Από τον “λοιμό”της αρχαιότητας στον κορωνοϊό του σήμερα

Τι ήταν αυτό που έχει συμβεί σε τόσες χώρες του πλανήτη και φυσικά και στη δική μας χώρα, όταν πιστεύαμε ότι θα τελείωναν τα μνημόνια και η Ελλάδα ήταν έτοιμη να αποκτήσει την κανονικότητα που χρειαζόμαστε.

Ο κορωνοϊός με τις διάφορες αρνητικές καταστάσεις του στοιχειώνει τα όνειρα όλων των ανθρώπων. Αρχίζει μια νέα περίοδος κατά την οποίαν αναγκαστικά θα ξεκινήσουν νέοι στόχοι για τις καταστάσεις ζωής, υγείας, οικονομίας κ.α. όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και τόσων άλλων χωρών του πλανήτη. Οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής, προχωρούν σε έκτακτες δαπάνες για την στήριξη τόσων συστημάτων και ιδιαίτερα της υγείας. Είναι τραγικό το ότι συνέβη στην Ιταλία. Υπάρχει πανικός μετά την απόφαση της περασμένης εβδομάδας να μπει σε καραντίνα όλη η χώρα. Μπορεί κανείς να μετακινείται μόνο για λόγους εργασίας ή υγείας, έχοντας στην τσέπη την σχετική υπεύθυνη δήλωση. Είναι τόσοι πολλοί οι νεκροί.

Ο κορωνοϊός, αυτή η φοβερή αρρώστια, ίσως δεν έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια στον άνθρωπο. Τίποτε πιο χαρακτηριστικό, πιστεύω, από το αρχαίο γραπτό κείμενο που αναφέρει ο Θουκυδίδης για τον λοιμό που θέρισε μεγάλο πληθυσμό στην Αθήνα το 430 π.Χ. “... όταν ο άνθρωπος “ώσπερ τα πρόβατα έθνησκον” δεν είχε πια το κουράγιο ή τη διάθεση να δεχθεί τις θεραπευτικές περιποιήσεις των συγγενισσών του... έφυγε από τη ζωή.”

Ο Πλούταρχος (ιστορικός, βιογράφος της αρχαίας Ελλάδας) έγραψε για τον Περικλή, τον σπουδαίο Αθηναίο πολιτικό που έφυγε από τη ζωή με την ίδια ασθένεια. Αξίζει όμως να θυμηθούμε ποιος ήταν ο Περικλής και ιδιαίτερα, τι προσέφερε στην Αθήνα στην εποχή του (περίπου 490 – 429 π.Χ.)

Περικλής, ο μεγαλύτερος πολιτικός των αρχαίων Αθηναίων.

Ως αρχηγός των δημοκρατικών, ακολούθησε κοινωνική πολιτική που απέβλεπε στην ανακούφιση απόρων ανθρώπων, εκυβέρνησε δε από το 443 π.Χ. μέχρι το θάνατό του. Εκλεγόταν συνεχώς ως στρατηγός. Πάντα είχε επιτυχία στις πολεμικές επιχειρήσεις και στις οικονομικές οργανώσεις, στερεώνοντας το κράτος των Αθηνών, εξασφαλίζοντας και την θαλασσινή υπεροπλία. Επί των ημερών του η πόλη των Αθηνών έγινε η σπουδαιότερη της Ελλάδος. Ανοικοδομήθηκαν τα υπό των Περσών καταστραφέντα ιερά, οικοδομήθηκαν τα Προπύλαια, ο Παρθενών και άλλα μνημειώδη κτίσματα, ενώ παράλληλα ανέβηκε και η υλική (χρηματική) ευημερία των πολιτών. Δίκαια δε η εποχή του Περικλέους ονομάσθηκε “Χρυσούς αιών”. Η ακμή αυτή των Αθηνών, προκάλεσε την ζηλοτυπία των Σπαρτιατών, υπήρξε δε η κύρια αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου, τον οποίον ο Περικλής δεν κατόρθωσε να αποφύγει. Πέθανε μετά από 2,5 χρόνια από την έναρξη αυτού του πολέμου.

Ο Πλούταρχος έγραψε για το θάνατο του Περικλή

Σε μετάφραση: “Ούτε κι ο Περικλής γλίτωσε από τον λοιμό. Μόνο που αυτόν η αρρώστια δεν τον χτύπησε βίαια και με οξύτητα, όπως τους άλλους, παρά έφθειρε σιγά – σιγά το σώμα του και αργά, αργά έτσι όπως παρατεινόταν από τη μια φάση της στην άλλη, υπέσκαψε το φρόνιμα της ψυχής του. Στα “Ηθικά” του ο Θεόφραστος μελετά το πρόβλημα αν ο χαρακτήρας του ανθρώπου υπακούει στις αλλαγές της τύχης και αν τα παθήματα του σώματος αφανίζουν την αρετή. Ιστορεί λοιπόν εκεί πως, άρρωστος πια ο Περικλής, έδειξε σ' έναν φίλο του, που πήγε να τον επισκεφθεί, το φυλαχτό που του είχαν κρεμάσει στο λαιμό του οι γυναίκες. Ήθελε με αυτό να φανερώσει πόσο άσχημη ήταν πια η υγεία του. Έφυγε από τη ζωή σε λίγες ώρες”

Λοιμοκαθαρτήριο (lazaretto)

Το πρώτο ευρωπαϊκό λοιμοκαθαρτήριο για την περίθαλψη των ασθενών της πανώλης δημιουργήθηκε το 1423 στην Βενετία της Ιταλίας, πάνω σε μια βραχώδη περιοχή έξω από την πόλη. Στόχος ήταν να σωθούν οι άνθρωποι από τους λοιμούς της πανώλης, της θανατηφόρου και λοιμώδους αρρώστιας. Το άλλο όνομα της πανώλης είναι πανούκλα, μεταδοτική και θανατηφόρα.

Στην Ελλάδα το πρώτο εμπορικό λιμάνι ήταν στην Ερμούπολη που φυσικό ήταν να αποκτήσει εγκατάσταση Λοιμοκαθαρτηρίου, Λαζαρέττα, όπως ονομάζουμε μέχρι σήμερα όλη την περιοχή, που ακόμα υπάρχει, αν και λίγο ερειπωμένο το κτήριο. Οι ενέργειες για την οικοδομή του κτηρίου άρχισαν το 1837 (είχε ξεκινήσει το 1834), όταν κυβέρνηση διέθεσε το ποσό των 120.000 δρχ και ανέλαβε ο λοχαγός του Μηχανικού Yon Weiler να συντάξει τα σχέδια. Αποφάσισαν να χτιστεί το Λοιμοκαθαρτήριο στον όρμο Πηδάλι, απέναντι από το λιμάνι, σε θέση που ήταν μακριά από την πόλη.

Δεν υπάρχει ίσως ταξιδιώτης που να πέρασε από τη Σύρο στον περασμένο αιώνα και να μη γνώρισε από κοντά το Λοιμοκαθαρτήριο. Όσοι έρχονταν από την Τουρκία, την Αίγυπτο ή και άλλες χώρες, όπου υπήρχε επιδημία ή κίνδυνος χολέρας, ήταν υποχρεωμένοι να μένουν στο Λοιμοκαθαρτήριο για κάθαρση πάνω από επτά μέρες. Πολλοί απ' αυτούς τους ανθρώπους έχουν αφιερώσει στα βιβλία τους λίγα λόγια για τη διαμονή τους εκεί. Ο Ι. Σκυλίτσης έγραψε στα 1842 ακόμη και ποίημα με τίτλο: “Εις το Λοιμοκαθαρτήριον της νήσου Σύρου” με υπογραφή: “Εις των εν αυτώ” (εις = ένας). Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η διάταξη των 32 δωματίων που φιλοξενούσαν για λίγες μέρες τους επισκέπτες του νησιού, εκείνες τις δύσκολες εποχές. Τα δωμάτια ήταν θαυμάσια, είχαν τζάκια για θέρμανση το χειμώνα. Υπήρχαν κουζίνες, τουαλέτες κ.α. Όλα ήταν άριστα φροντισμένα για κάθε άνθρωπο και ιδιαίτερα πολλή καλή η καθαριότητα των διαμερισμάτων.

Στα χρόνια της Κρητικής Επανάστασης του 1866 – 1868 βρήκαν εκεί καταφύγιο οι Κρήτες πρόσφυγες. Είχε μείνει εκεί και για ένα διάστημα ομάδα στρατιωτών (1866). Χρησιμοποιήθηκε ακόμη για φυλακές αγροτικές. Το 1908 η βόρεια πλευρά, προς τη θάλασσα, στέγασε επίσης την Φιλανθρωπική Επιτροπή Ερμουπόλεως, “Άσυλον Φρενοβλαβών” που ιδρύθηκε το 1908. Ιδρυτές ήσαν σπουδαίοι άνθρωποι που φρόντιζαν με αγάπη αυτούς τους ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Ο Επίσκοπος Αθανάσιος, Ε. Αρφάνης, Α. Λαδόπουλος, Κ. Γεωργιάδης, Λ. Εμπειρίκος, Ν. Κοτσοβίλης κ.α.

Σήμερα, το συγκρότημα αυτό του Λοιμοκαθαρτηρίου στα Λαζαρέττα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα άριστο Αρχαιολογικό Μουσείο και να υποδεχθεί τα πάμπολλα και πανέμορφα αρχαία ευρήματα του νησιού μας. Θα μπορούσε να επισκευασθεί και να υποδεχθεί όχι μόνο τα αρχαία, αλλά και τα ιστορικά, που η Σύρος έχει άφθονα.

Όλοι οι επισκέπτες του νησιού με ιδιαίτερη ευχαρίστηση θα επισκέπτονταν ένα τέτοιο Μουσείο, με θαυμάσια θέση, θαυμάσιο κτήριο αν επισκευασθεί. Μετά την επίσκεψη, αν γινόταν, οι άνθρωποι θα απολάμβαναν την πανέμορφη θέα της πόλης από εκεί, ίσως πίνοντας και ένα καφέ στον ωραίο εξωτερικό χώρο. Η πρώτη εικόνα του ταξιδιώτη, πριν το καράβι περάσιε στο λιμάνι, είναι το πανέμορφο... (lazaretto)

Μαρία Ρώτα