Φοίνικας – Ποσειδωνία

Η Ομηρική περιγραφή της Σύρου με τον στίχο: “...Ένθα δύο πόλιες, δίχα δε σφίσι πάντα δέθασται...”σε μετάφραση: “.....δύο πολιτείες είναι εκεί κι όλα σε δύο μοιράζουν, κι είχανε τον πατέρα μου και οι δυο για βασιλιά των, των Κτήσιο του Ορμένου γιο, με τους θεούς παρόμοιο...”

παρουσιάζουν τι δυο πόλεις που υπήρχαν στο νησί κατά την αρχαιότητα. Η μια πολιτεία θα πρέπει να ήταν όπου η σημερινή Ερμούπολη, η δε άλλη στην παραθαλάσσια περιοχή Ποσείδεια (Ντελαγκράτσια) και Φοίνικα. Το αρχαίο όνομα Ποσείδεια (σήμερα Ποσειδωνία) ίσως ήταν τόπου ιερός και πρέπει να υπήρχε ναός του Ποσειδώνα, του θεού που προστάτευε τους αρχαίους Έλληνες ναυτικούς από την τρικυμία. Στη Ποσείδεια υπήρχε ένα λιμάνι που ίσως συνδεόταν με το δεύτερο λιμάνι των αρχαίων Φοινίκων.

Αυτή λοιπόν η ακτή που στην αρχαιότητα είχε δυο λιμάνια, ήταν σε θέση ενός αρχαίου δήμου – Ποσείδεια και Φοίνικας. Στις αρχές του 19ου αιώνα, αρκετοί Ευρωπαίοι αρχαιολόγοι που επισκέφθηκαν τη Σύρο, ανακάλυψαν στις ακτές και του Φοίνικα και της Ποσειδωνίας αρκετά αρχαία ευρήματα που τώρα κοσμούν και τα Ελληνικά και πολλά άλλα Μουσεία του κόσμου. Τόσο ο Tournefort αλλά και ο Della Rocca, αλλά και περιηγητές του 18ου αιώνα ενθουσιάστηκαν από το νησί, όπως ο Le Bas, o Choiseul Couffier, είχαν ερευνήσει και είχαν ανακαλύψει σπουδαία ευρήματα της αρχαιότητας και στις ακτές του λιμανιού, στην προκυμαία αλλά και στη γη και στα χωράφια. Εκεί, πολλές φορές οι αγρότες καλλιεργώντας τα χωράφια τους έφερναν στο φως συντρίμμια κιόνων και νομίσματα, οψιανούς, όστρακα κ.α. Αρχαιολογικές παρατηρήσεις και μελέτες πολλών ειδικών απέδειξαν την ύπαρξη αρχαίου δήμου στον Φοίνικα που πρέπει στον ίδιο δήμο να ήταν και η Ποσειδωνία.

“Αυτή λοιπόν η ακτή μετά των δύο αυτής λιμένων...” γράφει ο Τιμολέων Αμπελάς, “είναι εις θέσιν αρχαίου δήμου, ενδεικνυομένου προς τούτοις δια πολλών φανερών λειψάνων ων τινά συνέλεξα...”

Τα ευρήματα κοντά στο λιμάνι, κατά τον 19ο αι. είναι πολλά όπως: Λείψανα προκυμαίας, Δωρικό κιονόκρανο από μάρμαρο Πάρου, κιονοειδές βάθρο (ύψους 1 μέτρου), Κυλινδροειδής μαρμάρινος βωμίσκος... κτερίσματα τάφων, πυξίδες αλαβάστρινες κ.α. Σπουδαία ευρήματα ήταν και οι ενεπίγραφες στήλες που δεν είναι εύκολο να γνωρίσει κανείς τι γράφουν.

Τον Σεπτέμβριο του 1873 ο Γάλλος πρόξενος Challet, που αγάπησε τη Σύρο και την μέχρι τότε γνωστή ιστορία της, επισκέφθηκε το νησί και επιχείρησε μια ανασκαφή κοντά στην ακτή του Φοίνικα (εκεί που τώρα είναι η μεγάλη αμμουδιά που πηγαίνουν οι κολυμβητές). Εκεί ανακάλυψε τότε ο πρόξενος, με τη βοήθεια και άλλων ανθρώπων, ένα πανέμορφο ψηφιδωτό οκτώ μέτρων μήκους και έξι μέτρων πλάτους. Ταινίες με άσπρες ψηφίδες το χώριζαν σε τρία τετράγωνα και ανάμεσά τους υπήρχαν κύκλοι διαφόρων μεγεθών. Φύλλα και κλώνοι, αστέρια και άλλα σχέδια διαφόρων χρωμάτων. “.... ήθελε προσφέρει μείζονα ευχάριστον θεάν και ήθελε είσθαι κάλλοστον υπό γραφικήν έποψιν” σχολιάζει ο Τιμολέων Αμπελάς.

Ήρθαν στο φως και αρκετοί τάφοι. Με τα διάφορα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν, έγινε αρκετά γνωστό από τους αρχαίους λόγους, ότι “Ποσείδεια” και Φοίνικας ήταν μια πολιτεία.

Το αρχαίο λιμάνι του Φοίνικα

“Εντός του λιμένος και παρά την προκυμαίαν του λιμένος και παρά την προκυμαίαν του Φοίνικος” συνεχίζει στο βιβλίο ο Τ. Αμπελάς “ανεκαλύφθησαν υπό Καλυμνίων δυτών δύο αρχαίοι πίθοι καλής τέχνης και εποχής, οίτινες ευρίσκονται σήμερον εις το αρχαιολογικό μοσυείον των Παρισίων” και συνεχίζει: “Μαρτυρούσι δύτας κατά διαφόρους εποχάς εξετάσοντες τον πυθμένα του λιμένος Φοίνικος, ότι διέκρινον ίχνη αρχαίων ερειπίων παρά την προκυμαίαν, λίθους τινάς συννόμους.... εικάζεται ότι μέρος της αρχαίας προκυμαίας, πιθανώς δε και αρχαίων οικοδομών είναι βεβυθισμένα εις την θάλασσαν. Άξια σημειώσεως είναι η πληθύς των αρχαίων λαγήνων...”

Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνεται και φαίνεται ότι ο θαλάσσιος χώρος του σημερινού λιμανιού χρησιμοποιήθηκε και στην αρχαιότητα για τον ίδιο σκοπό. Άλλωστε, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα που σύγχρονα λιμάνια βρίσκονται στην ίδια θέση των αρχαίων, γεγονός που ενισχύει τις απόψεις των λαμπρών προγόνων μας για τη σωστή επιλογή τους.

Στον Φοίνικα, στη θέση του σημερινού λιμανιού και μέσα στη λιμενολεκάνη εντοπίστηκαν πολλές συστάδες αγγείων, καθώς και αρχαίο λιμενικό έργο. Ο Φοίνικας αποτελούσε το επίνειο της αρχαίας πόλης Ποσείδια, (της σημερινής Ποσειδωνίας – Ντελαγκράτσια) και ήταν σε χρήση και στους κλασσικούς χρόνους, στον 5ο π.Χ. αιώνα. Τις πληροφορίες για το λιμάνι του Φοίνικα μας δίνει η κ. Αγγελική Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Η κ. Σίμωσι, αρκετά χρόνια πριν έκανε υποβρύχια έρευνα και επιβεβαίωσε όσα είχαν αναφερθεί και στο παρελθόν για το λιμάνι του Φοίνικα.

Ένας λαός με πνεύμονά του τη θάλασσα ήταν φυσικό να ιδρύσει και να αναπτύξει πολλές παράλιες πόλεις, που καταποντίστηκαν από φυσικές καταστροφές αλλά και από την ανύψωση της θάλασσας, καταλήγει και ερμηνεύει η κ. Σίμωσι.

Ο Φοίνικας έχει μια θαυμάσια φυσική προστασία από τον Βοριά. Προστασία του είναι το βουνό του Χαρασσώνα με την ήρεμη πλαγιά που κατρακυλά ως τον όρμο.

Τα φυτά, τα χόρτα, η πρώτη ανάσα ζωής του ανθρώπου.

Η πρώτη ανάσα ζωής του ανθρώπου στην αρχαιότητα ήταν ένα πρώτο κι αδύναμο φυτό, ένα χόρτο. Τα φυτά, τα χόρτα ήταν αναγκαία, στην αρχαιότητα για την ύπαρξη και την προκοπή του πρώτου ανθρώπου πάνω στη γη όταν ακόμα ήταν τροφοσυλλέκτης. Παράλληλα με το κυνήγι και το ψάρεμα, ανακάλυψε ότι μπορούσε να συντηρείται και από τα φυτά. Στην αρχή ο πρωτόγονος άνθρωπος έτρωγε τα χόρτα ωμά όπως φύτρωναν. Έτρωγε τα φύλλα, τις ρίζες και τους βλαστούς.

Γρήγορα όμως επινόησε εκατοντάδες τρόπους επεξεργασίας και συνδυασμών, ώστε να βελτιώσει αφάνταστα τη γεύση τους. Έτσι ο άνθρωπος θεοποίησε τη Φύση, λάτρεψε τη Μητέρα – Γη και τους καρπούς της.

Στους πρώτους κατοίκους του Φοίνικα το βουνό του Χαρασσώνα πρόσφερε τη μεγάλη ποικιλία και αφθονία των ειδών της χλωρίδας. Τα φυτά αγαπήθηκαν στην αρχαιότητα, αλλά και σήμερα φροντίζουμε να ανέβουμε στην πλαγιά του Χαρασσώνα ή στα χωράφια που αγκαλιάζουν σαν ημικύκλιο την ήρεμη παραλία στα Κόκκινα ώστε να μαζέψουμε... την αλεντρίδα, τη γαλατσίδα, το αγριομάρουλο, την καρύδα και τόσα άλλα που μας χαρίζουν ευχάριστες γεύσεις, αλλά και καλή υγεία.

Μαρία Ρώτα