγραφή για την UNESCO των ιστορικών μνημείων της πόλης για να εγγραφεί στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα σχέδια της χρονιάς που όμως δεν ολοκληρώθηκε. Πολλές προσωπικότητες παραιτήθηκαν από διάφορες επιτροπές και το διοικητικό συμβούλιο εγκατέλειψε τον αγώνα. Η κεντρική ιδέα των 4 στοιχείων της φύσης άλλαξε και κατατέθηκε εκ νέου μεταβάλλοντας ουσιαστικά την τελευταία στιγμή το καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Ο Οργανισμός εν τέλει έπεσε έξω στις εκτιμήσεις του, αφού ενώ το 2009 η πόλη είχε προσελκύσει 7,5 εκατ. Επισκέπτες, το 2010 ο αριθμός τους μειώθηκε στο μισό.