ΧΑΡΑΣΣΩΝΑΣ: Το βουνό του Φοίνικα

ΑΛΜΥΡΑ ΚΑΙ ΦΩΣ! Αυτή είναι η Κυκλαδίτικη ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που μοσχοβολά αλμύρα, φύκια, θυμάρι, μέλι. Παντού στα Κυκλαδονήσια το βλέμμα ακουμπά στο κατάλευκο μάρμαρο και στη γκρίζα πεντακάθαρη πέτρα υλικά που χρησίμευαν στους ανθρώπους να χτίσουν τα σπίτια τους με τις αυλές, αλλά και τις άπειρες εκκλησιές τους. Σε κάθε λοφίσκο δεσπόζει κι ένα κάτασπρο ξωκκλήσι. Μέσα σ' αυτό ο Κυκλαδίτης στεγάζει το θεό του.

Οι Κυκλάδες έχουν μια εκτυφλωτική λευκότητα που την υπογραμμίζει πειστικά το γλαυκό του “αναρίθμητου γέλιου των κυμάτων” όπως το θέλει ο ποιητής Αισχύλος. Είναι μαι σονάτα σε “λευκό μείζον”.

Το γυμνό και το λειψό είναι οι πρωταγωνιστικές έννοιες σ' αυτόν το νησιωτικό χώρο, που όμως μπορούν να δώσουν στον άνθρωπο την αίσθηση της θεϊκής παρουσίας σε κάθε βήμα.

Βράχος και θεότητα! Ένας δίδυμος συμβολισμός! Αυτούς τους βράχους έσκαψαν οι νησιώτες με κόπο πολύ. Έσκαψαν τα πλευρά των βουνών, μια και το χώμα είναι λιγοστό, να τα καλλιεργήσουν, για να καρπίσουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους... χιλιάδες χρόνια πριν. Σειρές από βαθμιδωτές ξερολιθιές συγκρατούν το χώμα και θυμίζουν ατελείωτες κερκίδες αρχαίου θεάτρου. Το χωράφι κι η θάλασσα είναι ο πλούτος του Κυκλαδίτη. Λίγοι άνθρωποι έχουν βιώσει, αγαπήσει και παλέψει με τη θάλασσα όσο οι Κυκλαδίτες. Η θάλασσα μετέφερε ιδέες στην αρχαιότητα και δημιουργούσε ιστορία και πολιτισμό. Ένας σημαντικός πολιτισμός αναπτύχθηκε την 3η χιλιετία π. Χ. Ήταν ένας πολιτισμός που θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο και οι ειδικοί τον ονόμασαν: “ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΕΡΟΥ – ΣΥΡΟΥ” γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη ανακαλύφθηκαν σ' αυτά τα δύο νησιά. Στη βόρεια Σύρο, στην περιοχή Χαλανδριανή υπήρχε ένας πλούσιος, οργανωμένος και πολυάνθρωπος κυκλαδικός οικισμός με τεχνητή και φυσική οχύρωση στην κορυφή του λόφου Καστρί. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα το 1898 έφεραν στο φως 600 τάφους. Τα πλούσια κτερίσματα* που βρέθηκαν στους τάφους, δίνουν μια εικόνα της καλής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων εκείνης της 3ης χιλιετίας π.Χ.

Η Νότια Σύρος, (όπου ίσως υπήρχε η πρώτη σπουδαία πολιτεία), με τις δαντελωτές ακτές, τις αμμουδιές, τις τόσες δα πεδιάδες, είναι το πιο ήρεμο τοπίο, αλλά και το πιο πολυάνθρωπο στη μεριά του νησιού που βλέπει το Νοτιά. Αυτή η Νότια Σύρος τραγουδήθηκε από τον Απανωσυριανό γνωστό ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη με την “Φραγκοσυριανή” του.

... “θα σε πάρω να γυρίσω Φοίνικα Παρακοπή

Γαλησσά και Ντελλαγκράτσια και ας μου 'ρθει συγκοπή...”

ΦΟΙΝΙΚΑΣ

Κάποτε ήταν ένα μεγάλο χωριό με τ' αλμυρίκια, τους ψαράδες και τους αγρότες, που ήταν οι μόνιμοι κάτοικοι. Ξεκίνησε ψαροχώρι κι είναι μαι ωραία κωμόπολη σήμερα. Είναι σίγουρο και προστατευμένο αραξοβόλι ο όρμος του και καταφύγιο για τις ψαρόβαρκες και τους ταλαιπωρημένους απ' το Αυγουστιάτικο μελτέμι ιστιοπλόους. Το λιμάνι ήταν καταφυγή και για τους αρχαίους Φοίνικες που διάλεξαν, το απάνεμο λιμάνι να καταλαγιάσουν. Σιγά – σιγά έγινε αποικία τους. Όπως γράφει ο Τιμ. Αμπελάς και ο διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών E. Bunout: “... εις τα νοτιοδυτικά της νήσου κείται ο λιμήν Φοίνικας, εφ' ης εύρηνται πολλά λειψανα μαρτυρούντα την ύπαρξιν παλαιοτάτης πόλεως και μεγίστης... εις την ακτής του λιμένος ευρέθησαν ερείπια αρχαίων κτιρίων...”

Χαρασσώνας: Το βουνό του Φοίνικα

Η θέα, η πρώτη εικόνα που χαράζει στον επισκέπτη ο Χαρασσώνας είναι η δωρική λιτότητα και ο εντυπωσιασμός. Το όνομά του “Χαρασσώνας” το παίρνει πιθανόν από το ρήμα χαράσσω – σκίζω, (όπως αναφέρουν οι παλαιοί ιστορικοί). Στην κορυφή του βουνού, που εδώ και αρκετά χρόνια φιλοξενείται ο μεγάλος Σταυρός, βρίσκεται η μεγάλη Σχιστή Πέτρα, ένας τεράστιος ογκόλιθος , μαύρος και γυαλιστερός που θυμίζει μετεωρόλιθο. Κοντά στην κορυφή της Σχιστής Πέτρας, σε ύψος 300 μ. υπάρχει τοποθεσία με το όνομα Αρακλειά, που όπως αναφέρουν αρχαιολόγοι, ίσως δηλώνει να υπήρχε ναός του Ηρακλή ή κάποιο ηρώον.

Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να λατρεύουν τον Ηρακλή χτίζοντας του μικρούς ναούς σε βουνοκορφές. Είναι γνωστό ότι ο Ηρακλής ετιμάτο στη Σύρο σύμφωνα με χαρακτή επιγραφή που αναφέρει “πομπήν Ηρακλείων”. Δεν είναι γνωστό όμως σε ποιο σημείο γινόταν η πομπή. Πάνω στο οροπέδιο αλλά και στην πλαγιά του Χαρασσώνα έχουν βρεθεί οψιανός* και πήλινα όστρακα – θραύσματα που έχουν πάνω τους χρωματισμένες εικόνες εποχής που έχουν καταστραφεί. Στα δυτικά του Χαρασσώνα, κοντά στ' Ατσιγκανόκαστρο υπάρχει η βάση ενός τοίχου πάνω στους βράχους, που αποτελούσε ίσως υποστύλωμα επιχώματος όπου υπήρχαν οικοδομές.

Αρχαιολογικές έρευνες δεν έχουν γίνει στην περιοχή. Ενδείξεις μόνον αποδεικνύουν ότι ίσως....υπήρχε οικισμός αρχαίος.

Από την κορφή της Σχιστής Πέτρας η θέα μαγεύει. Ατενίζει κανείς τις Δυτικές Κυκλάδες να κολυμπούν μες το γαλάζιο του Αιγαίου: τη Τζιά, τη Σέριφο, την Κύθνο, τη Σίφνο αλλά και την Πάρο όταν φυσάει μαΐστρος.

Και το φως πολύ! Λένε πως αυτό το κομμάτι του Αιγαίου έχει τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια σ' όλη τη Μεσόγειο. Αυτή τη διαπίστωση έκανε μια ομάδα ειδικών επιστημόνων πριν λίγα χρόνια. Κάτι ήξεραν οι αρχαίοι Έλληνες που θέλησαν να γεννηθεί εδώ κοντά στη Δήλο, ο θεός Απόλλων, ο Φοίβος του φωτός.

Ο Χαρασσώνας καταλήγει στη θάλασσα σε λίγες ήπιες ακτές, όπως το Σουσούνι, το Πουντί, τα Κόκκινα χώματα. Καταλήγει όμως και σε απότομα άγρια βράχια και μικρά ακρωτήρια, όπως το Ατσιγκανόκαστρο, η Φρεγάτα, οι Σαργόπλακες, η Παραθύρα, αλλά και η σκοτεινή σπηλιά τ' Αη Στεφάνου με το εκκλησάκι χωμένο στα βράχια. Δύσβατο το μονοπάτι ως εκεί. Οι κλίσεις του βουνού στ' ανατολικά είναι ανελέητες. Κυλούσε το χώμα, έφευγε, χανόταν στη θάλασσα, το παρέσερναν τα νερά της βροχής. Για χρόνια πολλά οι Συριανοί αγρότες, όπως και οι άλλοι Κυκλαδίτες, έχτιζαν τοίχους με ξερολιθιά, στερέωσαν το χώμα και έφτιαξαν τα χωράφια τους. Η κρλίση βέβαι έμεινε κλίση που την ιππεύουν αναβαθμοί. Ο Χαρασσώνας πάντα εκεί.

Πολλά τα γκρίζα βράχια κι οι πέτρες και... λιγοστό το χώμα. Πάνω σ' αυτό το χώμα, το τόσο αδύνατο και λειψό σε συστατικά, που οι βροχές σπάνια το θυμούνται, ποτισμένο με αλμύρα, σ' αυτό το χώμα που συχνά θυμίζει αλεσμένη πέτρα, σ' αυτό το χώμα που καίγεται απ' τον ήλιο τον ανελέητο και στεγνώνει απ' το δυνατό μελτέμι, σ' αυτό το χώμα γίνεται το θαύμα της φύσης. Κάθε άνοιξη πλημμύρα τ' αγριολούλουδα τα πανέμορφα, τα πολύχρωμα που μοσχομυρίζουν. Πρωταγωνιστούν οι ασπάλαθοι οι κατακίτρινοι με τ' αγκάθια τα κοφτερά. Πολλά τα σκίνα, οι αρευτιές και... σου σπάει τη μύτη το θυμάρι και το φασκόμηλο, η θρούμπη και το χαμομήλι.

Περπατώντας μετά τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου στα Σταυριά και στην Πλαγιά μαζεύουμε μια μεγάλη ποικιλία από χόρτα που μας χαρίζουν την εύγευστη βραστή σαλάτα.

*Κτερίσματα: Οι νεκρικές προσφορές που τοποθετούσαν στον τάφο του νεκρού. Τα αντικείμενα που αγαπούσε.

*Οψιανός: Η μαύρη πέτρα της Μήλου απ' όπου έγινε το πρώτο ξυράφι και το πρώτο σκαλιστήρι του αρχαίου Κυκλαδίτη.

Συνεχίζεται

Μαρία Ρώτα