Αυξάνονται οι εστίες της Κυκλαδίτικης ιστορίας

Η δημιουργία Αρχαιολογικής Συλλογικής – Ενημερωτικού Κέντρου στα Κουφονήσια αποτελεί ένα από τα μελλοντικά σχέδια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μετά την αποδοχή της δωρεάν παραχώρησης του κτιρίου του πρώην Δημοτικού Σχολείου Άνω Κουφονησίου για τον συγκεκριμένο σκοπό, από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Το πολυαναμενόμενο Μουσείο του Κουφονησίου όπου, σύμφωνα με δηλώσεις του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη, θα εκτίθενται τα περισσότερα από τα ευρήματα της ευρύτερης περιοχής και δη της Κέρου και Δασκαλιού, έρχεται να προστεθεί στα 25 μουσεία της Εφορείας που λειτουργούν ήδη στο νομό.

Τον Μάιο του 2016 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, το πρώην Δημοτικό Σχολείο του νησιού είχε παραχωρηθεί για 99 χρόνια στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, προκειμένου να ανακατασκευαστεί πλήρως και να λειτουργήσει ως Αρχαιολογικό Μουσείο. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι προηγήθηκε  σχετική απόφαση της Δημοτικής Κοινότητας Κουφονησίων έναν μήνα νωρίτερα. Η παραχώρηση έγινε αποδεκτή από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδία Κονιόρδου με τον όρο η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων να υποβάλει πλήρη μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη προς έγκριση στο αρμόδιο Συμβούλιο».

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιμελήτρια Νάξου και Μικρών Κυκλάδων της Εφορείας Αρχαιοτήτων, Ειρήνη Λεγάκη επισκέφτηκε το Κουφονήσι με στόχο την ενημέρωση των τοπικών αρχών.

Μεγάλος «εχθρός» ο χρόνος

Ανάμεσα στις προτεραιότητες της Εφορείας βρίσκεται και το νησί της Δήλου, όπου ξεκίνησαν ήδη οι εργασίες αναστήλωσης της Στοάς του Φιλίππου, έργο που πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Για το σκοπό αυτό, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων υπέγραψε προγραμματική συμφωνία με το Δήμο Μυκόνου, τη Γαλλική Σχολή και την Εφορεία της Πομπηίας. Στόχος αυτών των ενεργειών είναι η προστασία των μνημείων από τη φθορά που προκαλούν η υγρασία, η αλμύρα και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες στο πέρασμα του χρόνου.

Το έργο της αναστήλωσης της Στοάς του Φιλίππου Ε’ στηρίζεται στην εγκεκριμένη προκαταρκτική μελέτη του Κωνσταντίνου Ζάμπα, στην αρχαιολογική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής καθώς και στην καταγραφή και ταύτιση των αρχιτεκτονικών μελών από την Εφορεία Κυκλάδων.

Υπενθυμίζεται ότι η Δήλος ανακηρύχθηκε το 1990 από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και σε ετήσια βάση τα τελευταία χρόνια δέχεται περισσότερους από 150 χιλιάδες επισκέπτες.

Σύμφωνα με τον κ. Αθανασούλη, η Εφορεία σχεδιάζει μα σειρά επεμβάσεων στους χώρους που κινδυνεύουν από τις παρούσες συνθήκες, τη βελτίωση των εκθεσιακών υποδομών στο νησί αλλά και στην εφαρμογή αναστηλωτικών προγραμμάτων που θα λειτουργήσουν εξισορροπητικά στην κατανόηση των χώρων. Στόχος της Εφορείας είναι το ιερό να αποκτήσει κεντρικό χαρακτήρα σε μια επίσκεψη.

Διερεύνηση του υποθαλάσσιου πλούτου της Νάξου

Υποβρύχια έρευνα κατά  μήκος των νοτίων ακτών της  Νάξου υλοποίησε για δεύτερη συνεχή χρονιά, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών, στο πλαίσιο τριετούς συνεργατικού προγράμματος. Η έρευνα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού για πρώτη φορά διερευνάται συστηματικά ο υποθαλάσσιος χώρος της νότιας Νάξου, από το Αλυκό μέχρι τον Πάνορμο. Πρόκειται για μια απομονωμένη περιοχή ιδανική για την έρευνα λιμένων, που παραμένουν κατά κύριο λόγο  αλώβητοι από τις σύγχρονες επεμβάσεις.             

Βασικός στόχος του προγράμματος αποτελεί η καταγραφή και χαρτογράφηση των θέσεων αγκυροβολίας κατά τους αρχαίους και βυζαντινούς χρόνους.  Η φετινή έρευνα διήρκεσε από τις 18 μέχρι 29 Σεπτεμβρίου 2017 και με βάση τα αποτελέσματα της προηγούμενης ερευνητικής περιόδου (2016), επικεντρώθηκε σε θέσεις αυξημένου ενδιαφέροντος.

Από τον όρμο του Αγ. Σώζοντος, ΝΑ του Ακρωτηρίου Μονή, ανελκύστηκαν 5 λίθινες άγκυρες και διαγνωστικά δείγματα κεραμικής, όπως αμφορέας υστεροκλασικών χρόνων, χρηστικά αγγεία κλασικής εποχής, ακέραιο τμήμα πήλινου αγωγού υστερο-ρωμαϊκών/βυζαντινών χρόνων κ.ά., που υποδηλώνουν ότι το φυσικό λιμάνι χρησιμοποιούνταν από την αρχαϊκή έως τη βυζαντινή περίοδο ως αγκυροβόλιο. Στον ίδιο όρμο βρέθηκαν επίσης σιδερένιες άγκυρες και εξαρτήματα αγκυρών (στύποι). 

Στον όρμο Αντριός βρέθηκαν έρματα και θραύσματα κεραμικής, που μαρτυρούν δραστηριότητα από τους ρωμαϊκούς και υστερο–ρωμαϊκούς χρόνους.

Στον όρμο Πάνορμος υπάρχουν 15 λιθοσωροί ερμάτων, που αποδεικνύουν την φορτοεκφόρτωση των πλοίων στην περιοχή. Τα ευρήματα της κεραμικής υποδηλώνουν τη χρήση της θέσης κατά κύριο λόγο  κατά τη ρωμαϊκή και υστερο-ρωμαϊκή περίοδο.

Στην Τουρκοσπηλιά δυτικά του Ακρωτηρίου Πάνορμος διαπιστώθηκε μια νέα θέση με πλούσια συγκέντρωση κεραμικής. Τα αντικείμενα που ανελκύστηκαν (κυρίως αμφορείς) χρονολογούνται από τον 1ο  αι. π.Χ. μέχρι τα υστερο-ρωμαϊκά και τα  βυζαντινά χρόνια. ​

Το ερευνητικό πρόγραμμα  θα δώσει νέα στοιχεία σχετικά  με το πώς οι απομακρυσμένες περιοχές χωρίς προφανείς παράκτιες εγκαταστάσεις συνδέονταν με τη θάλασσα και κατά προέκταση με το Μεσογειακό κόσμο. Μπορεί να δώσει νέες πληροφορίες σχετικά με άγνωστες παραθαλάσσιες θέσεις, που χρησιμοποιούνταν σαν σύνδεσμοι μεταξύ των οικισμών της ενδοχώρας του νησιού και της θάλασσας. Από τη μελέτη θα προκύψει αν αυτά τα φυσικά λιμάνια χρησιμοποιούνταν μόνο από συγκεκριμένα οικιστικά κέντρα σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους ή αν παρέμεναν ανεπηρέαστα από τις αλλαγές της κατοίκησης στους οικισμούς της ενδοχώρας.            

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε  υπό τη Διεύθυνση της Προϊσταμένης  της Ε.Ε.Α. δρ. Αγγελικής Σίμωσι, ενώ  επιστημονικά υπεύθυνη και διεξάγουσα  στο πεδίο ήταν η καταδυόμενη  αρχιτέκτονας μηχανικός Αικατερίνη  Ταγωνίδου. Από την πλευρά των  Νορβηγών διευθυντής της έρευνας ήταν ο αρχαιολόγος dr. Sven Ahrens, Επιμελητής του Ναυτικού Μουσείου του Όσλο. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται στους κ.κ. Μανώλη και Γιάννη Μπαρδάνη, για τη βοήθεια και τις υποδείξεις που προσέφεραν κατά τη διεξαγωγή της έρευνας.