Αναγνώριση του έργου ενός ακόμη μεγάλου Συριανού

Στις απαρχές και την εξέλιξη της πολεμικής φωτογραφίας στον ελλαδικό χώρο, καθώς και στις λήψεις του Συριανού ερασιτέχνη φωτογράφου Στέργιου Στεργίου, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, εμβάθυναν ο δημοσιογράφος Κωστής Λιόντης και η Ιστορικός Τέχνης, Μαριάννα Καράλη, ομιλητές στην παρουσίαση του βιβλίου – λευκώματος "Στέργιος Στεργίου: Κίος 1921 -1922".

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή στον φιλόξενο χώρο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Σύρου – Ερμούπολης, όπου το κοινό είχε την ευκαιρία να γνωρίσει την αξία του συλλεκτικού αρχείου του Στέργιου Στεργίου, που παρουσιάζεται και αναλύεται στην ενδιαφέρουσα έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.

Στον χαιρετισμό της, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Θωμαή Μενδρινού έκανε λόγο για ένα λεύκωμα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας με εκπληκτικά φωτογραφικά ντοκουμέντα. Ο Στέργιος Στεργίου, γεννημένος στην Ερμούπολη της Σύρου, υπηρέτησε στην Κίο ως επίστρατος πεζοναύτης σε ναυτικό άγημα και με τη φωτογραφική μηχανή του αποτύπωσε στιγμές από τη ζωή στο στρατόπεδο, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη, ζωντανεύοντας μνήμες που συνδέονται με την ιστορία του ελληνικού έθνους.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα συγκεκριμένα αρνητικά παραχωρήθηκαν στο ΜΙΕΤ και συγκεκριμένα στο παράρτημά του, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο.

Περίοπτη θέση στην πορεία των Συριανών φωτογράφων

Στις ερευνητικές δυσκολίες και τα προσκόμματα που συνάντησε κατά την ανάμιξή του στο θέμα των μικρασιατικών φωτογραφιών του Στεργίου αναφέρθηκε ο δημοσιογράφος Κωστής Λιόντης, ο οποίος υπογράφει το εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου.

Όπως τόνισε, ο Στέργιος Στεργίου ταξινομείται θεματικά στο πεδίο της πολεμικής φωτογραφίας. Οι αφετηρίες της στην Ελλάδα τοποθετούνται στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τον λεγόμενο και ατυχή πόλεμο. Προεξάρχων εκεί θεωρείται ο νεαρός τότε Βολιώτης φωτογράφος Στέφανος Στουρνάρας. Ο τομέας της ερασιτεχνικής φωτογραφίας στον οποίο συγκαταλέγεται ο Στεργίου αρχίζει να αποκτά εύρος εν Ελλάδι προς τα τέλη του 19^ου αιώνα. Οι πρώτοι ερασιτέχνες φωτογράφοι πολεμικού πεδίου εμφανίζονται ομαδικά στους Βαλκανικούς. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών είναι επίστρατοι οπλίτες και μόνιμοι αξιωματικοί. Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ο αριθμός των φωτογράφων αυξάνεται, ενώ για πρώτη φορά εισέρχεται επίσημα η ειδικότητα του στρατιωτικού φωτογράφου. Παράλληλα εξακολουθεί να είναι επιτρεπτό και σε άλλους επίστρατους φωτογράφους, όπως ο Στέργιος Στεργίου να φέρουν μαζί τους φωτογραφική μηχανή. Εξετάζοντας τις φωτογραφίες του, ο κ. Λιόντης αντιμετώπισε αρκετές δυσκολίες. Εκτός από δύο λήψεις που έφεραν λεπτομερή στοιχεία με οπισθογράφηση σε τυπωμένες φωτογραφίες, στις υπόλοιπες δεν υπήρχε καμία αναφορά στη συγκρότηση τεκμηρίωσης.

Ο Στέργιος Στεργίου κατέχει περίοπτη θέση στην πορεία των Συριανών φωτογράφων, ως ερασιτέχνης, καθώς αναφέρεται στο συνοδευτικό κατάλογο της έκθεσης «Φωτογράφοι της Σύρας: Αστικά Πορτρέτα 1860-1930) που παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2017 στην Ερμούπολη. Οι φωτογραφίες της έκθεσης προέρχονταν από τη συλλογή του Μάνου Ελευθερίου. Σύμφωνα με τον κ. Λιόντη, δύο στοιχεία δίνουν ιδιαίτερη αξία στο έργο του Στεργίου. Το ένα είναι οι μικρασιατικές λήψεις και το άλλο οι μεσοπολεμικές φωτογραφίες της Σύρου, οι οποίες κατατάσσονται ανάμεσα στις ελάχιστες φωτογραφικές αποτυπώσεις αυτής της περιόδου.

«Ο Στεργίου ήταν, κατ’ εμέ, ένας αγιάτρευτα ρομαντικός. Θεωρώ πως κουβαλούσε μέσα του έναν άλλον πολιτισμό. Σε ποια κλίμακα μπαίνει εκεί και πώς αναμειγνύεται ο συντελεστής «Σύρος», δύσκολα ανιχνεύεται. Πάντως στις συριανές φωτογραφίες του κραυγάζει, κατέληξε ο δημοσιογράφος, αφιερώνοντας την ομιλία του στη μνήμη του Μάνου Ελευθερίου.

Άνθιση της ερασιτεχνικής φωτογραφίας στις αρχές του 20^ου αιώνα

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται η πολεμική φωτογραφία στην Ελλάδα στις αρχές του 20^ου αιώνα μέχρι και τη Μικρασιατική Εκστρατεία, προσπάθησε να σκιαγραφήσει η Ιστορικός Τέχνης και Υποψήφια Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μαριάννα Καράλη. Μέσω της παρουσίασής της, το κοινό μπόρεσε να καταλάβει καλύτερα τις φωτογραφίες του Στέργιου Στεργίου που ακολουθούν σε αρκετά μεγάλο βαθμό την ερασιτεχνική πολεμική φωτογραφία της εποχής. Ο ίδιος ξεκίνησε να ασχολείται με τη φωτογραφία τη δεκαετία του 1910, περίοδος πλήρους άνθισης της ερασιτεχνικής φωτογραφίας στην Ελλάδα.

Για το έργο του πατέρα της, το οποίο η ίδια και ο γιος της Νικόλαος Καΐλης παραχώρησαν στο ΜΙΕΤ τον Μάρτιο του 2017, μίλησε η κόρη του Συριανού ερασιτέχνη φωτογράφου, Πέγκυ Στεργίου.