Σπυρίδων Μαρινάτος

Ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Σπ. Μαρινάτος γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς τον Απρίλιο του 1901. Εκεί τελείωσε το σχολείο του και μετά κατέβηκε στην Αθήνα για πανεπιστημιακές σπουδές. Το 1921 αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Επειδή ήταν άριστος φοιτητής (με υποτροφία του Ιδρύματος Humboldt) συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Γερμανίας και διδάχθηκε αρχαιολογία και κλασσική φιλολογία από σπουδαίους καθηγητές άριστους επιστήμονες που θαύμαζαν την μοναδική και άριστη αρχαία ιστορία της Ελλάδας. Η αρχαία Ελλάδα ήταν και είναι γνωστή για την υπέροχη, θαυμάσια ιστορία της και τις άριστες δραστηριότητες των αρχαίων Ελλήνων. Τελειώνοντας τις Πανεπιστημιακές του σπουδές ο Σπ. Μαρινάτος (αριστούχος και άριστος γνώστης της αρχαίας ιστορίας), επέστρεψε στην Ελλάδα το 1924, πρώτα ως επιμελητής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και σε δύο χρόνια ως έφορος αρχαιοτήτων στην Κρήτη και υπεύθυνος του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Στη θέση αυτή υπηρέτησε από το 1929 έως το 1938, οπότε διορίσθηκε διευθυντής Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία στην Αθήνα. Στα σχεδόν δέκα χρόνια που έμεινε στην Κρήτη, άφησε έντονα τη σφραγίδα του, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις αρχαιολογικές δραστηριότητές του. Μεγάλα έργα πραγματοποιήθηκαν με πρωτοβουλία του, όπως με δική του πρωτοβουλία έγινε το νέο μουσείο στο Ηράκλειο, το οποίο, ως σήμερα είναι εντυπωσιακό. Με τις ανασκαφές που θέλησε να γίνουν και πραγματοποιήθηκαν, έφερε στο φως σπουδαίες μινωικές (μισοκατεστραμμένες) οικίες με υπέροχες τοιχογραφίες, που ευτυχώς, διατηρήθηκαν, σπήλαια, θολωτούς τάφους κ.α. Οι ανασκαφές του Μαρινάτου στην Κρήτη υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό καθοριστικές, γιατί έτσι συγκροτήθηκε και έγινε γνωστή η Μινωική Αρχαιολογία, που θεωρείται, έως σήμερα ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά... παράλληλα ανακάλυψε, λίγο αργότερα, τον τρόπο καταστροφής της πανέμορφης Μινωικής πολιτείας από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Αυτή η αποκάλυψή του, (αρκετά σημαντική), έγινε αποδεκτή και από τους ειδικούς “ηφαιστειολόγους” και από όλους τους αρχαιολόγους του κόσμου. Βέβαια και η ίδια η Σαντορίνη υπέστη σημαντική καταστροφή.

Καθηγητής Πανεπιστημίου

Στις 10 Μαρτίου 1939 ο Σπυρίδων Μαρινάτος εξελέγη καθηγητής Πανεπιστημίου με ειδικότητα “της Αρχαιολογίας των Λαών της Ανατολής και των Προϊστορικών Λαών της Μεσογείου” (αυτός ήταν ο επίσημος τίτλος της ακαδημαϊκής θέσης) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Άφησε εποχή ως ένας πολύ χαρισματικός καθηγητής. Δίδαξε Προϊστορική Αρχαιολογία σε πολλές γενιές αρχαιολόγων έως το 1968 όταν τελείωσε η διδασκαλία του. Ήταν ο μόνος καθηγητής που προσέφερε στο πρόγραμμα σπουδών, εκτός από την αρχαιολογία στα νησιά του Αιγαίου, δίδαξε και τους πολιτισμούς της παλαιάς ανατολικής Ασίας και της Αιγύπτου.

Από το 1939 ο Μαρινάτος είχε δημοσιεύσει πολλά κείμενα που αφορούσαν τον Μινωικό πολιτισμό, που εκείνος ανακάλυψε και θαύμασε και θέλησε να ενημερωθούν Έλληνες και ξένοι ότι ο Μινωικός πολιτισμός (και όχι μόνο) καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης!

Ο καθηγητής, μετά τον πόλεμο του 1940, εκτός από τα διδακτικά του καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο, είχε κάνει σημαντικές ανασκαφικές έρευνες και εκτός της Κρήτης ή των Κυκλάδων. Είχε ανασκάψει στις Θερμοπύλες, στον Μαραθώνα, στη Μεσσηνία, στην Κεφαλλονιά και αλλού, φέρνοντας στο φως σπουδαία μνημεία. Με ιδιαίτερη φροντίδα, θέλησε το 1939 να επισκεφθεί τη Σαντορίνη (Θήρα) για να γνωρίσει το χώρο του νησιού και να επιβεβαιώσει ότι πραγματικά ο Μινωικός πολιτισμός καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου αυτού του νησιού. Τελικά, η άποψη αυτή αποδείχθηκε στο Ακρωτήρι, το οποίο, όπως και ο καθηγητής αποδέχθηκε, αποτελεί την σημαντικότερη προϊστορική πόλη του Αιγαίου, με πολύ καλό πολεοδομικό σύστημα, δημόσια και ιδιωτικά πολυώροφα κτίρια διακοσμημένα με τοιχογραφίες και πλήθος κινητών ευρημάτων όλων των κατηγοριών (και εγχώρια και ξένης κατασκευής). Με αφορμή τα τόσα άριστα ευρήματα, αποδέχθηκε και μετέφερε στους ανθρώπους τον αρκετά σημαντικό πολιτισμό που υπήρχε στο νησί. Και αυτό το νησί, κάποτε ήταν πολύ μεγάλο, αλλά η έκρηξη του ηφαιστείου... έστειλε το μισό νησί στο βυθό της θάλασσας. Αυτή η έκρηξη ήταν μια από τις μεγαλύτερες στην Ιστορία. Από αυτό το στοιχείο οι ηφαιστειολόγοι εκτιμούν ότι το αρχαίο ηφαίστειο εκτόξευε δύο ως τρεις φορές περισσότερους βράχους και στάχτη. Η έκρηξη στη Σαντορίνη θα πρέπει να ήταν τεράστια.

Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αρκετοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών είχαμε την τύχη να έχουμε Καθηγητή αρχαιολογίας τον αείμνηστο Σπυρίδωνα Μαρινάτο. Η συμπεριφορά του και ο τρόπος μετάδοσης, ιδιαίτερα των ιστορικών μαθημάτων ήταν άριστη. Είχε θαυμάσιες προοδευτικές ιδέες και θέσεις. Στόχος ήταν να κατανοήσουν οι φοιτητές του την μοναδική και σπουδαία ιστορία της χώρας μας. Τον ενδιέφερε, ιδιαίτερα οι φοιτητές του να αποκτήσουν γνώση και ενδιαφέρον για την αρχαία ιστορία της χώρας μας, που όπως είχε αποδειχθεί, (και τότε και τώρα), υπάρχει ένας παγκόσμιος θαυμασμός για τον πολιτισμό, την ιστορία και την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας.

Εκτός από τα διδακτικά του καθήκοντα στο πανεπιστήμιο, θέλησε να γνωρίσουν οι φοιτητές του τις σημαντικές ανασκαφικές έρευνες που είχαν γίνει από καθηγητές Πανεπιστημίου και ειδικούς και να μάθουν πως έφεραν στο φως αριστουργήματα τέχνης της αρχαίας εποχής της χώρας μας. Θέλησε να μας συνοδεύσει σ' ένα ταξίδι στην Σαντορίνη (Θήρα). Όσοι δεχθήκαμε την πρότασή του, αποκτήσαμε μεγάλη γνώση και ενθουσιασμό, ιδιαίτερα όταν τον βλέπαμε να περπατάει στην ανασκαφή του Ακρωτηρίου και να μας ερμηνεύει πως ήταν αυτά τα κτίσματα με τις θαυμάσιες οροφογραφίες και τοιχογραφίες. Μερικές σώθηκαν από την καταστροφή του ηφαιστείου.

Η Σύρος υποδέχθηκε τον καθηγητή Μαρινάτο

Ήταν καλοκαίρι και μόλις είχαν τελειώσει οι εξετάσεις μας για το πτυχίο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μια παράκληση του τότε Δημάρχου Σταύρου Βαφία. Μου τηλεφώνησε και παρακάλεσε αν θα ήθελα να συνοδεύσω τρεις καθηγητές Πανεπιστημίου, που ήρθαν στη Σύρο για να επισκεφθούν την Χαλανδριανή. Ήταν ο Σπ. Μαρινάτος, Ν. Κοντολέων και Κορρές.

Ο Σπύρος Μαρινάτος είχε αποφασίσει να επιστρέψει στο νησί μας με βοηθούς για να φροντίσει την γύρω περιοχή της Χαλανδριανής. Έφυγε όμως από τη ζωή το 1974 στο Ακρωτήρι της Θήρας, εκεί που ήταν το μεγάλο έργο της ζωής του. Επρόκειτο για μια εμβληματική προσωπικότητα της ελληνικής αρχαιολογίας. Ήταν ιδιαίτερη τιμή να τον συνοδεύσω στον αρχαιολογικό χώρο.