«Από τη Χαλανδριανή έως το Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου»

Η δημιουργία μίας διαδρομής – περιπάτου για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Σύρου με αφετηρία το Νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου αποτελεί τον επόμενο στόχο του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, μετά την ένταξη του Νεκροταφείου της Ερμούπολης στον Οργανισμό των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης.

Η εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος για το θέμα των Ταφικών Μνημείων, Μαρίζα Αγγελοπούλου ανακοίνωσε το όραμα και τα σχέδιά της, πλαισιωμένη από την Προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης της ομώνυμης Διεύθυνσης του Υπουργείου Πολιτισμού, Μαριάνθη Αναστασιάδου και την Αρχαιολόγο Τζένη Γεωργάκη, Διδάκτορα Ιστορίας και Θεωρίας της Διατήρησης και Αποκατάστασης Μνημείων Πολιτισμού στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ο θεσμός των Πολιτιστικών Διαδρομών

Στην ομιλία της, η κ. Αναστασιάδου εξέφρασε τη χαρά της για την ένταξη των Ταφικών Μνημείων του Κοιμητηρίου του Αγίου Γεωργίου στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης, που αποτελεί τον φορέα διαχείρισης της Διαδρομής των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων.

Όπως τόνισε, η επιτυχία αποτελεί παράδειγμα άριστης και εποικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ ανθρώπων με ευαισθησίες, που αγαπούν το πρόγραμμα των Πολιτιστικών Διαδρομών, αναγνωρίζουν τα οφέλη του για τις τοπικές κοινωνίες και συνολικά για τη χώρα μας. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην κ. Αγγελοπούλου, που με ιδιαίτερη ευαισθησία και επαγγελματισμό, ανέδειξε και στήριξε τη συγκεκριμένη πρόταση.

Η Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων αποτελεί το σημείο επαφής για το πρόγραμμα Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που ιδρύθηκε το 1949 και αποτελεί έναν Διεθνή οργανισμό με 47 κράτη-μέλη που προάγει την ελευθερία της έκφρασης και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στη δημοκρατική ανάπτυξη, στη ρύθμιση των νομοθεσιών και στην πολιτισμική συνεργασία μεταξύ των χωρών της Ευρώπης.

Το πρόγραμμα των Πολιτιστικών Διαδρομών ξεκίνησε το 1987 και έχει ως στόχο την προώθηση, διατήρηση, αξιοποίηση και μεταβίβαση στις επόμενες γενιές της κοινής ευρωπαϊκής υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Σκοπός του είναι να αναπτύξει τον διαπολιτισμικό διάλογο, τις ανταλλαγές των προσώπων και ιδεών και να συμβάλει γενικότερα στην κατανόηση της ευρωπαϊκής ιστορίας και των πολλαπλών πολιτιστικών εκφάνσεών της. Ταυτόχρονα, προωθεί τον πολιτιστικό τουρισμό και την οικονομική ανάπτυξη σε λιγότερο γνωστές περιοχές με αξιοσημείωτα οικονομικά αποτελέσματα. Σήμερα το πρόγραμμα περιλαμβάνει 33 πιστοποιημένες πολιτιστικές διαδρομές.

Μέσα από αυτές, έχουν στηριχθεί μικρές τοπικές κοινότητες σε διεθνές επίπεδο και έχει τονωθεί η οικονομική ευημερία. «Χωρίς να εμπορευματοποιηθεί ο πολιτισμός και με σεβασμό στην υλική και άυλη κληρονομιά, οι Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης μπορούν να λειτουργήσουν ως μηχανισμός ανάπτυξης», υπογράμμισε η κ. Αναστασιάδου.  

Κοιμητήρια: σημεία πολυπολιτισμικού και πολυθρησκευτικού ενδιαφέροντος

Η Πολιτιστική Διαδρομή των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων πιστοποιήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2010. Η Ελλάδα που αποτελεί παράδειγμα καλής πρακτικής εντάχθηκε στην παραπάνω Διαδρομή μέσω του Α’ Κοιμητηρίου Αθηνών. Σε συνέχεια των αποτελεσματικών διαδρομών τόσο της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων όσο και του μέλους της Διοικούσας Επιτροπής και εκπροσώπου κ. Θεόδωρου Τζούμα, ένας σημαντικός αριθμός Ελληνικών Κοιμητηρίων έχουν μπει στη Διαδρομή ή πρόκειται σύντομα να ενταχθούν.

Σύμφωνα με την κ. Αναστασιάδου, τα Κοιμητήρια δεν είναι μόνο χώροι ταφής, αλλά αποτελούν και σημεία πολυπολιτισμικού και πολυθρησκευτικού ενδιαφέροντος. Σε αυτούς τους χώρους εκφράζεται η τέχνη, η κοινωνική ταυτότητα, η διαφορετικότητα. Τα Κοιμητήρια αποτελούν μέρος της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας, έναν καθρέφτη πολιτισμού, της ιστορίας των ανθρώπων μιας περιοχής μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Έχουν ιστορική και καλλιτεχνική αξία, αφού ένα σημαντικό τμήμα της ιστορίας κάθε χώρας απεικονίζεται μέσα από τα μνημεία, τα σύμβολα και τα ταφικά έθιμα.

Η συναισθηματική φόρτιση που φέρουν, ουσιαστικά αποτυπώνει όλα τα ιστορικά γεγονότα και τα καθιστά σημαντικά σημεία των σύγχρονων κοινωνιών. Ο επισκέπτης μπορεί να αναγνωρίσει το παρελθόν όχι μόνο ακαδημαϊκά, αλλά και βιωματικά. Από τη στιγμή μάλιστα που σε αρκετά από αυτά υπάρχουν σημαντικά έργα γλυπτικής, η ελεύθερη πρόσβαση θα λειτουργούσε ως επίσκεψη σε ένα ανοιχτό μουσείο. Με δεδομένο μάλιστα ότι τα περισσότερα Κοιμητήρια αποτελούν συχνά έναν πολυθρησκευτικό χώρο, μπορούν να πραγματοποιηθούν και δράσεις για την προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου και του σεβασμού στην ανθρώπινη διαφορετικότητα.

Βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής

Δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ότι, πέρα από την κοινωνική και πολιτιστική διάσταση, η ένταξη των Κοιμητηρίων στη συγκεκριμένη Πολιτιστική Διαδρομή μπορεί να αναβαθμίσει την περιοχή και να αυξήσει την επισκεψιμότητά της. Ο επισκέπτης παραμένει περισσότερο χρόνο σε αυτήν και εξερευνά την ευρύτερη περιοχή, ενώ αναπτύσσονται δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες για επαγγελματική δράση. Η σύνδεση με τη Διαδρομή προσφέρει στα μέλη αξιόλογες δυνατότητες, όπως χρήση του επίσημου εμβλήματος της Διαδρομής και των σχετικών υλικών marketing, συμπερίληψη στην ιστοσελίδα και στο έντυπο υλικό της Διαδρομής, ανταλλαγή τεχνογνωσίας σχετικά με την τουριστική αξιοποίηση, καθώς και συμπερίληψη σε μελλοντικά κοινά και ευρωπαϊκά προγράμματα.

Επίσης, η Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων προχωρά σε μια σειρά από project όπως, η Εβδομάδα Ανακάλυψης των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων, όπου τα Κοιμητήρια της Ένωσης κάθε χρόνο στο τέλος Μαΐου, μετατρέπονται σε χώρους εκδηλώσεων που προσελκύουν εκατομμύρια ανθρώπους και το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης της Ευρώπης.

Προοπτικές για cemetery tourism στη Σύρο

Στις δυνατότητες ανάπτυξης μίας διαφορετικής μορφής τουρισμού στην Ερμούπολης αναφέρθηκε με τη σειρά της η κ. Τζένη Γεωργάκη, η οποία δήλωσε ότι, επισκέπτεται τη Σύρο τα τελευταία 22 χρόνια με την ιδιότητα της αρχαιολόγου, που αναπόφευκτα την κάνει να βλέπει το περιβάλλον του νησιού με άλλο μάτι. Όπως εξήγησε, οι αρχαιολόγοι, λόγω της φύσης του επαγγέλματός της, έχουν μία πολύ άμεση σχέση με τον θάνατο. Μεταξύ τους, υπάρχει μία δόκιμη ορολογία, η αρχαιολογία του θανάτου η οποία αφορά στην ανάλυση και την έρευνα των ταφικών εθίμων, των τελετουργιών, των διαφόρων μορφών ενός τάφου. Σύμφωνα με την ίδια, όλα αυτά αποτελούν εξαιρετικά σημαντικά εργαλεία και μπορούν να αξιοποιηθούν με έναν πάρα πολύ ιδιαίτερο τρόπο, που συνδέεται με μια τρέχουσα πραγματικότητα για τα πολιτιστικά και τουριστικά πράγματα, καθώς καταγράφεται παγκοσμίως ένα μεγάλο ρεύμα ειδικών επισκεπτών που έλκονται από τα Κοιμητήρια (dark tourism, cemetery tourism). Μεταξύ άλλων, η κ. Γεωργάκη υποστήριξε, ότι με τον κατάλληλο τρόπο και τα κατάλληλα εργαλεία, ο θάνατος μπορεί να γίνει ένα πολύ σημαντικό μέσο για την ανάπτυξη ενός διαφορετικού τουρισμού στην Ερμούπολη. Η ίδια έδωσε στη συνέντευξη Τύπου τον τίτλο «Από τη Χαλανδριανή στο Κοιμητήριο Αγίου Γεωργίου», ο οποίος περικλείει τις προοπτικές που ανοίγονται για την ανάδειξη και την αξιοποίηση αυτής της σημαντικής πτυχής της Σύρου. Καταλήγοντας, δήλωσε πρόθυμη και διαθέσιμη να βοηθήσει για να γίνουν όλοι οι στόχοι της κ. Αγγελοπούλου πραγματικότητα.

Μ. Αγγελοπούλου: «Το όραμα είναι μεγάλο, αλλά δεν μας τρομάζει»

Από την πλευρά της, η εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος σημείωσε ότι η ένταξη του Νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου στον Οργανισμό των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης σημαίνει την πανηγυρική αρχή δραστηριοτήτων ανάδειξης, προβολής και διατήρησης των ταφικών μνημείων της Σύρου. Όραμα της ίδιας είναι η δημιουργία μίας πολιτιστικής διαδρομής με αφετηρία το Κοιμητήριο της Ερμούπολης, αξιοποιώντας του οδικούς χάρτες (από ΙΚΑ έως Ηρώων Πολυτεχνείου, Ναυπηγείο, Ταρσανά, Βιομηχανικό Μουσείο, αποθήκες εργοστασίων). «Να φύγουμε λίγο από το κέντρο, διότι δε γίνεται να σηματοδοτείται μία ολόκληρη πόλη μόνο από το κέντρο της, καταπληκτικό μεν με τα εμβληματικά κτίρια της, αλλά έχουμε κι αυτή την περιοχή. Να ανοίξουμε τα όρια της πόλης, να φτιάξουμε αυτόν τον περίπατο, να μπορεί ο δημότης να ασκήσει τη μνήμη του. Είμαι ευχαριστημένη και πιστεύω ότι οι δημότες πρέπει να μπουν σε αυτή τη διαδικασία, να περπατήσουν την πόλη τους», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Αγγελοπούλου, η οποία δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει την Πέπη Γαβαλά, την Ελένη Γαρέζου και την Ειρήνη Χριστοφόρου για την πολύτιμη βοήθειά τους.