Οι πρώτοι και σημαντικοί καρποί της «Κιμωλίας Γης»

Τις αρχαιολογικές έρευνες που διεξάγονται στην Κίμωλο παρουσίασε το περασμένο Σάββατο στους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου του νησιού ο Ιταλός αρχαιολόγος-μεταδιδακτορικός ερευνητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Καρμέλο Ντι Νικουόλο.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο του Γυμνασίου με Λυκειακές Τάξεις Κιμώλου, παρουσία των καθηγητών Μαρίας Ευστρατιάδου και Μ. Μπάρις.

Το Ερευνητικό Πρόγραμμα «Κιμωλία Γη», που υποστηρίζεται από το Αφεντάκειο Κληροδότημα, τελεί υπό την επιστημονική αιγίδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών υπό την επίβλεψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

Βασικοί σκοποί του αποτελούν η χαρτογράφηση, η γεωαναφορά και η αποτύπωση με μέσα υψηλής τεχνολογίας όλων των αρχαιολογικών καταλοίπων στην περιοχή της αρχαίας πόλης των Κιμωλίων στο ΝΔ τμήμα του νησιού. Η πόλη αυτή πρωταγωνίστησε, τουλάχιστον από τα τέλη της αρχαϊκής περιόδου και μετά, στην εξόρυξη και στο εμπόριο της λεγόμενης κιμωλίας γης, η οποία εξαγόταν και χρησιμοποιείτο ευρέως στην παραγωγή προϊόντων σαπωνοποιίας, προορισμένων για οικιακή χρήση, αλλά και για τα βαλανεία (δημόσια λουτρά) της αρχαίας Αθήνας.

Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Καρμέλο Ντι Νικουόλο, εξέφρασε την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας, που αρχίζει και δίνει ήδη του πρώτους και σημαντικούς καρπούς της.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν προσωπικές γνώμες, καθώς και να ενημερωθούν για τις ευθύνες, τις αρμοδιότητες και το μορφωτικό βιογραφικό ενός αρχαιολόγου και των δημοσίων υπηρεσιών για τις οποίες εργάζεται. Στη συνέχεια, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στο θέμα της αρχαιοκαπηλίας. Οι τραγικές επιπτώσεις του ενδιαφέροντος του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος για την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων και πολιτιστικών αγαθών αποτέλεσαν αντικείμενο προσεκτικής ανάλυσης και έγιναν αφορμή για την ανάγνωση περσινών και φετινών άρθρων που εμφανίστηκαν στον Ελληνικό Τύπο σχετικά με επεισόδια που σημειώθηκαν στην Κίμωλο και στη γειτονική Μήλο.

Επιπλέον παρουσιάστηκαν αρχεία, φωτογραφίες και δημοσιεύματα που ξετυλίγουν το ιστορικό της αρχαιολογικής έρευνας στην Κίμωλο, καθώς και οι σκοποί της μελέτης του κ. Ντι Νικουόλο, η οποία διεξάγεται από το 2016 με την υποστήριξη του Αφεντακείου.

Νησί με στρατηγική σημασία

Το ερευνητικό πρόγραμμα Κιμωλία Γη βρίσκεται εν εξελίξει στην περιοχή της αρχαίας πόλης της Κιμώλου, στον νοτιοδυτικό τομέα του ομώνυμου νησιού, χάρη στην άδεια μελέτης που εξασφαλίσθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

Σύμφωνα με την έρευνα, η Κίμωλος φαίνεται πως είχε παίξει έναν ρόλο κάθε άλλο παρά δευτερεύοντα στο πλαίσιο των εμπορικών σχέσεων στη λεκάνη του Αιγαίου. Ανατολικά της Μήλου και σε απόσταση περίπου 960 μ. (0,54 ναυτικά μίλια), στο πιο στενό άνοιγμα του πορθμού, το νησί είχε μάλλον αποτελέσει ένα σημείο πολύ σημαντικής υποστήριξης για μερικές από τις πιο σημαντικές εμπορικές διαδρομές που διέσχιζαν το Αιγαίο από την εποχή του Χαλκού.

Στην Κίμωλο, καθώς και στους νοτιοδυτικούς λιμένες του νησιού, έπρεπε απαραιτήτως να κάνουν στάση τα πλοία που έφθαναν από την

Κρήτη με κατεύθυνση την ηπειρωτική Ελλάδα. Εκεί πρέπει να είχε βασιστεί η θαλάσσια κίνηση που από την Αττική - κυρίως από την ανατολική ακτή της περιοχής - αγγίζοντας τα νησιά Κέος, Κύθνος, Σέριφος και Σίφνος, δια μέσου της Κιμώλου, δινόταν συγκατάθεση για κατεύθυνση προς τη Μήλο και τη Λακωνία, ή την Κρήτη, περνώντας από τη Θήρα.

Τα δεδομένα που αντλήθηκαν από σχετικά πρόσφατες, έκτακτες έρευνες και ανασκαφές - μολονότι ακόμα ανεπαρκή για να ορίσουν το πλαίσιο της προοδευτικής ενοίκησης του νησιού και της δόμησης συγκεκριμένων τυπολογιών διακανονισμού - συναινούν στην ανίχνευση ενός πρώιμου ενδιαφέροντος για τη νότιο πλευρά της Κιμώλου.

Το ενδιαφέρον προφανώς αποσκοπούσε στον έλεγχο της σχετικής θαλάσσιας διόδου που ήταν μοιρασμένη με τη Μήλο, όπως και του βοριοανατολικού τομέα του νησιού – περιοχής όπου βρίσκονται σημαντικές μεταλλικές πηγές.

Στην ύστερη Νεολιθική περίοδο φαίνεται μάλλον να εμφανίζεται η πρώτη συχνή ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή η οποία σήμερα καταλαμβάνεται από την πρωτεύουσα του νησιού (Χωριό). Στη βόρεια περιοχή, τον Πρόβαρμα, πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει έναν ισχυρό πυρήνα επεξεργασμένων θραυσμάτων οψιδιανού. Η περιοχή που ερευνήθηκε καταλαμβάνει μία κυρίαρχη στρατηγική θέση σε σύγκριση με το λιμάνι της Ψάθης και την θαλάσσια περιοχή που χωρίζει την Κίμωλο από την γειτονική Πολύαιγο.

Προγραμματισμός ξεναγήσεων στον αρχαιολογικό χώρο

Η ομιλία του ερευνητή κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον των μαθητών, οι οποίοι ενθουσιάστηκαν με την ιδέα ενός επιτόπιου μαθήματος με ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο στα ελληνικά, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί το Σάββατο 18 Μαΐου 2019. Για τη δεύτερη συνάντηση, τα παιδιά θα έχουν ετοιμάσει ομαδικές γραπτές εργασίες και θα έχουν διαβάσει τη σχετική μελέτη, που μεταφράστηκε με την ευγενική χορηγία του Αφεντακείου και τη συμμετοχή της Δρας. Πέγκυς Πάντου, υπεύθυνης υπαλλήλου των νησιών Μήλου, Κιμώλου και Σερίφου.

Στην εκδήλωση διαβάστηκε επίσης ο χαιρετισμός του Προέδρου του Δ.Σ. του Αφεντακείου Κληροδοτήματος κ. Σωτηρίου Στανωτά, ο οποίος αναφερόμενος στη σημασία που έχουν οι ανακαλύψεις των ερευνών για την ιστορία της Κιμώλου, παρέθεσε κάποια μικρά τμήματα της Ασκητικής του μεγάλου Νίκου Καζαντζάκη:

«Η Κραυγή δεν είναι δική σου. Δεν μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ· πεθυμούν αρίφνητες γενεές απόγονοι με την καρδιά σου.

Oι μελλούμενες γενεές δε σαλεύουν μέσα στον αβέβαιο καιρό, μακριά από σένα. Ζουν, ενεργούν και θέλουν μέσα στα νεφρά και στην καρδιά σου.

Έχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς πια μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξή σου. Είσαι μια ζαριά όπου για μια στιγμή παίζεται η μοίρα του σογιού σου.

Κάθε σου πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες. Ως περπατάς ανοίγεις, δημιουργάς την κοίτη όπου θα μπει και θα οδέψει ο ποταμός των απογόνων……

Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους.

Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους.

Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».