Οι ελληνικές αναφορές στον νεότερο δυτικό πολιτισμό

Η επιρροή της ελληνικής σκέψης στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, καθώς και ο καθοριστικός ρόλος του παρελθόντος στην κατανόηση των σύγχρονων επιτευγμάτων αναδείχθηκαν μέσα από τις εργασίες του 1^ου Διεθνούς Συνεδρίου «Φερεκύδης», που διεξήχθη το περασμένο τριήμερο στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων.

Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Σύρου, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του με στόχο την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και τη διάδοση του πολιτισμού. Πενήντα πέντε συνολικά ομιλίες από διακεκριμένους καθηγητές και επιστήμονες έλαβαν χώρα στο ιστορικό Θέατρο Απόλλων.

Κατά τον Διογένη τον Λαέρτιο, ο Φερεκύδης υπήρξε ο ιδρυτής της εσωτερικής γραμμής της ελληνικής φιλοσοφίας, δάσκαλος του Πυθαγόρα, αυτός που πρώτος μίλησε περί ψυχής στον Δυτικό Κόσμο, που χρησιμοποίησε πρώτος την ελληνική αλφάβητο, γράφοντας σε πεζό λόγο την περίφημη «Πεντέμυχο» για να μιλήσει για τριαδικό Θεό δημιουργό και μετέτρεψε τη μέχρι τότε κυριαρχούσα στον ελλαδικό χώρο αναλογική σκέψη σε λογική, διατηρώντας τα δυνατά στοιχεία του μύθου και είναι αυτός που κατασκεύασε το πρώτο ηλιοτρόπιο στη δύση.

Μέσα από τις θεματικές ενότητές του, το Συνέδριο προσέγγισε την ελληνική συμβολή στη νεότερη δυτική συγκρότηση, το ελληνικό πρότυπο στη Νεότερη Ιστορία της Αισθητικής, των Τεχνών και της Αρχιτεκτονικής και τέλος, τον νεότερο ελληνικό αστικό πολιτισμό με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις για την πολιτισμική ταυτότητα της Σύρου, τον αρχιτεκτονικό πλούτο του νησιού, καθώς και τον μεσαιωνικό δυτικό πολιτισμό της Άνω Σύρου.

Βασίλειος Πέππας: «Ελλάδα, η μήτρα της φιλοσοφικής σκέψης»

Την έναρξη των εργασιών χαιρέτισε το πρωί της Παρασκευής ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασίλειος Πέππας, ο οποίος συνεχάρη τους διοργανωτές του συνεδρίου, απευθύνοντας μάλιστα θερμές ευχαριστίες προς τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Σύρου, Ομότιμο Καθηγητή ΕΜΠ, Ιωσήφ Στεφάνου για την τιμητική πρόσκλησή του.

Μεταξύ άλλων, ο κ. Πέππας υπογράμμισε πως, ο ευρύτερος ελληνικός χώρος, υπό τις εκάστοτε διαμορφώσεις του, υπήρξε το πεδίο εμφάνισης, ανάπτυξης και κορύφωσης ενός καθολικού πολιτισμού, που περιλάμβανε όλες τις εκφάνσεις του πολιτιστικού φαινομένου και αποτέλεσε τις καταβολές του σημερινού «δυτικού πολιτισμού».

Πρόσθεσε δε, πως από τη μήτρα αυτή ξεπήδησε, ως προϊόν του ελεύθερου στοχασμού των ανθρώπων, αναφορικά με τη φύση και το σκοπό της ζωής, η φιλοσοφική σκέψη, που ως σκέψη ξεχωριστή από τη θεολογία εκκινεί τη διαδρομή της από τον ελλαδικό χώρο τον 6^ο π.Χ. αιώνα, με το Θαλή το Μιλήσιο και αναπτύσσεται από όλους τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, μεταξύ των οποίων και ο εκ Σύρου καταγόμενος Φερεκύδης, οι οποίοι ενατένισαν τον σύμπαντα κόσμο, προκειμένου να τον αποκρυπτογραφήσουν, να ανιχνεύσουν πώς δημιουργήθηκε, πώς λειτουργεί και ποια είναι η πρώτη ύλη του.

Ιωσήφ Στεφάνου: « Σύρος, το λίκνο του πρώτου ελληνικού πολιτισμού»

Στη συνέχεια, το λόγο έλαβε ο κ. Στεφάνου, καλωσορίζοντας τους συμμετέχοντες στη Σύρο, ένα νησί που ευτύχισε από τις απαρχές της ιστορίας του να αποτελέσει το λίκνο του πρώτου ελληνικού – και κατ’ επέκταση του πρώτου ευρωπαϊκού- πολιτισμού, του επονομαζόμενου Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού ή Πολιτισμού «Σύρου – Κέρου».

Χαρακτηριστικά ανέφερε πως, η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της 4^ης Σταυροφορίας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Δουκάτου της Νάξου και την εν συνεχεία ανάπτυξη στη Σύρο, ενός νέου δυναμικού πολιτισμού, του Πολιτισμού της Καθολικής Σύρας, της Σύρας του Πάπα, που μέσω κυρίως του Καθολικού Κλήρου, άρχισε να δέχεται και να συγκεντρώνει, στον ανατολικό μεσογειακό χώρο, τον εξελιγμένο πλέον Δυτικό Πολιτισμό. Αυτός ο πολιτισμός, προσαρμοσμένος στα τοπικά δεδομένα, εξασφάλισε όλες τις προϋποθέσεις για να γεννηθεί πάλι στον ίδιο ευνοημένο γεωγραφικά τόπο, κατά τη διάρκεια της ελληνικής απελευθερωτικής επανάστασης, ο νεώτερος ελληνικός πολιτισμός, ο Νεοκλασικός Πολιτισμός της Ερμούπολης, το πρώτο αστικό-βιομηχανικό, ναυτιλιακό και εμπορικό κέντρο της σύγχρονης Ελλάδας.

Επιστημονικά τεκμηριωμένες εισηγήσεις

Μεταξύ των ομιλητών του 1^ου Διεθνούς Συνεδρίου «Φερεκύδης» ήταν και ο Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», Νικόλαος Παπαδάκης, ο οποίος εστίασε στις επιρροές της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής σκέψης στην ιδεολογική συγκρότηση του Ελευθέριου Βενιζέλου. Υπογραμμίζεται δε, ότι το Συνέδριο ολοκληρώθηκε χθες το βράδυ με την παρουσίαση του βιβλίου του κ. Παπαδάκη «Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο άνθρωπος, ο ηγέτης» και χορευτική εκδήλωση σε συνεργασία με τον Σύλλογο Κρητών Σύρου. Εκτενής αναφορά στο αυριανό φύλλο της «Κοινής Γνώμης».

Κατά τη διάρκεια των εργασιών, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το πολλά υποσχόμενο πρότζεκτ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που αφορά στην ανάπτυξη ενός «Εικονικού Μουσείου», βασισμένου στην πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του «Αρχείου Παναγιώτη Κουνάδη», ώστε ένα ευρύτερο κοινό εντός και εκτός της χώρας, να μπορέσει να επωφεληθεί τόσο ερευνητικά, όσο και δημιουργικά. Το «ΑΚ» είναι η μεγαλύτερη δισκογραφική συλλογή 78 στροφών με θεματολογία από τη ρεμπέτικη μουσική, αλλά εμπλουτίζεται παράλληλα από πολλά άλλα στοιχεία, όπως παρτιτούρες, ταχυδρομικά δελτάρια, φωτογραφίες, συνεντεύξεις, μουσικά όργανα, όργανα αναπαραγωγής ήχου κ.α., συνθέτοντας έτσι ένα ιδιαίτερης ιστορικής αξίας αρχείο της σύγχρονης Ελλάδας. Το θέμα παρουσίασε ο Μεταδιδακτορικός ερευνητής Παύλος Χατζηγρηγορίου, εκπρόσωπος της εξαμελούς ακαδημαϊκής ομάδας που οργανώνει το Αρχείο Κουνάδη. Την επόμενη ημέρα, ο κ. Χατζηγρηγορίου αναφέρθηκε και στο σύστημα καταγραφής και ψηφιακής διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς «HERMeS”, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά στην Ερμούπολη και σήμερα επεκτείνεται σε 23 νέες πόλεις σε 4 χώρες, εντάσσοντας περισσότερα από 3.000 κτίρια στη ψηφιακή βάση του.

Στη λήξη της δεύτερης ημέρας του Συνεδρίου παρουσιάστηκε στο θέατρο Απόλλων η μουσικοποιητική παράσταση της Ομάδας Καβάφης «Κ.Π. Καβάφης – Απ’ έξω και τραγουδιστά». Στο πλαίσιο της βραδιάς, το Ινστιτούτο Σύρου απένειμε τιμητική διάκριση στον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Σύρου, Μπάμπη Κουλούρα για τη συνολική προσφορά του στον πολιτισμό του νησιού. Παραλαμβάνοντας την πλακέτα από τα χέρια του Ιωσήφ Στεφάνου, ο κ. Κουλούρας τόνισε ότι, αισθάνεται πολύ ευλογημένος, τυχερός και πλούσιος χάρη στην αγάπη που απλόχερα του ανταποδίδουν οι Συριανοί.

Το συνέδριο τέλεσε υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου και διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Δήμο Σύρου – Ερμούπολης, με την υποστήριξη της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ.