“Η αρχαιολογία κρύβει εκπλήξεις”

Το καινούριο λατρευτικό κτίριο, τα πολυάριθμα αγγεία και τα υπόλοιπα ευρήματα που ήρθαν στο φως κατά τις φετινές ανασκαφές στο ακατοίκητο Δεσποτικό, δυτικά της Αντιπάρου, αποδεικνύουν ότι η αρχαιολογία είναι μία ανεξάντλητη πηγή εκπλήξεων, οι οποίες συμπληρώνουν το παζλ της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας.

“Δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Πριν από 17 χρόνια, κανείς δεν περίμενε ότι θα βρίσκαμε ένα τόσο μεγάλο ιερό, κρυμμένο κάτω από μία στάνη”, δηλώνει στην “Κοινή Γνώμη” ο ανασκαφέας του Δεσποτικού και αρχαιολόγος της ΚΑ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Γιάννος Κουράγιος, σημειώνοντας ότι κάτω από τα πουρνάρια ξεπρόβαλε ένας ανεκτίμητος αρχαιολογικός πλούτος.

Καρποφόρες έρευνες

Τα 65 τμήματα αρχαϊκών κούρων, οι έξι κεφαλές και οι 25 βάσεις είναι ορισμένα μόνο από όσα έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στη θέση Μάντρα, όπου άκμασε ο χώρος λατρείας του Απόλλωνα. Σύμφωνα με τον κ. Κουράγιο, το μαρμάρινο ιερό χτίστηκε στο Δεσποτικό, όταν οι Παριανοί θέλησαν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο. Αντίπαλός τους στην προσπάθεια αυτή ήταν οι Νάξιοι, οι οποίοι επιβλήθηκαν πρώτοι με τους Κούρους μεγάλου μεγέθους, αλλά και τον Οίκο των Ναξίων. Στη συνέχεια, ακολούθησε η Πάρος με τα λατρευτικά της αγάλματα και το ιερό, το οποίο κατέστρεψε ο υποκινούμενος από την οικονομική ευρωστία του νησιού, Μιλτιάδης.

Οι “καρποφόρες” ανασκαφές των τελευταίων 17 χρόνων επιβεβαιώνουν ότι το Δεσποτικό είναι ένα νησί γεμάτο αρχαία από τη γεωμετρική έως και την ελληνιστική περίοδο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μία έκταση 7.000 τ.μ., απέναντι από τον οικισμό του Αγίου Γεωργίου, με εντυπωσιακά ευρήματα από τα πρωτοκυκλαδικά χρόνια στη θέση Ζουμπάρια, μέχρι τα υστερομεσαιωνικά χρόνια, όταν το νησί καταστράφηκε από εκδικητικούς πειρατές. Ως εκ τούτου, μετά την Μύκονο με τη Δήλο, τη Σαντορίνη με το Ακρωτήρι, τη Νάξο με τα Ύρια και το Σαγκρί και τη Σύρο με την Χαλανδριανή, η Πάρος έχει με τη σειρά της το δικό της αρχαιολογικό προορισμό.

Ανεκτίμητος αρχαιολογικός πλούτος

Το πλούσιο αρχαϊκό ιερό, που είχαν ιδρύσει οι Πάριοι, ήταν κέντρο της λατρείας του Απόλλωνα, ένα προστατευμένο με περίβολο τέμενος στο οποίο δέσποζε ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός και δίπλα του λειτουργούσε τελετουργικό εστιατόριο και βωμός.

Στις φετινές ανασκαφές, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στις 10 Ιουλίου 2014, βρέθηκαν αναθήματα αρχαϊκών χρόνων, όπως ζωόμορφα ειδώλια, αγγεία σε σχήμα ταυροκεφαλής, λεοντοκεφαλής,, κοσμήματα και ενεπίγραφα αγγεία, τα οποία ήταν αφιερωμένα στον Απόλλωνα. Το ίδιο εντυπωσιακά είναι το δάκτυλο υπερφυσικού αγάλματος που ανήκει στο λατρευτικό άγαλμα του ναού (480-490 π.Χ.) και κάποιες κάθετες κατασκευές, στις οποίες ακουμπούσαν ιερά αντικείμενα.

Όπως τονίζει ο κ. Κουράγιος, τα νέα ευρήματα δίνουν πληροφορίες για την τοπογραφία, την έκταση και τη χωροταξική οργάνωση του ιερού του Απόλλωνα στη θέση Μάντρα.

Το καινούριο κτήριο

Το νέο κτήριο προστίθεται στα άλλα 12 κτήρια που έχουν αποκαλυφθεί από τις παλαιότερες έρευνες και στα τα 5 τα οποία εντοπίστηκαν στο διπλανό νησάκι Τσιμηντήρι, το οποίο κατά την αρχαΪκή περίοδο ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό.

Οι έρευνες στο αρχαϊκό κτίριο Δ, ένα από τα σημαντικότερα κτίρια του ιερού με λατρευτική χρήση κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από μάρμαρο, με μαρμάρινη κιονοστοιχία 4 κιόνων στην πρόσοψη, έφεραν στο φως κάτω από το κτίριο πρωιμότερο κτίσμα, αψιφωτής κάτοψης, καθώς και μεγάλη ποσότητα κεραμικής γεωμετρικών χρόνων (9ος - 8ος αι. π.Χ.) μαζί με μεγάλες ποσότητες καμένων και άκαυτων οστών ζώων, όπως αλόγων, χοίρων, αιγοπροβάτων και πουλερικών.

Σημειώνεται ότι τα άλλα κτίρια που βρέθηκαν ήταν βοηθητικοί χώροι στους οποίους αποθήκευαν σιτάρι, λάδι, νερό για να εφοδιάζουν τους ναυτικούς που σταματούσαν στο νησί πριν συνεχίσουν στην Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη και τη Φοινίκη.

Το ιερό στο οποίο κυκλοφορούσαν μόνο οι ιερείς, εξηγεί ο ανασκαφέας, ήταν σε στρατηγικό σημείο, στο πέρασμα προς τη Μ. Ασία και την Ανατολή. Οι πιστοί θαύμαζαν απέξω τα εντυπωσιακά λατρευτικά αγάλματα που ήταν πάντα πάνω σε βάθρα τοποθετημένα, πανύψηλα μπροστά από τις ανοιχτές πόρτες.

Σύμφωνα με τον ανασκαφέα, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ήταν φτιαγμένα από το φημισμένο παριανό μάρμαρο, το οποίο στήριζε την τοπική οικονομία. Από παριανό μάρμαρο σμιλεύτηκαν η Αφροδίτη της Μήλου, ο Ερμής του Πραξιτέλη, οι Κόρες της Ακρόπολης, η Νίκη της Δήλου, τμήμα της Νίκης της Σαμοθράκης, ο ναός του Απόλλωνα και ο θησαυρός των Σιφνίων στους Δελφούς.

Ιδιωτικές χορηγίες

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Κουράγιος, οι ανασκαφές στο Δεσποτικό ενισχύονται οικονομικά από ιδρύματα και ιδιώτες, όπως ο διάσημος ηθοποιός Τομ Χανκς, ο οποίος πριν από χρόνια πέρα από εθελοντική εργασία, είχε προσφέρει το ποσό των 5.000 ευρώ. Τη φετινή έρευνα ενίσχυαν τα Ιδρύματα Α&Π Κανελλοπούλου, Ι. Λάτση, Α.Γ. Λεβέντη, ο Αθ. Μαρτίνος και το υπουργείο Ναυτιλίας - Αιγαίου.

Το επόμενο βήμα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η συντήρηση και αναστήλωση του ναού. Πρόσφατα μάλιστα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα τη μελέτη για την προετοιμασία της πρώτης φάσης, προκειμένου να γίνει ο χώρος επισκέψιμος.

Στις φετινές ανασκαφές συμμετείχαν συνολικά 25-30 άτομα, μεταξύ των οποίων φοιτητές ξένων πανεπιστημίων, ιδιαίτερα Ιταλίας αλλά και Αμερικής, αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες από το Πολυτεχενείο του Μονάχου.

“Είμαστε πολύ ανοιχτοί στην τοπική κοινωνία της Πάρου, η οποία πρέπει να έρχεται και να ενημερώνεται. Είναι πολύ σημαντικό, τόσο για τα σχολεία, όσο και για τους ντόπιους, όχι για την τουριστική ανάπτυξη του νησιού, αλλά γιατί μέσα από αυτό έρχονται σε επαφή με την ιστορία του τόπου τους”, κατέληξε.