Ανάδειξη ενός χώρου πολιτισμού και ιστορίας

Συνάντηση με στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο της Άνδρου, προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα ένταξης του κοιμητηρίου της Χώρας, στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων Ευρώπης (Association of Significant Cemeteries in Europe).

Στη συνάντηση, παρευρέθηκαν ο Δήμαρχος Άνδρου κ. Θεοδόσης Σουσούδης και η Πρόεδρος του Ν.Π.Δ.Δ. Πολιτισμού και Αθλητισμού Δήμου Άνδρου κ. Αθηνά Τσατσομοίρου. Μεταξύ άλλων, έγινε αναφορά στην πλούσια άυλη και υλική πολιτιστική κληρονομιά της Άνδρου, που συνδέεται με τα κοιμητήρια. Οι εκπρόσωποι της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης ΥΠ.ΠΟ.Α. κ. Μαριάνθη Αναστασιάδου, Προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων και Ε.Ε και κ. Ευγενία Σαραντίδη, στέλεχος του Τμήματος, παρουσίασαν το πρόγραμμα Πολιτιστικών Διαδρομών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δίνοντας έμφαση στην Πολιτιστική Διαδρομή Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων.

Να σημειωθεί ότι στη συνάντηση συμμετείχαν η κα. Ελένη Ράπτη, εκπρόσωπος της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς και η κ. Δήμητρα Κωτούλα, εκπρόσωπος της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΥΠΠΟΑ, με τις οποίες συζητήθηκε η διαδικασία κήρυξης του Κοιμητηρίου της Χώρας Άνδρου ως ιστορικού τόπου από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στη συνέχεια, ακολούθησε επίσκεψη – αυτοψία στο Κοιμητήριο της Χώρας.

Αισιοδοξία για την ένταξη

Στην εφημερίδα μίλησε η δημοτική σύμβουλος στον Δήμο Άνδρου και πρόεδρος του ΝΠΔΔ Κοινωνικής Προστασίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Αθηνά Τσατσομοίρου, τόσο για τη συνάντηση με τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, όσο και για την πολιτιστική αξία των ταφικών μνημείων στο νεκροταφείο του νησιού.

“Είμαι Ανδριώτισσα, εκεί μέσα βρίσκονται οι τάφοι δικών μου ανθρώπων και γνωστών. Παρ’ όλα αυτά, όπως και πολλοί συμπατριώτες μου, φαντάζομαι, δεν το είχα δει επίσης ως χώρο πολιτισμού. Προσπάθησα να το δω μέσα από τα μάτια εκείνων, οι οποίοι το βλέπουν για πρώτη φορά”, σημειώνει η κ. Τσατσομοίρου, συμπληρώνοντας, πως το κοιμητήριο της Άνδρου διαθέτει ομορφιά και εικαστική αξία εφάμιλλη του κοιμητηρίου της Ερμούπολης, ίσως ακόμη και του 1ου Νεκροταφοείου Αθηνών. “Είναι εξαιρετικά τα μνημεία, τα μαυσωλεία, η αρχιτεκτονική, η γλυπτική τέχνη”, τονίζει.

Όπως επεσήμανε, η ίδια είναι αισιόδοξη για το αποτέλεσμα της συνάντησης, καθώς τα υψηλόβαθμα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, έδειξαν να θαυμάζουν και να εκτιμούν την αξία των διαδρομών ανάμεσα από τα πλούσια ταφικά μνημεία, ενώ παράλληλα ευελπιστεί στην ένταξη του κοιμητηρίου Άνδρου στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων Ευρώπης, η οποία λειτουργεί ως φορέας διαχείρισης της Πολιτιστικής Διαδρομής Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης. καθώς, σύμφωνα με την κ. Τσατσομοίρου, αφενός θα αναδείξει το χώρο, στον πολιτιστικό χάρτη, ενώ αφετέρου, θα αποτελέσει αφορμή για την ευκολότερη άντληση πόρων για τη συντήρηση και την προβολή του, δεδομένου, ότι οι πεπερασμένοι πόροι της αυτοδιοίκησης, μπορεί στο μέλλον, και με βάση την οικονομική κατάσταση της χώρας, να μη μπορούν να στηρίξουν πλήρως τις δράσεις υπέρ του κοιμητηρίου.

Στην παρούσα φάση, η κ. Τσατσομοίρου διευκρινίζει, πως ο Δήμος, με εντεταλμένο υπάλληλό του, συντηρεί τους χώρους του νεκροταφείου, ενώ φυσικά την καθαριότητα των τάφων αναλαμβάνουν οι οικογένειες των τεθνεώτων. Ωστόσο, ακόμη και για τους παραμελημένους, ο Δήμος φροντίζει για την καθαριότητα και τον ευπρεπισμό τους με δικά του έξοδα.

Σύμφωνα με την πρόεδρο του ΝΠΔΔ Κοινωνικής Προστασίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού του Δήμου Άνδρου, το κοιμητήριο αποτελεί εκτός από πολιτιστικό, χώρο ιστορίας για την Άνδρο, αφού τα περισσότερα από τα ταφικά μνημεία ανήκουν στις μεγάλες οικογένειες εφοπλιστών και καραβοκύρηδων, που σμίλεψαν την ιστορία του νησιού, κυρίως από τα τέλη του 19ου, έως τα μέσα του 20ου αιώνα. “Όλα τα μνημεία είναι διακοσμημένα με στοιχεία από τα καράβια και τη θάλασσα. Είτε αυτό είναι ένα τιμόνι, μία άγκυρα, όλα έχουν σχέση με τη ναυτική ιστορία της Άνδρου”, σχολιάζει.

Λεπτομέρεια, λεπτότητα, πολυτέλεια και σημαντικοί γλύπτες

Μία πιο επιστημονική “ματιά” στο χώρο του κοιμητηρίου της Άνδρου, παρέχει με μελέτη της, την οποία παραχώρησε στο Δήμο Άνδρου αδαπάνως, προς χρήση υπέρ της ένταξης του νεκροταφείου στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων Ευρώπης, η αρχιτέκτων μηχανικός, κ. Ελένη Σαλουβάρδου, μέλος της Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων.

Σύμφωνα με την εργασία της κ. Σαλουβάρδου, “τα επιτύμβια νεοκλασικά μνημεία, στο νεκροταφείο της Χώρας Άνδρου, διακρίνονται όχι μόνο από τον γλυπτικό τους διάκοσμο, αλλά και από την άποψη της αρχιτεκτονικής τους σύνθεσης”.

Όπως επισημαίνεται, στο χώρο του κοιμητηρίου μπορεί να δει κανείς χαρακτηριστικά και μνημειώδη δείγματα από όλους τους τύπους επιτυμβίων, που συνηθίζονταν τον 19ο αιώνα. Παράλληλα, “στις στήλες, στους ναΐσκους, στα κιβώρια, στις κρύπτες εμφανίζονται προτομές των προσώπων, που τιμώνται, συμβολικές μορφές ανάγλυφες (άγγελος θανάτου, δικαιοσύνη), συμβολικά αντικείμενα (λήκυθοι, στεφάνια, ανεστραμμένοι δαυλοί), αντικείμενα σχετικά με την δραστηριότητα των νεκρών (καράβια, άγκυρες), διακοσμητικά αντικείμενα και σχήματα (σπείρες, λουλούδια, ταινίες)”.

Αξίζει να σημειωθεί, όπως τονίζει η αρχιτέκτων, πως “το καράβι ως στοιχείο της ναυτιλιακής δύναμης των οικιστών, συναντιέται σε όλους σχεδόν τους τάφους της εποχής και μάλιστα σε μορφή ανάλογη με το είδος και το μέγεθος, που αναλογούσε στην κάθε οικογένεια”, ενώ “το οικόπεδο, που καταλαμβάνει κάθε μνημείο, ορίζεται με σαφήνεια, συχνά όχι απλά με περίφραξη, αλλά και υπερύψωση σε βάθρο”.

Η μελέτη αναφέρει, πως στην πλειοψηφία τους, τα μνημεία δεν παρέχουν πληροφορίες για τον δημιουργό τους. Τα στοιχεία, πάντως, οι γενικές πληροφορίες και οι συγκρίσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι καλλιτέχνες, οι οποίοι θεωρούνται από τους αξιολογότερους της εποχής, όπως ο Ραμούνδος, ο Γ. Μπονάνος και ο Ι. Κουλούρης, είχαν το εργαστήριό τους στην Αθήνα, την Τήνο ή και την Άνδρο. Το υλικό τους είναι στις περισσότερες περιπτώσεις το λευκό μάρμαρο, Τηνιακό ή Πεντελικό και σε ελάχιστες περιπτώσεις γκρι, όταν πρέπει αυτό να τονίσει κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο, όπως τη βάση, ή το σταυρό.