“Το Δεσποτικό ανήκει σε εσάς”

Ημερίδα για την ανασκαφή και αναστύλωση του Δεσποτικού πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαρτίου, η οποία φιλοξενήθηκε σε αίθουσα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, με κύριο ομιλητή τον διευθυντή της ανασκαφής, Γ. Κουράγιο και ομάδα αρχαιολόγων, παρουσία του Δημάρχου Αντιπάρου και της προέδρου του ΜΚΤ.

Στην ημερίδα την οποία φιλοξένησε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ο διευθυντής της ανασκαφής, κ. Γιάννος Κουράγιος, καθώς και μέλη της ομάδας αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων, ενημέρωσε τους εκπροσώπους της Αντιπάρου και των φίλων του Δεσποτικού, για την πορεία και εξέλιξη των αρχαιολογικών ερευνών και δράσεων, ενώ στο τέλος της, υπήρξε ευρεία συζήτηση, μεταξύ της ομάδας και των εκπροσώπων του νησιού, με θέμα την καλύτερη οργάνωση στη συνεργασία μεταξύ αρχαιολόγων και τοπικής κοινωνίας, όπως επίσης και για τις προοπτικές ήπιας τουριστικής εκμετάλλευσης της Πρεπεσίνθου.

Δέσμευση για ανάδειξη του πολιτισμού

Τον κύκλο των χαιρετισμών άνοιξε η πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, κ. Σάντρα Μαρινοπούλου, σημειώνοντας πως “είναι τιμή μας να υποδεχόμαστε αυτή την εκδήλωση” και επισημαίνοντας πως οι δεσμοί του ΜΚΤ με τις Κυκλάδες είναι πολύ δυνατοί, ενώ χαρακτήρισε ιδιαίτερα σημαντική την ανασκαφή στο Δεσποτικό, αλλά και τη συμβολή του αρχαιολόγου κ. Κουράγιου.

Από την πλευρά του, ο Δήμαρχος Αντιπάρου, κ. Αναστάσιος Φαρούπος, ευχαρίστησε την ομάδα, αλλά και το Μουσείο για τη φιλοξενία της εκδήλωσης, ενώ χαιρέτισε τη μεγάλη προσέλευση του κόσμου.

Ο Δήμαρχος τόνισε, πως η σημερινή διοίκηση του Δήμου Αντιπάρου, αν και στερείται υπηρεσιών και στελέχωσης, δίνει μεγάλη σημασία στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Αντιπάρου, ενώ ενημέρωσε, πως για πρώτη φορά φέτος, για τον πολιτισμό προβλέπονται στο δημοτικό προϋπολογισμό 70.000 ευρώ, εκ των οποίων 30.000 ευρώ, αναμένεται να διατεθούν για το Δεσποτικό, μέσω και μίας προγραμματικής σύμβασης, η οποία υπάρχει η δέσμευση να συναφθεί μεταξύ Δήμου Αντιπάρου και Υπουργείου Πολιτισμού. Παράλληλα, ο κ. Φαρούπος, σημείωσε, πως βούληση του Δήμου είναι να επανεκδοθεί και το σχετικό βιβλίο, σε συνεργασία με τον κ. Κουράγιο, με τίτλο “Δεσποτικό, το Ιερό του Απόλλωνα”.

Το λόγο επίσης πήραν ο πρόεδρος του Εκπολιτιστικού Εξωραϊστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Αντιπάρου, καθώς και εκπρόσωπος του Εκπολιτιστικού Εξωραϊστικού Συλλόγου Σωρού Αντιπάρου, οι οποίοι υπογράμμισαν τη διάθεση των φορέων να συμβάλλουν στην ανάδειξη του Δεσποτικού και τη δουλειά των αρχαιολόγων, εξαίροντας τη σημασία του αρχαιολογικού τόπου για το νησί, προειδοποιώντας, εντούτοις, πως η Αντίπαρος και το Δεσποτικό, θα πρέπει να προστατευθούν από την άναρχη τουριστική ανάπτυξη και την αλλοίωση των μορφολογικών και χωροθετικών χαρακτηριστικών τους.

Δεύτερο μεγαλύτερο αρχαϊκό ιερό στις Κυκλάδες

Ξεκινώντας την παρουσίαση, ο κ. Κουράγιος, ανέφερε, πως αισθάνεται ιδιαίτερα χαρούμενος και συγκινημένος που η εκδήλωση λαμβάνει χώρα στους χώρους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο των δράσεων για τα 30 χρόνια λειτουργίας του, αφιερώνοντας την εκδήλωση στη μνήμη της κ. Ντόλυς Γουλανδρή, την οποία και γνώριζε προσωπικά.

Δίνοντας πρώτα μία συνολική περιγραφή των χαρακτηριστικών του αρχαιολογικού χώρου στην Πρεπέσινθο, εξήγησε, πως ενδέχεται η νησίδα να συνδέονταν με την Πάρο ή/και την Αντίπαρο εδαφικά, δεδομένου, πως ανακαλύφθηκαν υποθαλάσσια ευρήματα, περί τα 2 μέτρα χαμηλότερα από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας.

Αναφερόμενος, αρχικά στις πρώτες ανασκαφικές εργασίες, στα τέλη του 19ου αιώνα από τον αρχαιολόγο Χ. Τσούντα, και στη συνέχεια από τον κ. Χ. Ζαφειρόπουλο, προχώρησε σε μία ανασκόπηση των μέχρι στιγμής ευρημάτων και δράσεων των αρχαιολόγων, που εθελοντικά συμμετέχουν, μέσω ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, από το ξεκίνημα της παρούσας ανασκαφής, το 2001.

Περιέγραψε αναλυτικά τα κυριότερα από τα 18 συνολικά διερευνηθέντα κτίρια, όπως το ιερό του Απόλλωνα, το οποίο βρισκόταν σε λειτουργία από τα γεωμετρικά χρόνια, έως και την ελληνιστική περίοδο (3ος – 2ος αι.π.Χ), τον βυζαντινό οικισμό και τα εστιατόρια. Επίσης, διακρίνονται ακόμη τέσσερα κτίρια στο χείλος της χερσονήσου, τα οποία ακόμη δεν έχουν ανασκαφεί.

“Πυρήνας του ιερού ήταν ένας στοιχισμένος περίβολος, το τέμενος. [...] Η κατ’ εξοχήν λατρευόμενη θεότητα ήταν ο Απόλλωνας. Λατρευόταν επίσης η Άρτεμις, που είναι η δίδυμη αδελφή του και με το επίθετο “ισθμία” η θεά Εστία”, σημείωσε ο κ. Κουράγιος, ενώ “ακριβώς μπροστά και κάτω από τα θεμέλια του ναού, ανεσκάφησαν ένα ορθογώνιο και ένα φιδωτό κτίσμα, που έδωσαν πληθώρα ευρημάτων της γεωμετρικής εποχής, γύρω στον 8ο – 9ο αιώνα π.Χ”.

Σύμφωνα με τον διευθυντή της ανασκαφής, ο αρχαϊκός ναός είναι το πιο επιμελημένο οικοδόμημα του ιερού, κτισμένο κυρίως από Παριανό μάρμαρο. Η πρόσοψή του αποκαθίσταται με 7 κίονες, ύψους 3,80μ. που μαζί με το αέτωμα θα ξεπερνούν τα 6 μέτρα, πάνω σε ένα πολύ ισχυρό θεμέλιο. Επιπλέον, το τελετουργικό εστιατόριο, εκεί που ελάμβαναν χώρα τα λατρευτικά γεύματα από τους πιστούς επισκέπτες του Ιερού του Απόλλωνα και που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο ναό είχε στοά με 8 δωρικούς κίονες, ύψους 3 μέτρων και στεγαζόταν με επικλινή στέγη και κεραμίδια. Εκεί ανεσκάφησαν 600 αντικείμενα ελληνικής, κυπριακής, αιγυπτιακής και όχι μόνο καταγωγής, υποδηλώνοντας την επισκεψιμότητα του ιερού.

“Το αρχαικό ιερό του Απόλλωνα είναι το μεγαλύτερο μετά από αυτό της Δήλου στις Κυκλάδες και έχει το πλεονέκτημα να βρίσκεται σε ακατοίκητο νησί δίχως σύγχρονες κατασκευές. Φύση και ιστορία δημιουργούν ένα αρμονικο σύνολο που έχει επιβιώσει μέσα στους αιώνες ανέπαφο”, σημείωσε ο κ. Κουράγιος. “Οι παραπάνω παράμετροι καθιστούν το χώρο ιδανικό για την ανάδειξη και διαμόρφωσή του σε οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο με πολλά ανταποδοτικά οφέλη για την Αντίπαρο και την Πάρο”.

Τέλος, σημείωσε, πως αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται εργασίες αναστήλωσης του αρχαϊκού ναού και του εστιατορίου, ώστε να δοθεί στο μνημείο η τρίτη διάσταση που δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον, προκειμένου να γίνει κατανοητό το μνημείο στον επισκέπτη.

Ανάγκη συμβολής της τοπικής κοινωνίας

Κατόπιν, παρουσιάστηκαν, από την αρχαιολόγο, κ. Ήλια Νταϊφά, τα αποτελέσματα των ανασκαφών του περσινού καλοκαιριού του 2016, οι οποίες διήρκησαν από 30 Μαΐου έως και 8 Ιουλίου.

Μετά από μία λεπτομερή αναφορά στα ευρήματα, τα οποία έφεραν στο φως οι έρευνες του καλοκαιριού, η κ. Νταϊφά, έθιξε ένα επίσης πολύ σημαντικό στοιχείο της έρευνας, αυτό της καταγραφής, συντήρησης και μελέτης του υλικού, τόσο στο μουσείο, όσο και στις αποθήκες, κατόπιν της ανασκαφής. “Η ανασκαφική διαδικασία για μας τους αρχαιολόγους είναι μόνο η αρχή. Όλοι ξέρουμε πως για να χρονολογηθούν, να ερμηνευθούν και εν τέλει να αναδειχθούν και να παραδοθούν στον κόσμο τα μνημεία και τα ευρήματα, προηγούνται πολλά στάδια πριν, σίγουρα όχι εύκολα και συνήθως κοπιαστικά και χρονοβόρα. Από το πλύσιμο της κεραμικής, τους καθαρισμούς, μέχρι τις πολλές ώρες καταγραφής, συντήρησης, αναλύσεις στο εργαστήριο και φυσικά τη μελέτη της βιβλιοθήκης και τη δημοσίευση”, υπογράμμισε, τονίζοντας, πως υπάρχει “έλλειψη χώρου και δυσκολία εξεύρεσης καταλύματος για τα μέλη της ομάδας, λόγω της τουριστικής σεζόν μετά το τέλος της ανασκαφής, τόσο στην Αντίπαρο όσο και στην Πάρο”, προτείνοντας να υπάρξει συζήτηση ανάμεσα στην ομάδα, το Δήμο και τους τοπικούς φορείς, προκειμένου να βρεθούν λύσεις, ώστε η τοπική κοινωνία να συμβάλλει πρακτικά στην επιμήκυνση της περιόδου ενασχόλησης με το Δεσποτικό και τονίζοντας, πως οι φιλοξενούμενοι αρχαιολόγοι από Ελλάδα και εξωτερικό, λειτουργούν και ως διαφημιστές του νησιού.

Την κ. Νταϊφά διαδέχθηκε στη σειρά των ομιλητών, ο υπεύθυνος για την υλοποίηση της αναστήλωσης και αποκατάστασης μέρους των βασικών κτισμάτων του Δεσποτικού, ο οποίος αναφέρθηκε τόσο σε ήδη υλοποιημένες εργασίες, όσο και σε σειρά εργασιών, οι οποίες προβλέπονται για το μέλλον.

Κλείνοντας, ο κ. Κουράγιος, τόνισε, πως “αυτό που εδώ και χρόνια επαναλαμβάνω στις διαλέξεις μου, το Δεσποτικό ανήκει σε εσάς, τους κατοίκους της Αντιπάρου, αλλά και της Πάρου – ας μην ξεχνάμε ότι είναι ένα Παριανό ιερό. Πρέπει να καταλάβετε πόσο μεγάλη αξία έχει αυτός ο αρχαιολογικός χώρος, όχι μόνο για την ιστορία του τόπου, του νησιού σας, αλλά και για τη μελλοντική ανάπτυξή του. Γι’αυτό είναι αναγκαίο να αφυπνιστεί η τοπική κοινωνία και να στηρίξει το έργο”.