“Υποδειγματικός σχεδιασμός και άψογη υλοποίηση”

Εκδήλωση, με αφορμή την διάκριση των αναστηλωτικών εργασιών για τις μοναδικές τοιχογραφίες του 9ου αιώνα, με το βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομίας – Europa Nostra, πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο Νάξου.

Την τελετή αγιασμού, την επιτόπια τελετή απονομής του βραβείου και την εκδήλωση των Θυρανοιξίων στη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Κυριακής, το Σάββατο, 6 Οκτωβρίου, ακολούθησε μεγάλη εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο Νάξου (πρώην Σχολή Ουρσουλινών), παρουσία της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Μαρίας Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, του προϊστάμενου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, κ. Δημήτρη Αθανασούλη, του βουλευτή Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Νίκου Μανιού, του Δημάρχου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, κ. Μανώλη Μαργαρίτη, επικεφαλής φορέων, που ανέλαβαν τη χρηματοδότηση του έργου, καθώς και εκπροσώπων των τοπικών φορέων.

Στο μνημείο της βυζαντινής εκκλησίας της Αγίας Κυριακής, διασώζεται ένα σπάνιο σύνολο ανεικονικού διακόσμου, που φιλοτεχνήθηκε στην πρώτη ή δεύτερη Εικονοκλαστική περίοδο (726 – 787 μ.Χ., 813 – 843 μ.Χ.). Η εκκλησία βρίσκεται σε απομακρυσμένη αγροτική περιοχή πλησίον της Απειράνθου και για πολλές δεκαετίες παρέμενε παραμελημένη.

Προσοχή, σεβασμός και ευαισθησία στην αποκατάσταση

Το έργο αποκατάστασής της αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα ευρωπαϊκής συνεργασίας με πρωτεργάτη την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Οι πηγές χρηματοδότησής του ήταν αποκλειστικά ιδιωτικές χορηγίες, προερχόμενες αρχικά από την πρωτοβουλία Swiss Initiative, και εν συνεχεία από τον Σύνδεσμο Association Hagia Kyriaki, με τη συνδρομή του Ιδρύματος Ι.Φ. Κωστόπουλου και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία έλαβε χορηγίες, για τις εργασίες στην Αγ. Κυριακή, τόσο από το Ίδρυμα Λεβέντη, όσο και από το ζεύγος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.

Οι εκπρόσωποι του Δήμου Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μαζί με την π. Υπουργό Πολιτισμού, κ. Λυδία Κονιόρδου, παρέλαβαν το βραβείο Europa Nostra, κατά την εκδήλωση απονομής, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στο Βερολίνο.

Σύμφωνα με τους κριτές, το έργο αποκατάστασης του οικοδομήματος και του διακόσμου του, που συνδέονται άμεσα με μία σημαντική περίοδο της ευρωπαϊκής σκέψης, έγιναν με σεβασμό κι ευαισθησία, ενώ τα εξαιρετικά αποτελέσματα επετεύχθησαν χάρη σε μία διεθνή και διεπιστημονική συνεργασία, καθώς και στην συνέργεια ιδιωτικών και δημοσίων φορέων. Παράλληλα τονίστηκε, πως έχει επιδειχθεί εξαιρετική προσοχή στη διατήρηση του μνημείου με σεβασμό, εντός ενός μοναδικού περιβάλλοντος και φυσικού τοπίου σε μία απομακρυσμένη περιοχή, με την επισήμανση, ότι ένα μνημείο που ανήκει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε μία συχνά παραμελημένη κατηγορία πολιτιστικής κληρονομιάς, αποκαταστάθηκε με ιδιαίτερη φροντίδα.

Τέλος, σημειώθηκε, πως το έργο αυτό αποτελεί μοντέλο, το οποίο αναμένεται να ακολουθηθεί σε παρόμοιες περιπτώσεις βυζαντινών μνημείων της Νάξου, όπου δεκάδες κατεστραμμένες βυζαντινές εκκλησίες απαιτούν άμεσα μέτρα για τη διατήρηση και αποκατάστασή τους.

“Απόλυτα δικαιολογημένη η ευρωπαϊκή διάκριση”

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης προς τιμήν των φορέων, οι οποίοι συνεργάστηκαν για την υλοποίηση του διακεκριμένου αυτού έργου, η Γ.Γ. του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη αναφέρθηκε στην ευρεία και συγκινητική συνεργασία διαφορετικών φορέων, τόσο από τον ιδιωτικό, όσο και το δημόσιο τομέα, που επέτρεψε την αναστήλωση του ναού, εσωτερικά και εξωτερικά.

Ειδική μνεία έκανε στις “υποδειγματικές εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης, που με συστηματικό σχεδιασμό και άψογη υλοποίηση έλαβαν χώρα σε αυτό το δυσπρόσιτο και σχετικά απομονωμένο μνημείο. Η σπουδή Ελλήνων και ξένων μελετητών, η ολιστική χρήση των ενδεδειγμένων υλικών και η μεθοδική εκτέλεση των διακριτών σταδίων των εργασιών, ακολουθώντας αυστηρά της σχετική δεοντολογία, αλλά και τις πιο σύγχρονες τεχνολογικές κατευθύνσεις, για τις επεμβάσεις, δικαιολογούν απόλυτα την ευρωπαϊκή διάκριση”.

Στη συνέχεια επεσήμανε τις αντίστοιχες παρεμβάσεις, υπό την αιγίδα του ΥΠΠΟΑ σε μνημεία στις Κυκλάδες, αλλά και τη Νάξο, σημειώνοντας, πως “έχει ολοκληρωθεί πλήθος σωστικών ανασκαφών και παρακολουθήσεις τεχνικών έργων λαμβάνουν χώρα και πάντα σε συνεργασία με ξένες αρχαιολογικές σχολές και πανεπιστημιακά ιδρύματα φέρνουν στο φως νέα ευρήματα και ως εκ τούτου νέα στοιχεία”

Αποδίδοντας θερμές ευχαριστίες στον προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, η κ. Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη υπογράμμισε τις υψηλές απαιτήσεις και τη συνεχή δέουσα φροντίδα, που απαιτούν τα μνημειακά συγκροτήματα του επιπέδου της Δήλου, ή της Θήρας, διαβεβαιώνοντας, πως “λειτουργώντας σε πλαίσιο οικονομικής δυσκολίας το ΥΠΠΟΑ δίνει όλες του τις δυνάμεις για την ορθή οριστική διαχείριση του πολιτιστικού μας αποθέματος, αξιοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα έμπειρα και καταρτισμένα, αλλά ατυχώς όχι επαρκή σε αριθμό, στελέχη του και τους περιορισμένους πόρους που καταφέρνει να εξασφαλίσει”.

“Ούτε πετραδάκι χαμένο από την κληρονομιά της Νάξου”

Από την πλευρά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ο κ. Αθανασούλης τοποθετήθηκε, λέγοντας, πως “η υπόθεση της Αγίας Κυριακής, η αναστήλωσή της, ήταν μία ιστορία, η οποία δεν έχει μόνο φωτεινή πλευρά. Είναι ένα ‘success story’ προφανώς, με ‘happy end’, μία ιστορία η οποία κατέληξε στο να αποκατασταθεί με υποδειγματικό τρόπο ένα μοναδικό μνημείο, σε ένα έργο που βραβεύτηκε, γιατί αποτέλεσε ένα πεδίο συνεργασίας ελληνικών και διεθνών φορέων και οργανώσεων, ενώ είχε και ένα άλλο αποτέλεσμα, μέσω της σημασίας που δόθηκε στο βυζαντινό πολιτισμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η αναγνώριση του Βυζαντίου, ως μία κρίσιμη συνιστώσα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η ‘περιπέτεια’ της Αγίας Κυριακής έχει και μία σκοτεινή, όπως προείπα, πλευρά, η οποία ξεκίνησε, λέγεται, το 1993 και έφτασε να ολοκληρωθεί το 2016. Τα χρόνια είναι πολλά. Αν αναστηλώναμε με αυτό το ρυθμό τις εκκλησίες, θα αναστηλώναμε μία και θα χάναμε δέκα. Αυτό από τη μία μας ενεργοποίησε, από την άλλη μας θορύβησε. Αποφασίσαμε να στήσουμε ένα σχέδιο, ώστε ούτε ένα πετραδάκι – πόσω μάλλον εκκλησίες ολόκληρες – να μη χαθεί από την πολιτιστική κληρονομιά της Νάξου και κυρίως από τα βυζαντινά της μνημεία”.

Όπως τόνισε, “χάρη στη συντήρηση των τοιχογραφιών, ένα μνημείο εγκαταλελειμμένο όπου δεν μπορούσε κανείς να δει τίποτα, σήμερα λάμπει, είναι λαμπρό και μπορεί κανείς να αξιολογήσει τις μοναδικές, πραγματικά, εικονομαχικές τοιχογραφίες που το κοσμούν εσωτερικά”, εξηγώντας, πως το ρεύμα της εικονομαχίας σώζεται σε ελάχιστα μνημεία, που η πλειοψηφία τους εδράζεται στη Νάξο, σημειώνοντας σχετικά με το ρεύμα αυτό, ότι αποτελεί μία περίεργη παρέκκλιση της ευρωπαϊκής τέχνης, η οποία ήταν ανέκαθεν ανθρωποκεντρική.

Αναφερόμενος στην ακατάπαυστη και πλούσια δράση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, με τη συνεχή υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και εξαίροντας τη δουλειά και τη συμβολή στις εργασίες, των στελεχών και του προσωπικού της Εφορείας, ο κ. Αθανασούλης κατέληξε, πως “κερδίζουμε το στοίχημα της διάσωσης της μνημειακής κληρονομιάς”.