Το δώρο του Διονύσου

Το αμπέλι ήταν γνωστό από τα πανάρχαια χρόνια. Σύμφωνα με την Μυθολογία ο θεός Διόνυσος το έφερε στην Ελλάδα από την Ασία. Ο Διόνυσος, θεός του κρασιού και των αμπελιών, ήταν ο γιος του Δία και της Σεμέλης.

Κάποτε φιλοξένησε τον θεό ο βασιλιάς της Καλυδώνας, της σπουδαίας πόλης της Αιτωλίας που ήταν στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου. Ο βασιλιάς ήταν ο Οινέας. Ευχαριστημένος από τη φιλοξενία του βασιλέα ο Διόνυσος, θέλησε να του κάνει δώρο ένα τρυφερό κλήμα αμπελιού. Ο Οινέας το φύτεψε και αυτό μεγάλωσε και έδωσε καρπούς. Ο βασιλιάς έφαγε από τα σταφύλια και τα υπόλοιπα τα έστυψε κάνοντας μούστο. Έπειτα από λίγο καιρό διαπίστωσε ότι ο μούστος είχε υποστεί ζύμωση και είχε γίνει ένα ιδιαίτερο ευχάριστο ποτό, το κρασί. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το κρασί ήταν και είναι ο αχώριστος φίλος του ανθρώπου στο τραπέζι…

Αυτό το ποτό, το κρασί, που κεραυνοβολεί το μυαλό, τις καρδιές των ανθρώπων και σαν φάρμακο, (όπως λένε οι ειδικοί) απαλύνει τους πόνους τους, είναι το εξαίσιο δώρο που, σύμφωνα με τους αρχαίους, χάρισε στους θνητούς ο θεός Διόνυσος.

Στην αρχαία Αθήνα είχαν μια γιορτή που σχετιζόταν με το κρασί. Πιο συγκεκριμένα γιόρταζαν τα «Διονύσια κατ’ αγρούς» μια καθαρά αγροτική γιορτή αφιερωμένη στον θεό του κρασιού, με κύριο δρώμενο μια πομπή που περιφέρονταν στάμνες με κρασί, ένας τράγος που προοριζόταν για θυσία, καλάθια με σταφύλια κ.α.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Ο Δίας, ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, είδε μια μέρα την πανέμορφη Σεμέλη, κόρη του Κάδμου, του βασιλιά της Θήβας και…την ερωτεύθηκε. Ενώθηκε μαζί της με τη μορφή χρυσής βροχής για  να μην τον γνωρίσει. Η Ήρα όμως, η γυναίκα του Δία που, ζήλεψε από αυτή τη σχέση, έστειλε… «μήνυμα» στη Σεμέλη να ζητήσει από τον Δία να παρουσιαστεί μπροστά της με όλη του την μεγαλοπρέπεια. Όταν άκουσε την επιθυμία της Σεμέλης ο Δίας, κατάλαβε την παγίδα της γυναίκας του που έδωσε την ιδέα και αναγκάστηκε να εμφανισθεί στη Σεμέλη πάνω στη λαμπερή του άμαξα, κρατώντας στο χέρι του κεραυνό. Έριξε τον κεραυνό στη Σεμέλη και εκείνη κάηκε. Ο Δίας δεν ήθελε να τον γνωρίζουν οι ερωμένες του. Η Σεμέλη όμως ήταν έγκυος. Το αγέννητο μωρό της, έξι μηνών δεν κάηκε. Ο Δίας τότε έσκισε το μηρό του, έβαλε μέσα στο παιδί και έραψε τη σχισμή, κρυφά βέβαια από την Ήρα. Όταν συμπληρώθηκε ο χρόνος της κύησης, ο Δίας έκοψε τα ράμματα και από το άνοιγμα πετάχτηκε ο μικρός Διόνυσος, στεφανωμένος με βλαστό αμπέλου και στην άκρη, κρέμεται ένας μικρούτσικος βότρυς – σταφύλι.

Στο αγγείο – κρατήρα, ο καλλιτέχνης παρουσιάζει τον μικρό θεό να προβάλλει από τον μικρό του Δία.

(Τάραντας, Ιταλία 410π.Χ (φωτό 1).

Όταν γεννήθηκε το παιδί, ο Δίας φώναξε τον Ερμή και του ζήτησε να πάρει το μωρό και να φροντίσει να το παραδώσει κάπου…στη Νύσα, εκεί που ζούσαν οι Νύμφες, οι μικρές θεές των υδάτων. (Το άγαλμα ο Ερμής του Πραξιτέλη στην Ολυμπία κρατάει αγκαλιά τον Διόνυσο) (φωτό 2). Ο μικρός θεός μεγάλωνε στην Νύσα και ίσως πήρε το μισό του όνομα από το Δία και το άλλο μισό από τη Νύσα. Γι’ αυτό το όνομα του είναι Διό – νυσος.

Μεγαλώνοντας ο μικρός άρχισε να ξεφεύγει από τη σπηλιά που τον φρόντιζαν οι Νύμφες και τριγύριζε σ’ όλους τους υπαίθριους χώρους. Αγκάλιαζε όλα τα φυτά, τα λουλούδια και ότι έβρισκε τριγύρω. Έξω από τη σπηλιά είχε φυτρώσει ένα αγριόκλημα. Λίγο – λίγο μεγάλωνε και έγινε ένα ωραίο αμπέλι. Ο μικρός Διόνυσος δοκίμασε τον καρπό του και καταχάρηκε! Φώναξε τις νύμφες του, φάγανε κι αυτές και ενθουσιάστηκαν. Επειδή τα σταφύλια έγιναν πολλά, τα έκοψαν, τα έστυψαν και άρχισαν να πίνουν τον «φυτικό ζωμό». Έτσι, πίνανε συνέχεια και έγιναν μια παρέα εύθυμη, χαρούμενη και όλοι μαζί ξεφάντωναν. Οι αρχαίοι Έλληνες, λοιπόν, θεωρούσαν τον Διόνυσο θεό, της χαράς και του κεφιού, του έρωτα και της ζωής. Η μυθολογία μας περιγράφει ακόμη, τη συνάντηση του Διόνυσου με την Αριάδνη στη Νάξο. Ήταν το κορίτσι που είχε βοηθήσει τον Θησέα να σκοτώσει τον Μινώταυρο στην Κρήτη. Τον πήρε μαζί του και την άφησε μόνη της στη Νάξο. Εκεί την είδε ο Διόνυσος, την ερωτεύθηκε και μαζί απέκτησαν γιο τον….Στάφυλο.

Τρύγος: Πανηγύρι της ζωής.

Τρύγος: μια λέξη πολυσήμαντη που σημαίνει μάζεμα καρπών, ιδιαίτερα των σταφυλιών και βέβαια με το «πάτημα» τους αρχίζει η παραγωγή του κρασιού ή μάλλον άρχιζε η παραγωγή του κρασιού με το «πάτημα» αφού σήμερα το πάτημα έχει αντικατασταθεί από μηχανικά μέσα. Το κρασί και ο τρύγος είναι πολύ γνωστά από την αρχαιότητα. Το κρασί εντάχθηκε στη ζωή των Ελλήνων, συνδέθηκε με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, με την ιστορία της, την τέχνη και την παράδοση.

Το κρασί και όλη η διαδικασία παραγωγής του στους Χριστιανικούς χρόνους και στο Βυζάντιο είχε πάρει άλλες διαστάσεις. Το νάμα, το κρασί που ήταν για την θεία μετάληψη, δεν έπρεπε να προέρχεται από πατημένα σταφύλια. Υπήρχε άλλη διαδικασία για το στύψιμό τους. Όμως ο Ιησούς Χριστός είπε: «Εγώ ειμί η άμπελος…η αληθινή» και το πρώτο θαύμα που έκανε είναι η μετατροπή του νερού σε κρασί στον «εν Κανά γάμο». Δηλαδή ο Χριστός θέλησε να οικειοποιηθεί αυτό το δώρο της φύσης έστω κι αν προερχόταν από την αρχαιότητα.

Παράλληλα, η κληρονομιά στη δική μας Χριστιανική θρησκεία θεωρείται σύμβολο ζωής. Και φυσικά μπορεί κανείς, αν επισκεφθεί παλαιότερους ναούς, να δει ψηφιδωτά δάπεδα και στους ναούς και σε χριστιανικές μαρμάρινες σαρκοφάγους, αλλά και διακόσμηση σε κατακόμβες με εικόνες που παρουσιάζουν αμπέλι, τρύγο ή παραγωγή κρασιού.

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας που λέγεται και τρυγητής.