Η Μουσική είναι οι Άνθρωποί της

Συναισθήματα χαράς και νοσταλγίας μαζί με χρώματα και ήχους από τα παλιά πλημμυρίζουν τις καρδιές των επισκεπτών του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης, το οποίο φέτος τιμά τη Δημοτική Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σύρου για την πολύχρονη και σπουδαία προσφορά και συμβολή της στη μουσική παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου μας.

Η έκθεση «Μουσικοί και Μουσική», που συνδιοργανώθηκε από το Τμήμα Πολιτισμού του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης και τον Σύλλογο Φίλων Τεχνικού Πολιτισμού, στο πλαίσιο της επετείου των 150 χρόνων από την ίδρυση της Φιλαρμονικής στο νησί μας, εγκαινιάστηκε το βράδυ της Τετάρτης και φωτίζει το έργο εξαίρετων ανθρώπων, που την υπηρέτησαν και μετέδωσαν την αγάπη τους για την τέχνη.

Το κοινό καλωσόρισε η αρμόδια Αντιδήμαρχος, Θωμαή Μενδρινού, η οποία ευχαρίστησε θερμά το διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου και ειδικότερα την πρόεδρό του, Μαργαρίτα Καλουτά για την αγαστή συνεργασία τους. Επιπλέον σημείωσε ότι, η εύρυθμη λειτουργία της Φιλαρμονικής ήταν ένα μεγάλο στοίχημα της απερχόμενης δημοτικής αρχής. Πρόσθεσε δε ότι, τα μέλη της βρίσκονταν πάντα στο πλευρό της αρχιμουσικού Alice Labarche, με αποτέλεσμα η Ορχήστρα να διανύει σήμερα μία από τις καλύτερες περιόδους της. «Έτσι, επιθυμούμε να τη βλέπουμε από δω και στο εξής», υπογράμμισε.

«Μη μένουμε στο χτες, αλλά ας παραδειγματιστούμε από αυτό»

Στην εκδήλωση παρευρέθηκε, μεταξύ άλλων, ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Νίκος Λειβαδάρας, ο οποίος συνεχάρη το Σύλλογο Φίλων Τεχνικού Πολιτισμού, αλλά και όλους όσοι βοήθησαν στο σχεδιασμό και την οργάνωση αυτής της έκθεσης.   

Όπως τόνισε στο σύντομο χαιρετισμό του, η έκθεση αποτέλεσε αφορμή για να ανατρέξει στα ιστορικά βιβλία για τη Σύρο και να μείνει έκπληκτος από αυτά που διάβασε. «Η Φιλαρμονική ξεκίνησε το 1869 ως Μουσική Εταιρεία του Δήμου Σύρου, πέρασε από διάφορα σκαμπανεβάσματα, το 1872 διαλύθηκε και το 1874 άρχισε η λαμπρή της πορεία», ανέφερε χαρακτηριστικά. Σημείωσε μάλιστα, πως εντυπωσιάστηκε όταν διάβασε ότι 1896 ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος, πρόεδρος της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων, προτάσσει τη Φιλαρμονική της Σύρου στην πομπή των Ολυμπιακών Αγώνων. Καταλήγοντας, εξέφρασε την άποψη ότι δεν θα πρέπει να μένουμε μόνο στο ένδοξο παρελθόν της Σύρου, αλλά να παραδειγματιστούμε από αυτό, ώστε όλοι μαζί να προσπαθούμε να έχουμε πρωτιές και σήμερα.

«Τιμούμε εξαιρετικούς Δασκάλους Μουσικής που πέρασαν από το νησί»

Στη συνέχεια, το λόγο έλαβε η κ. Καλουτά, εξηγώντας ότι,  ο Σύλλογος φίλων Τεχνικού Πολιτισμού, με ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία, προσπαθεί πάντα να ανακαλύπτει και να προβάλει θέματα και δραστηριότητες ενός κόσμου, που ζούσε πίσω από τα φώτα της πόλης, καθιστώντας γνωστό το ρόλο που αυτός έπαιξε στην ιστορία του νησιού.

Ως εκ τούτου, η έκθεση για τα 150 χρόνια της Φιλαρμονικής αποτελεί μια ευκαιρία για να θυμηθούμε τους δασκάλους της Μουσικής που πέρασαν από το νησί, εμπνέοντας τους γύρω τους, διδάσκοντας σε μικρά παιδιά μουσική και αξίες και  αφήνοντας πολιτισμό.

«Μέσα από αυτή την πρωτοβουλία, θέλουμε να γίνει η αρχή για να μελετηθούν κοινωνικές σχέσεις, ταξικά θέματα της εποχής, η θέση των κοριτσιών μουσικών, η εμφάνισή τους , οι παροχές του δήμου προς τους μουσικούς και αρχιμουσικούς, η παρουσία των παιδιών του Ισιδωρείου Ορφανοτροφείου και η συμβολή τους στην Μουσική του Δήμου, τα προβλήματα υγείας που εμφανίζονταν και πολλά ακόμη ζητήματα», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Γνώμη.

Δεν παρέλειψε δε, να ευχαριστήσει θερμά τον επί 55 χρόνια μουσικό της Φιλαρμονικής κ. Νίκο Μπουγιούρη για την παραχώρηση του ενδιαφέροντος υλικού που παραχώρησε στο Βιομηχανικό Μουσείο, καθώς και τον Χρήστο Καλαμαρά, παιδί του Ισιδωρείου και μεγάλος πια μουσικός πανευρωπαϊκής εμβέλειας, που πλαισίωσε μουσικά την εκδήλωση.

Ο ρόλος της Φιλαρμονικής στην καλλιέργεια του μουσικού αισθήματος

Καλεσμένη του Συλλόγου Φίλων Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης ήταν η Έφορος του Αρχείου Ωδείου Αθηνών, Στέλλα Κουρμπανά, η οποία μίλησε για τη μουσική ζωή στην Ερμούπολη τον 19ο αιώνα, με την ευχή το παρόν και το μέλλον της Φιλαρμονικής να είναι εξίσου ένδοξο.

Όπως τόνισε, τον Μάιο του 1869, που ιδρύθηκε η Φιλαρμονική Εταιρεία Σύρου η σχέση των ανθρώπων με τη μουσική ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Ο μόνος τρόπος τότε να ακούσει κάποιος μουσική, ήταν να την ακούσει ζωντανά. Δεν υπήρχαν μηχανήματα παραγωγής ήχου, όλα έφεραν την υπογραφή της ανθρώπινης δημιουργίας. Η μουσική ήταν οι μουσικοί, οι ίδιοι οι άνθρωποι.

Η Φιλαρμονική του Δήμου Ερμουπόλεως ιδρύθηκε για να καλύψει τις ανάγκες της μουσικής παιδείας. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το Ωδείο Αθηνών, το οποίο ιδρύθηκε το 1871 για να καλύψει τις ανάγκες της μουσικής παιδείας της μέσης και κατώτερης κοινωνικής τάξης. Αντίστοιχα, η Φιλαρμονική Εταιρεία Σύρου ιδρύθηκε με σκοπό την εκμάθηση της οργανικής μουσικής πρωτίστως στα ορφανά για να έχουν ένα επαγγελματικό εφόδιο αλλά και σε όποιον ενδιαφερόταν να μάθει μουσική. Όπως φαίνεται στο καταστατικό, μπορούσαν να μάθουν όλοι, οι άποροι δωρεάν και όσοι είχαν τη δυνατότητα, έναντι ενός μικρού αντιτίμου, καθώς η φιλοσοφία της Φιλαρμονικής είχε έναν αντιταξικό χαρακτήρα. «Η μουσική ήταν για όλους και από όλους, όχι για τους λίγους», διευκρίνισε η κ. Κουρμπανά.

Η σχέση της Σύρου με τη μουσική ξεκινάει από πολύ παλιά, ήδη από τα πρώτα χρόνια του εποικισμού του νησιού την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης έφτασαν οι πρώτοι μουσικοί, το 1831 εμφανίζονται οι πρώτοι δάσκαλοι μουσικής, ενώ η μουσική (φωνητική και οργανική) μπήκε γρήγορα και στα σχολεία της Ερμούπολης. Το 1940 δίνεται η πρώτη παράσταση της όπερας από θίασο που ταξίδευε στη Σμύρνη και έκανε μία στάση στη Σύρο. Η όπερα έγινε πολύ δημοφιλής εντός και εκτός του Θεάτρου Απόλλων, που άρχισε να λειτουργεί το 1864. Εκτός, χάρη κυρίως στο έργο της Φιλαρμονικής η οποία έπαιζε στην –τότε- Πλατεία Δημαρχείου αποσπάσματα από δημοφιλείς όπερες, εξοικειώνοντας όλο τον κόσμο με ένα πολύ όμορφο μουσικό ρεπερτόριο.

Η όπερα ήταν το ιδανικό καλλιτεχνικό προϊόν για να γίνει η Ερμούπολη ένα μικρό μουσικό κέντρο στη μέση του Αιγαίου. Πρόκειται για μία κοινωνία η οποία κατάφερε σε λιγότερο από μισό αιώνα να πραγματοποιήσει ένα πολιτισμικό και οικονομικό θαύμα, να έχει μία ζωή υψηλού επιπέδου, με μελοδραματικές παραστάσεις, μουσικές βραδιές, κείμενα για τη μουσική και μουσικές κριτικές.

Καταλήγοντας, η κ. Κουρμπανά επεσήμανε πως, η μουσική εκπαίδευση στην Ερμούπολη τον 19^ο αιώνα είχε τρεις διαστάσεις. Την καθαρά πρακτική (εκμάθηση μουσικής στα σχολεία, στη Φιλαρμονική και στο σπίτι), τη θεωρητική και την καλλιέργεια του μουσικού αισθήματος όλων των Ερμουπολιτών, κάτι που είχε αναλάβει ουσιαστικά η Φιλαρμονική.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, τιμήθηκαν οι μουσικοί Ευάγγελος Μαυροθαλασσίτης, Νίκος Μπουγιούρης και Ευάγγελος Αδάμου –πρώην  αρχιμουσικός- για την πολύτιμη προσφορά τους στην ιστορική Φιλαρμονική του Δήμου.

Από την πλευρά του ο κ. Μπουγιούρης, κατέστησε γνωστό στο κοινό ότι υπήρξε τρόφιμος του Ισιδωρείου Ιδρύματος για 6-7 χρόνια και μέλος της Φιλαρμονικής για 55 χρόνια. Μετά τον χωρισμό των γονιών του, ο ίδιος έγινε δεκτός στο Ίδρυμα της Ερμούπολης, όπου βρήκε στέγη, τροφή, θέρμανση, αλλά και παιδαγωγούς που του έμαθαν, μεταξύ άλλων να αγαπά τη μουσική. Ένα από τα πράγματα που γνώρισε και δεν αποχωρίστηκε ποτέ είναι η τρομπέτα του, η οποία μάλιστα ήταν η αφορμή για να γνωρίσει τη σύζυγό του σε ένα κλαμπ στην Κρήτη, όπου έπαιζε μουσική. «Όλα αυτά τα χρόνια, με στήριζε και ήταν πάντοτε στο πλευρό μου», ανέφερε χαρακτηριστικά, προσφέροντας της ένα τριαντάφυλλο.

«Οι μαθητές της Φιλαρμονικής είναι το μέλλον της Σύρου»

Για την προσπάθεια του Βιομηχανικού Μουσείου να φέρει στο φως τη μακρόχρονη ιστορία της Φιλαρμονικής μίλησε και η αρχιμουσικός Alice Labarche, εξηγώντας πως όταν πριν από 10 χρόνια ανέλαβε τα καθήκοντά της, αναζήτησε αρχεία της Φιλαρμονικής, χωρίς όμως αποτέλεσμα. «Ευτυχώς τώρα γυρίσαμε σελίδα και μαζέψαμε το υλικό με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων, μουσικών και μη», σημείωσε. Πρόσθεσε ακόμη πως, η Φιλαρμονική, αν και γιορτάζει φέτος τα 150 χρόνια της, είναι πολύ νέα, καθώς το 90% της ορχήστρας αποτελείται από μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και Λυκείου. Τέλος, εξέφρασε τη χαρά της για το γεγονός ότι αρκετοί μαθητές της Φιλαρμονικής έχουν εισαχθεί, όλα αυτά τα χρόνια, σε Πανεπιστήμια Μουσικολογίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. «Αυτοί είναι το μέλλον της Φιλαρμονικής αλλά και του νησιού μας», κατέληξε.