Ανείπωτες εμπειρίες

Ιστορίες ζωής, στατιστικά δεδομένα και ντοκουμέντα για τα χιλιάδες παιδιά που πέρασαν κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα από το Δημοτικό Βρεφοκομείο «Άγιος Στυλιανός» στη Θεσσαλονίκη, παρουσίασε στο κατάμεστο Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης η Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Αίγλη Μπρούσκου.

Η επιτόπια έρευνα που πραγματοποίησε στα αρχεία και το μητρώο του Ιδρύματος, έχοντας ως θεωρητικό εργαλείο ανθρωπολογικές έννοιες, όπως η συγγένεια, η διακίνηση των παιδιών και η ιδρυματική περίθαλψη, αποτέλεσε τη βάση για τη συγγραφή του βιβλίου της με τίτλο «Λόγω της κρίσεως, σας χαρίζω το παιδί μου».

Μέσα από αυτό, έρχονται στο φως ιστορίες και στοιχεία από τη διακίνηση των παιδιών στην παραδοσιακή κοινωνία, ως την ιδρυματική περίθαλψη του ελληνικού κράτους, από τις αντιλήψεις για τη συγγένεια, ως τη βία που αντιμετώπιζαν οι άγαμες μητέρες και τα παιδιά τους, από την εξέλιξη της νομοθεσίας για την υιοθεσία, ως τα σκάνδαλα για τις παράνομες υιοθεσίες που συγκλόνισαν την Ελλάδα τις δεκαετίες του ’60 και του ’90 και από τα εγκαταλειμμένα βρέφη και τα χαμένα παιδιά του παρελθόντος, ως τη φωνή των ανθρώπων που αναζητούν τις ρίζες τους σήμερα.

Η παρουσίαση του βιβλίου στη Σύρο διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Φίλων Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης, κατόπιν σχετικής πρότασης της κ. Ειρήνης Δράκου, Γραμματέως και προσωπικής φίλης της συγγραφέως.

Κατανόηση μίας «κρυφής» πτυχής της ιστορίας

Την εκδήλωση προλόγισε η πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, Μαργαρίτα Καλουτά, υπογραμμίζοντας την ιδιαιτερότητα και τη σημασία της εκδοθείσας διδακτορικής διατριβής της κ. Μπρούσκου, η οποία εμπνέει σεβασμό και βοηθά τους αναγνώστες να κατανοήσουν μέσα από τις θλιβερές ιστορίες και αλήθειες της, ένα κρυφό κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης και των ανθρώπων της. Επιπλέον, αναφέρθηκε και στις προσπάθειες του Συλλόγου Φίλων Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης για τη διατήρηση και ανάδειξη του Βιομηχανικού Μουσείου, στο οποίο καθρεφτίζεται η ανάπτυξη και η ιστορία του τόπου κατά τον 19^ο και 20^ο αιώνα. «Η αγάπη μας γι’ αυτό και το πείσμα μας, παρόλες τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες των καιρών, μας δίνουν τη δύναμη να συμβάλουμε ώστε να εξελιχθεί σε έναν πνευματικό σταθμό, ένα μεγάλο πολιτιστικό οργανισμό και να αποτελέσει σημαντικό κεφάλαιο και στέγη δράσεων για όλους τους τομείς της τοπικής ιστορίας».

Η Αίγλη Μπρούσκου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εθνολογία στο Παρίσι, στην École des Hautes Études en Sciences Sociales και πήρε τη διδακτορική διατριβή της από το τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πάντειου Πανεπιστήμιου με θέμα τη διακίνηση των παιδιών στην ελληνική κοινωνία του 20ου αιώνα. Ασχολείται ερευνητικά και έχει δημοσιεύσει μελέτες για τα λαϊκά παραμύθια και την αφήγησή τους. Οργανώνει σεμινάρια στη Θεσσαλονίκη για παραμύθια και για την ανθρωπολογία της παιδικής ηλικίας στο πλαίσιο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων του του Επιστημονικού Σωματείου Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥ.ΜΕ.ΠΕ).

«Ήδη, εξετάζουμε τη μελλοντική μας συνεργασία για σεμινάριο με θέμα τα παραμύθια και την αφήγηση – τρόπος προσέγγισης για όσους δουλεύουν με παιδιά ή ακόμα και με ομάδες ατόμων της τρίτης ηλικίας» σημείωσε στον χαιρετισμό της η κ. Ειρήνη Δράκου, η οποία γνώρισε το βιβλίο «Λόγω της κρίσεως σας χαρίζω το παιδί μου» μέσα από την εικαστική έκθεση με τίτλο «Ανείπωτες ιστορίες», που συνδύαζε την ανακοίνωση της έρευνας της κ. Μπρούσκου, πάνω σε ένα δύσκολο κοινωνικό θέμα, όπως η εγκατάλειψη των βρεφών, με την τέχνη.

Ανάλογα περιστατικά και στη Σύρο

«Διαβάζοντάς το, αισθάνθηκα την παράλληλη πορεία όσων αναφέρει, με δρώμενα του προηγούμενου αιώνα στην Ερμούπολη, η οποία υπήρξε βιομηχανική πόλη και μεγάλο λιμάνι», τόνισε η Γραμματέας του Συλλόγου, εκφράζοντας την πεποίθηση των Φίλων του Βιομηχανικού Μουσείου πως μαζί με τα μηχανήματα περασμένων εποχών, πρέπει να σωθούν και οι ιστορίες των ανθρώπων που τα λειτούργησαν, καθώς και να αναδειχθούν τα προβλήματα και οι συνθήκες που τα δημιούργησαν, ώστε εμείς οι ίδιοι να καταλαβαίνουμε καλύτερα τον τόπο μας και τους ανθρώπους του. Καταλήγοντας, σημείωσε πως «τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο συνέβαιναν σε έναν βαθμό και στη Σύρο, αλλά κανείς δεν μιλούσε εύκολα γι’ αυτά».

Από την πλευρά της, η κ. Μπρούσκου ευχαρίστησε θερμά τα μέλη του Συλλόγου για την πρόσκλησή της στη Σύρο, από την οποία έχει πολλές παιδικές αναμνήσεις, λόγω της σχέσης των γονιών της με το νησί. Μιλώντας για το πρόβλημα των απροστάτευτων παιδιών που τους τελευταίους αιώνες ακολουθεί τις δυτικές κοινωνίες, αναφέρθηκε επίσης, στο έργο του ιστορικού Χρήστου Λούκου για τα έκθετα και το βρεφοκομείο της Ερμούπολης, ένα από τα πρώτα ιστορικά συγγράμματα που αναδείκνυαν το συγκεκριμένο θέμα. «Ορισμένα χαρακτηριστικά των πόλεων όπως είναι τα μεγάλα λιμάνια και τα βιομηχανικά κέντρα έχουν δει αυτό το φαινόμενο να σφύζει και θα πρέπει να δούμε με ποιους τρόπους το αντιμετώπισαν».

«Η προνοιακή πολιτική σήμερα αφήνεται στην τύχη της»

«Λόγω της κρίσεως σας χαρίζω το παιδί μου. Σώστε το εσείς» έγραψε μια μητέρα σε ένα κομματάκι χαρτί που καρφίτσωσε στην πάνα του μωρού της, πριν το αφήσει στην τύχη του. Και η τύχη το οδήγησε στις αρχές του 1935 στο Δημοτικό Βρεφοκομείο «Άγιος Στυλιανός» στη Θεσσαλονίκη, όπου πέθανε μετά από μερικές εβδομάδες.

Το παραπάνω σημείωμα έδωσε τον τίτλο του βιβλίου της, το οποίο βασίζεται στην ανθρωπολογική και ιστορική έρευνα, που πραγματοποίησε η κ. Μπρούσκου, ως εργαζόμενη στο Αρχείο του ιδρύματος.

«Προσπάθησα να την τοποθετήσω μέσα στο ιστορικό και νομοθετικό πλαίσιο του 20ου αιώνα. Έγινε μια σύνθετη έρευνα η οποία με ταλαιπώρησε, γιατί ως μαμά ενός μωρού και ενός παιδιού, δυσκολεύτηκα συναισθηματικά να διαχειριστώ το θέμα», επεσήμανε η συγγραφέας, προσθέτοντας πως εκατοντάδες περιστατικά ερριμμένων μικρών ανθρώπων της προκαλούσαν δέος για τη δουλειά που είχε αναλάβει και ταυτόχρονα της γεννούσαν την ανάγκη να ισορροπήσει μεταξύ συναισθήματος και σκέψης.

Στο πλαίσιο της έρευνας, η κ. Μπρούσκου άντλησε στοιχεία από πρωτογενείς πηγές (μητρώο), προφορικές μαρτυρίες, λοιπά έγγραφα, νόμους κ.α.

 «Στόχος του βιβλίου μου είναι η κατανόηση αυτής της ιστορίας, σήμερα που παρακολουθούμε ανήμποροι την προνοιακή πολιτική για τα παιδιά να αφήνεται «λόγω της κρίσεως» στην τύχη της, χωρίς συνοδευτικό σημείωμα», αναφέρει η ίδια.

Αποσπάσματα του βιβλίου διάβασαν ο ηθοποιός Γιώργος Μιχαλάκης και η φιλόλογος Μαργαρίτα Καλουτά. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ο εκπρόσωπος της Ιεράς Μητρόπολης Σύρου π. Νικόλαος Γαβαλάς, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Θωμαή Μενδρινού και η ποιήτρια και συγγραφέας κ. Λουκρητία Δούναβη.