«ΤΟΠΙΟ: Φυσικές και Πολιτισμικές προσλήψεις»

Θέματα προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς θα προωθηθούν μέσα από τις εργασίες του 9^ου Διαπανεπιστημιακού Σεμιναρίου που διοργανώνεται από το Ινστιτούτο Σύρου, σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και τον Δήμο Σύρου – Ερμούπολης.

Το επιμορφωτικό σεμινάριο με θέμα «ΤΟΠΙΟ: Φυσικές και Πολιτιστικές προσλήψεις» θα διεξαχθεί στην Ιστορική Μονή Ιησουϊτών στη Άνω Σύρο, από 16 έως 21 Σεπτεμβρίου 2019 και απευθύνεται σε επιστήμονες και φοιτητές προπτυχιακούς ή μεταπτυχιακούς και σε όποιους πολίτες θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους σε ότι αφορά το θέμα της προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης των πολιτιστικών πόρων ενός τόπου. Τη θεωρητική κατάρτιση θα συμπληρώσει εργαστήριο πρακτικής άσκησης.

Κατά τη διάρκεια του εξαήμερου σεμιναρίου, οι συμμετέχοντες θα κληθούν να εργαστούν στο θέμα «Οι φυσικές και Πολιτιστικές προσλήψεις στον λόφο της Άνω Σύρου». Το Εργαστήριο έχει ως στόχο την ανάπτυξη προτάσεων για τη διαμόρφωση ή βελτίωση της εικόνας του λόφου της Άνω Σύρου. Μέσω των υλικών και άυλων στοιχείων του τόπου θα φωτιστούν όψεις του οικισμού από το ευρύτερο περιβάλλον του.

Το Τοπίο παντού…

Το τοπίο, ως αντικείμενο μελέτης, μέχρι, σχεδόν τα μέσα του 20ου αιώνα, ενδιέφερε ουσιαστικά μόνο τους ζωγράφους και τους κηποτέχνες, παρά το γεγονός ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του πρώτου αιώνα, ορισμένες ειδικότητες επιστημόνων, όπως οι γεωγράφοι, είχαν ήδη αρχίσει να ασχολούνται με αυτό.

Από τη δεκαετία 1960-1970, ιδίως μετά την «φοιτητική επανάσταση του '68», το ενδιαφέρον, όχι μόνο των χωρικών επιστημόνων, αλλά και αυτών των ανθρωπιστικών επιστημών, εμφανίζεται αυξημένο, με αποτέλεσμα στις ημέρες μας να εντείνεται σε τέτοιο βαθμό, ώστε να υπεισέρχεται ακόμη και στους χώρους της Πολιτικής και του Δικαίου. Η Ευρωπαϊκή σύμβαση του τοπίου, όπως και η νομολογία που προέκυψε από αποφάσεις του ΣτΕ, οι οποίες αναφέρονται στην φέρουσα ικανότητα του τοπίου, επιβεβαιώνουν αυτήν την άποψη.

Φυσικό, ήταν λοιπόν, όχι μόνο να διερευνηθεί σε βάθος το τοπίο ως ιδιαίτερα σημαντικό αισθητικό αντικείμενο, αλλά και ως πολιτιστικό αγαθό και να διευρυνθεί έτσι η έννοια του από μια απλή ''οπτική ενότητα'', όπως εθεωρείτο μέχρι πρότινος, σε μια συνολική, συλλογική αντίληψη ενός τόπου, φορέα, δηλαδή, της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του τόπου αυτού.

Σήμερα διεθνώς τα πανεπιστημιακά ιδρύματα όλων των χωρών, ασχολούνται με το τοπίο, όχι μόνο ερευνώντας τα διάφορα είδη και τις μορφές του, αλλά εμβαθύνοντας στη σημασία που έχουν αυτά για την αναγνώριση, προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση της ταυτότητα των τόπων.

Από τα φυσικά έως τα ανθρωπογενή τοπία, από τα τοπία των ιστορικών τόπων έως τα στηριζόμενα στα επιτεύγματα της πιο ανεπτυγμένης τεχνολογίας, σύγχρονα αστικά τοπία ή άλλα, το πεδίο έρευνας διευρύνεται συνεχώς, αφού πλέον δεν περιοριζόμαστε μόνο στις οπτικές μα προσλήψεις του χώρου και του χρόνου, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να ασχοληθούμε με κάθε μορφή πρόσληψης, πρακτική, συναισθηματική η διανοητική. Το ηχοτοπίο, το απτικό ή το οσμητικό τοπίο, έχουν την ίδια αξία με το οπτικό, ενώ και τα άυλα στοιχεία ενός τόπου, τα παραγόμενα από τον μύθο του ή το λόγο του, δεν έχουν λιγότερη αξία από τα αισθητικά ερεθίσματα για τη διαμόρφωση και πρόσληψη της συνολικής, συλλογικής αντίληψης του.

Αντιμετώπιση του τοπίου σε όλες τις διαστάσεις του

Στο 9ο Διαπανεπιστημιακό σεμινάριο θα γίνει προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το τοπίο σε όλες τις διαστάσεις του και σε όλες τις δυνατές φυσικές ή πολιτιστικές μορφές πρόσληψης του. Στο σεμινάριο θα διδάξουν καθηγητές από Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας. Όλες οι εργασίες θα δημοσιευτούν σε ειδικό τεύχος του Ινστιτούτου Σύρου.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος θα παρουσιαστούν, μεταξύ άλλων, φυσικές και πολιτιστικές διαδρομές σε προστατευόμενους αρχαιολογικούς χώρους από την UNESCO, ο ρόλος της φύσης στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας ενός τόπου και των τοπίων του, η σημασία του υγροτόπου ως πολιτιστικού μοχλού ανάπτυξης, διαχρονικές και συγχρονικές εκφάνσεις του ζωγραφικού τοπίου ως μέσα διερεύνησης της εικόνας της πόλης στον αστικό οπτικό πολιτισμό, μουσικοί μετασχηματισμοί ως εργαλείο επανασχεδιασμού του αστικού τοπίου, ενώ θα αξιολογηθεί η πολιτιστική σημαντικότητα του φυσικού και ανθρωποποίητου τοπίου στην Άνω Σύρο.