Το παρελθόν της Μυκόνου στο «μικροσκόπιο»

Όψεις της νεότερης ιστορίας της Μυκόνου έρχονται στο φως για δεύτερη συνεχή χρονιά μέσα από τον καινούριο κύκλο διαλέξεων που διοργανώνει η ΚΔΕΠΠΑΜ σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Στο πλαίσιο των μαθημάτων, που ξεκίνησαν στις 7 Απριλίου και θα ολοκληρωθούν στις 12 Μαΐου 2017, παρουσιάζονται τα τελευταία πορίσματα της έρευνας που αφορούν στην ιστορία του νησιού.

Το πρόγραμμα επιμελείται ο Ιστορικός Δημήτρης Δημητρόπουλος, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ.

Ανάδειξη του Δημοτικού αρχείου

Πρώτος καρπός της συνεργασίας του Ινστιτούτου με τον Δήμο Μυκόνου ήταν ο εντοπισμός, η καταγραφή και η αρχική ταξινόμηση σημαντικών αρχειακών συνόλου του νησιού από ερευνητές του Ιδρύματος, μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες.

Οι ερευνητικές αποστολές, κατά την περίοδο 2010-2012, πραγματοποιήθηκαν με την οικονομική υποστήριξη της Νομαρχίας Κυκλάδων και του Δήμου Μυκόνου. Το υλικό εντοπίστηκε σε αποθηκευτικό χώρου του Δημαρχείου, στην πρώην Κοινότητα Άνω Μεράς, στο Ληξιαρχείο, στο Λαογραφικό Μουσείο, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Μυκόνου και στην ΚΔΕΠΑΜΜ. Το αρχείο που καταγράφηκε, συνιστά σπουδαιότατη ιστορική πηγή, που μέχρι σήμερα είχε παραμείνει άγνωστη και αναξιοποίητη από την έρευνα.

Ελάχιστες απώλειες

Πρόκειται για σειρές τεκμηρίων που καλύπτουν μια ευρύτατη θεματολογία όπως, ενδεικτικά: το σύνολο των δραστηριοτήτων του Δήμου Μυκόνου και της πρώην Κοινότητας Άνω Μεράς κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, τη δημογραφική εξέλιξη, την οικιστική συγκρότηση στη Χώρα και στις εξοχές του νησιού, τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή του νησιού, τη μετανάστευση των Μυκονιατών, τη δημόσια υγεία, τις απαρχές και την άνοδο της τουριστικής ανάπτυξης, τα ζητήματα που απασχόλησαν τις δικαστικές αρχές κ.α.

Η ταξινόμηση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Νομού Κυκλάδων με έδρα στη Σύρο και προϊσταμένη την κ. Αγγελική Ψιλοπούλου. Σύμφωνα με τον κ. Δημητρόπουλο, εκκρεμεί η αναζήτηση ενός κατάλληλου χώρου για την τοποθέτηση του αρχείου, το οποίο αυτή τη στιγμή φυλάσσεται σε κούτες. «Είναι ευτυχές το γεγονός ότι το αρχείο της Μυκόνου είναι συνεχές» αναφέρει χαρακτηριστικά, καθιστώντας γνωστό πως «υπάρχει ένα αρχειακό υλικό από το 1830 με λίγες απώλειες και σε καλή κατάσταση».

Αντίστοιχο έργο και στο νησί της Άνδρου

Οι διαδικασίες για την ταξινόμηση του συγκεκριμένου υλικού καταγράφονται στη διαδικτυακή πλατφόρμα «Archive Alert», όπου μεμονωμένα άτομα, φορείς και συλλογικότητες μπορούν να δηλώνουν αρχεία και κάθε άλλο υλικό που αναδεικνύει την πολιτιστική κληρονομιά (οπτικοακουστικό υλικό, χάρτες, φωτογραφίες, έντυπα, εφημερίδες, αφίσες κ.ά.) που κατέχουν ή εντόπισαν ή αντιλήφθηκαν και θεωρούν ότι κινδυνεύει, λόγω άγνοιας, αμέλειας ή έλλειψης εξειδικευμένης γνώσης.

Η πλατφόρμα αναπτύσσεται και υλοποιείται από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Αρχείων Τάξις», η οποία δραστηριοποιείται στη διάσωση, καταγραφή, τεκμηρίωση και ανάδειξη ιστορικών αρχείων από το 2011.

Σημειώνεται ότι, ομάδα του του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών ανέλαβε επίσης και την καταγραφή και ταξινόμηση μεγάλου τμήματος του παλαιού δημοτικού αρχείου της Άνδρου, που εντοπίστηκε τον Δεκέμβριο του 2010 στην χωματερή του νησιού. Το αρχειακό αυτό υλικό περιλάμβανε λυτά έγγραφα, φακέλους εγγράφων και κατάστιχα από τον 19ο και τον 20ό αιώνα και αφού περισυλλέχθηκε, αρχικά τοποθετήθηκε σε αποθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου για να στεγνώσει και να καθαριστεί. Στη συνέχεια, η ερευνητική ομάδα πραγματοποίησε δύο επιτόπιες αποστολές στο νησί τον Οκτώβριο του 2012 και τον Ιούνιο του 2014. Για την αποθήκευση του αρχειακού υλικού παραχωρήθηκε ειδικός χώρος από την Καΐρειο Βιβλιοθήκη, ενώ οι εργασίες καταγραφής και ταξινόμησής του υποστηρίχθηκαν οικονομικά από το Κληροδότημα Δημητρίου και Λιλίκας Μωραΐτη.

Πρόγραμμα διαλέξεων στη Μύκονο

Ο 2ος κύκλος Μαθημάτων Ιστορίας της Μυκόνου στην αίθουσα της ΚΔΕΠΠΑΜ στο Ματογιάννι, ξεκίνησε με τις ομιλίες των Κώστα Τσικνάκη και της Αγγελικής Πανοπούλου. Από την πλευρά του, ο κ. Τσικνάκης περιέγραψε τη Μύκονο στα τέλη του 16ου αιώνα, δίνοντας έμφαση στα πολεμικά επεισόδια ανάμεσα στους Βενετούς και τους Οθωμανούς, ενώ η κ. Πανοπούλου αναφέρθηκε στα δημογραφικά τεκμήρια για τον καθολικό πληθυσμό της Μυκόνου μεταξύ του 17ου και του 18ου αιώνα αντίστοιχα. Στη συνάντηση της Παρασκευής 5 Μαΐου, ο ερευνητής Γιώργος Τόλιας θα μιλήσει για την αποτύπωση του νησιού στους χάρτες από τον 13ο έως τον 17ο αιώνα. Οι διαλέξεις θα ολοκληρωθούν στις 12 Μαΐου με τον κ. Δημητρόπουλο, ο οποίος θα αναπτύξει τα θέμα «Το Κοινό και τα “χρηστά ήθη” της Μυκόνου τον 18ο και 19ο αιώνα».

Οι εργασίες των ερευνητών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών που συμμετέχουν στα μαθήματα θα αποτελέσουν έναν τόμο αφιερωμένο στην ιστορία της Μυκόνου που θα εκδοθεί σε συνεργασία με την ΚΔΕΠΠΑΜ και θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο.

Ενεργή κοινότητα ανθρώπων

Αναφερόμενος στην ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας στον κύκλο μαθημάτων του Ινστιτούτου, ο κ. Δημητρόπουλος υποστήριξε πως, η Μύκονος διαθέτει μία πολύ ενεργή κοινότητα ανθρώπων που ασχολούνται με την ιστορία του τόπου τους και συμμετέχουν ενεργά στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην ΚΔΕΠΠΑΜ, στη Βιβλιοθήκη του Παναγιώτη Κουσαθανά και σε άλλους πολιτιστικούς χώρους. «Οι διαλέξεις ήταν δική τους επιθυμία και πρόταση, την οποία αποδεχτήκαμε με μεγάλη χαρά», κατέληξε.