Πισκοπειό: Δύο Ναοί.

Μεγάλο ενδιαφέρον, για τη μελέτη του μικρού ναού της Παναγίας, παρουσιάζουν δυο θραύσματα μαρμάρινων πλακών. Είναι θραύσματα βυζαντινών θωρακίων που.... ίσως διακοσμούσαν τον εσωτερικό χώρο... ίσως το τέμπλο του ναού; Παρόμοια θωράκια υπάρχουν και άλλους ναούς των Κυκλάδων.

Το κέντρο της μαρμάρινης πλάκας στολίζει ένας δωδεκάφυλλος ρόδακας με διαφορετικά φύλλα, δύο σταυροί και ίσως και δυο πυροστρόβιλα...

Εικόνες του Ναού: -Στο ναΐδριο της Παναγίας είναι η εικόνα του Αγίου Ρόκκου. ΄Ηταν ο προστάτης των ανθρώπων από την ασθένεια της πανώλης μαζί με τον Άγιο Σεβαστιανό. Υπάρχει εικόνα του Αγίου με την πληγή στο πόδι από την ασθένεια της πανώλης και τον πιστό του σκύλο στο πλάι του.

-Εκτός από την εικόνα του Αγίου Ρόκκου, υπάρχει και πίνακας με το πορτραίτο του Αγίου Καρόλου, επισκόπου Μεδιολάνων (1538-1584). Παριστάνεται στον πίνακα με τον ερυθρό μανδύα του Καρδινάλιου.

-Στον μεγάλο πίνακα του κεντρικού ναού υπάρχει η εικόνα της Μετάστασης της Παρθένου στους ουρανούς με λευκή εσθήτα και γαλάζιο μανδύα. Περιβάλλεται από πολλούς αγγέλους. Έχει φωτοστέφανο στο μέτωπο και σταυρωμένους τους βραχίονες στο στήθος (είναι απομίμηση του Ισπανού ζωγράφου Μουρίλλο).

-Εξίσου εντυπωσιακή και απαστράπτουσα από τους ζωηρούς χρωματισμούς είναι η φορητή εικόνα της Μετάστασης της Θεοτόκου στους ουρανούς, έργο του Ιταλού ζωγράφου Ιωσήφ Ταni. Πολλοί θρησκευτικοί πίνακες στο νησί μας έχουν την υπογραφή του. Φωτίζεται από τη λάμψη του ουρανού η Παρθένος. Γύρω από τον κενό τάφο είναι συγκεντρωμένοι οι Απόστολοι και υμνούν την αγία Μετάσταση.

Ο μικρός ναός της Παναγίας του Πισκοπειού μετά το θανατικό του 1728 συνέχισε να λειτουργείται και ιδιαίτερα από τον εκάστοτε Επίσκοπο που έκανε τις διακοπές του στο “Παλάτι” δηλαδή στο επισκοπικό θέρετρο. Στα μάτια των απλών χωρικών έμοιαζε με ανάκτορο.

Υπήρχαν αγροί και αμπελώνες που δώρησαν στην Επισκοπή οι Δούκες της Νάξου στους οποίους περιήλθε η Σύρος μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους το 1204.

Ο Ιδρυτής του πρώτου Δουκάτου της Νάξου ήταν ο Μάρκος Σανούδος (1207-1227). Σε δύο από τα παλαιότερα έγγραφα του νησιού, τα οποία διασώθηκαν μετά την πυρπόληση του νησιού από τον Καπουδάν Πασά τον Οκτώβριο του 1617 γίνεται λόγος για την κτηματική περιουσία της Επισκοπής στο Πισκοπειό.

Το παλάτι του Επισκόπου φρόντισε να το διατηρήσει ο επίσκοπος Αυγουστίνος Γιζόλφου γύρω στον 17ο αιώνα. Ο Α. Δρακάκης γράφει ότι ο υδάτινος πλούτος της περιοχής οφείλεται κατά τους υδρολόγους, στα νερά που συγκεντρώνει στο υπέδαφος του το θαυμάσιο βουνό που καλύπτει με την ευλογία του την περιοχή.

Ο Α. Δρακάκης, ιδιαίτερα είχε ασχοληθεί και είχε γράψει την μεγάλη του επιθυμία να διασωθεί το “Παλάτι του Επισκόπου” που ενσωματώνει τόσες μνήμες από την παλιά ιστορία του νησιού μας. Βέβαια η δαπάνη της επισκευής του είναι μεγάλη. Ας ελπίσουμε ότι κάποτε...ίσως το Παλάτι κατορθώσει να ξαναβρεί την παλιά του αίγλη.

Προφήτης Ηλίας

Στον κεντρικό λόφο του χωριού του Πισκοπιού, δεσπόζει ο κατάλευκος Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία του Θεσβίτου.

Ο Δομίνικος Μαρέγκο καταγράφει στον κατάλογο των Συριανών ναών και εξωκλησίων το 1631, τρία επί πλέον εξωκλήσια στο Πισκοπειό: Είναι δυο αφιερωμένα στον Άγιο Γεώργιο. Το ένα ανήκε στη οικογένεια DE CROSE (σημερινό Δακρότση) και ένα δεύτερο που έφερε το όνομα του αρχάγγελου Μιχαήλ. Σε άλλους καταλόγους (του επισκόπου DE STEFANI) έχει γραφτεί η ύπαρξη του ναϊδρίου, (της μικρής εκκλησίας) του Προφήτη Ηλία.

Επί των ερειπίων του μικρού αυτού ναϊδρίου ανοικοδόμησαν οι πρώτοι Ερμουπολίτες τον σημερινό ναό του Προφήτη Ηλία, από τους πρώτους ορθόδοξους ναούς που χτίστηκαν στη Συριανή ύπαιθρο. Σε μια υπέρθυρη μαρμάρινη επιγραφή, που βρίσκεται στη δυτική κύρια πύλη, πάνω από τον Πρόναο έχουν γραφτεί:

“Ο ναός αυτός, Ηλιού του Προφήτου, εκ θεμελίων λαμπρός ανεκαινίσθη ευσεβή προθυμία και δαπάνη Νικολάου Μεταξά εκ κώμης Γούρας της κλεινής Θεσσαλίας, εις μνημόσυνος ψυχής και σωτηρίας της τε αυτού συζύγου τε και τέκνων. Εγκαινιάσθη δε υπό του Σεβαστού νυν Ποιμενάρχου Σύρου τε και Κυκλάδων Δανιήλ κλεινής Πατρίδος Χίου εν μηνί Ιουλίου του Α.Ω.Δ.Ε (1845) έτους.”

Όπως προκύπτει από την περιγραφή, ο πρώτος μικρός Ναός, για να βρίσκεται σε κατάσταση κατεδάφισης, σημαίνει ότι θα είχε κτισθεί στα τέλη του 17ου αιώνα, με αρχές του 18ου αιώνα.

Η θέα είναι ιδιαίτερα γοητευτική, στα παλιά χρόνια θα 'ταν ακόμα ωραιότερη γιατί ο απέναντι λόφος θα ήταν ασφαλώς κατάφυτος από άγρια βλάστηση.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1820, οι νεοεγκατεστημένοι στη Σύρο πρόσφυγες, κυρίως οι Χιώτες, πριν ακόμα κτίσουν τις επιβλητικές οικίες τους που.... κοσμούν την Ερμούπολη, αναζήτησαν κάποιους χώρους για τις θερινές τους διακοπές.

Στο Επισκοπειό βρισκόταν η θερινή κατοικία του καθολικού Επισκόπου και εκεί βρισκόταν και μεγάλο μέρος των κτημάτων. Έτσι αγόρασαν μικρά αγροτεμάχια στην αρχή και λίγο αργότερα τα συνένωσαν και έκτισαν τις μεγάλες επαύλεις, όπως των Μαυροκορδάτων, Δαμαλά, Κρίνου, Ρεθύμνη, Κουλουκουντή, Μεταξά κ.α. Ο Νικόλαος Μεταξάς θέλησε στην κορυφή του ιδιόκτητου λόφου του να χτιστεί ο Ναός του Προφήτη Ηλία. Το 1845 ο Ναός εγκαινιάστηκε και τότε ο Μεταξάς τον δώρισε στη Μητρόπολη Σύρου, μαζί με κτήματα γύρω από τον Ναό όπου με χορηγίες των οικογενειών Πρωΐου και Κρίνου δημιουργήθηκαν τα πανύψηλα καλλιμάρμαρα κωδωνοστάσια. Χρηματοδοτήθηκαν ακόμη από τον Αθανάσιο και Αργυρή Κρίνου η κατασκευή κελιών και βοηθητικών χώρων του Ναού, όπως και ενός σχολείου. Εντυπωσιακή είναι επίσης η δενδροφύτευση γύρω από τον Ναό που στέγασε τους βοηθητικούς χώρους.

Έως σήμερα ο Ναός έχει μια καταπράσινη εξωτερική μορφή. Η Αργυρή Κρίνου πρωτοστάτησε σε χορηγίες και συλλογές χρημάτων για τον καλλωπισμό του Ναού. Προσέφερε τα πάντα μέχρι τον θάνατό της.

Σπουδαία έως σήμερα είναι η κατασκευή του νέου μαρμάρινου τέμπλου, στο εσωτερικό του Ναού, με την υπέροχη αγιογράφηση από τον διεθνούς φήμης ζωγράφο Νέστορα Βαρβέρη.

Η εικόνα εντυπωσιάζει τον κάθε χριστιανό που επισκέπεται το εσωτερικό του Ναού του Προφήτη Ηλία.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Επισκοπείου Σύρου, με ιδιαίτερη δραστηριότητα φροντίζει τον ιερό ναό της Παναγίας (και να είναι σε άριστη κατάσταση και να γνωρίζουν οι πιστοί την ιστορία του). Είναι ένας Σύλλογος προβολής του Πισκοπειού με πολιτιστικές δραστηριότητες. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον Σύλλογο, στις κυρίες και στους κυρίους: Ελευθερία Δημάκη, Αντώνης Παλαιολόγος, Άννα Βαρθαλίτου, Μαρία Βουτσίνου, Γιώργος Καψάσκης.

Μαρία Ρώτα